تا پایان سال ۸۶ روغن‌هایمان به استانداردهای جهانی می‌رسد

۳۰۰ نفر از مجموع ۸۰۰ مرگ روزانه در كشور به بیماری‌های قلبی مربوط است كه مصرف روغن‌های جامد اشباع یكی از علل اصلی آن و ۱۰۰ مرگ از این تعداد به طور مستقیم به تغذیه نامناسب مرتبط است. در حال حاضر حدود ۷۰ درصد مردم هنوز روغن‌های جامد اشباع مصرف می‌كنند و با وجودی كه طی ۵/‌۱ سال اخیر این میزان حدود ۱۰ درصد كاهش پیدا كرده اما همچنان با وضع ایده‌آل كه حذف كامل روغن‌های جامد اشباع و كاهش ایزومر ترانس است، فاصله زیادی داریم. هر چند به گفته مسوولان، اخیرا در كشور موفق به تولید روغن نیمه‌جامد بدون ترانس شده‌ایم كه مخصوص سرخ كردن است ولی با این وجود تا رسیدن به هدف نهایی راه زیادی داریم. به دنبال پیگیری‌های هفته‌نامه سلامت درباره بحث روغن‌های خوراكی، مصاحبه‌ای با معاون محترم غذا و داروی وزارت بهداشت انجام داده‌ایم كه امیدواریم پاسخ‌های جناب آقای دكتر دیناروند، پاسخ‌های قانع‌كننده‌ای برای خوانندگان سلامت باشد. قضاوت با خودتان است.
۱) شنیده‌ایم كه با تكنولوژی مناسب می‌توان از روغن‌های مایع موجود روغن‌های جامدی تهیه كرد كه حداقل ایزومر ترانس كمتر از ۲ تا ۳ درصد را داشته باشد و نمونه‌ای از این كارخانه در ایران وجود دارد. آیا این خبر درست است و اگر جواب مثبت است چرا كارخانه‌های دیگر با توجه به میزان بالای ضرر و زیان، در این زمینه حمایت نمی‌شوند؟
این فرآیند از طریق استریفیه كردن داخلی (اینتراستریفیكاسیون) امكان‌پذیر و محصول به‌دست آمده معمولاً فاقد ایزومر ترانس است. با توجه به این كه این فرآیند در كشور ما نیز در یكی از كارخانجات فراوری روغن در حال بهره‌برداری است، نكته قابل توجه ارتباط بیشتر صنایع و دانشگاه‌‌ها است كه بتوانند با الگوگرفتن از این فرایند نسبت به دستیابی به فناوری‌‌های جدید تولید روغن جامد فاقد ایزمرترانس كه از نظر اقتصادی امكان‌پذیرتر و به‌صرفه‌تر باشند، اقدام كنند. فرایند مذكور نسبت به هیدروژناسیون كه فرایند متداول فعلی است، بسیار گران بوده ولی به هر صورت با حمایت دولت و اراده صنایع ذی‌ربط قابل انجام است.
۲) روغن‌های حلب ۱۷ كیلویی كه مخصوص قنادی‌ها است، چربی اشباع و ایزومرترانس بالایی دارد. گاهی این حلب‌ها توسط مردم خریداری و در مراسم عزاداری تكیه‌ها و نذری‌ها استفاده می‌شود. با وجود خطر بالای این نوع روغن، آن معاونت چه اقدامی خواهند كرد؟
روغن حلبی ۱۷ كیلویی به صورت‌‌های مختلف در بازار موجود است. روغن مخصوص قنادی بر اساس استاندارد شماره ۱۵۶-۱ تولید می‌شود. این نوع از روغن با هدف استفاده در صنایع شیرینی‌پزی به بازار عرضه شده و دارای نقطه ذوب بالا و شكل و بافت مخصوص است كه اساساً برای آشپزی در منازل، رستوران‌ها و مراسم غیرقابل مصرف است و نمی‌توان از آن استفاده كرد. اما روغن‌های ۱۷ كیلویی مخصوص رستوران‌ها و پخت و پز با حجم بالا نیز به صورت جامد و مایع وجود دارند كه براساس استاندارد‌های مربوط به خود تولید می‌‌شود. این نوع از روغن‌‌ها كاملاً منطبق با روغن مصرفی خانواده بوده و مصرف آنها بلامانع است.
۳) قرار بود تمام بسته‌‌های روغن‌ حاوی برچسب باشد، میزان اسید چرب ترانس و چربی اشباع روی آن ذكر شود ولی تعداد زیادی از كارخانه‌ها این بخشنامه را اجرا نكرده‌اند. در این مورد چه توضیحی دارید؟
نصب برچسب با اطلاعات كامل مورد نیاز مصرف‌كننده از مقررات نظارتی حوزه معاونت غذا و دارو است و ارائه این اطلاعات نقش مهمی برای بهبود فرهنگ مصرف دارد. به همین دلیل در چهارمین جلسه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی مقرر گردید اطلاعات كاملی از كیفیت، تاریخ تولید، تاریخ انقضای مصرف و نحوه مصرف هر كالا به ویژه روغن در روی بسته‌بندی فرآورده‌‌‌های غذایی درج ‌شود. اداره كل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی نیز با كمك انجمن صنفی صنایع روغن‌نباتی و دانشگاه‌‌های تابعه برای بهبود فرهنگ مصرف تلاش می‌كند. موارد تخلف در صورت شناسایی پیگیری خواهند شد اما توصیه همیشگی ما به مردم شریف ایران اسلامی خرید محصولات با برچسب‌‌‌های ذی‌ربط است و از مردم می‌خواهیم مردم روغن‌هایی را بخرند كه دارای برچسب هستند.
۴) می‌شنویم كه كارخانه‌ها ایزومر ترانس را تا ۲۰ درصد كاهش داده‌اند ولی در شورای سلامت قرار بوده به ۱۰ درصد برسد. علت چیست؟
كاهش ایزومرترانس روغن‌‌‌های جامد فرایند دشواری به لحاظ عملی، اجرایی و اقتصادی است كه دستیابی به اهداف تعیین شده را متضمن همكاری‌‌‌های گسترده دولت، صنایع روغن و دانشگاه‌های مرتبط با فناوری روغن سالم می‌سازد. با توجه به این موضوع میزان ایزومرترانس روغن‌های جامد در سال ۱۳۸۴ به صورت میانگین ۳۵ درصد و حتی در مواردی بیشتر از ۴۰ درصد نیز گزارش شده است، در اثر تلاش خدمتگزاران بخش‌های مختلف وزارت بهداشت به‌ویژه اداره كل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و با یاری مؤثر صنایع روغنی در مدت یك سال در استاندارد روغن میزان ایزومرترانس در مرحله اول ۲۰ درصد اعمال گردید كه در آذرماه ۱۳۸۵ این برنامه تحقق یافت، برای سال ۱۳۸۶ امیدواریم با مساعدت دولت، همكاری دانشگاه‌ها و همت صنایع میزان ایزومرترانس به ۱۰ درصد كاهش پیدا كند كه این برنامه هدف تعیین شده قبلی شورای عالی سلامت و امنیت غذایی است. به عبارتی این طرح قرار شد در دو فاز متوالی انجام شود كه فاز اول با موفقیت انجام شد و ما ادعا می‌كنیم روغنی در كشور داریم كه بالای ۲۰ درصد از ایزومرترانس داشته باشد و فاز دوم نیز تا پایان سال ۸۶ انجام خواهد شد و نباید فراموش كرد این كار برای كارخانجات كار بسیار هزینه‌بری است.
۵) با كاهش ایزومر ترانس در روغن‌ها میزان چربی اشباع آن كه برای سلامت قلب ضرر دارد، بالا رفته است و بعضی از روغن‌ها تا ۳۰ و یا بیشتر چربی اشباع دارد. چرا؟
استاندارد میزان چربی اشباع در روغن ۲۵ درصد است. همان‌طور كه كاهش ایزومرترانس در سلامت مصرف روغن ضروری است، كنترل میزان چربی اشباع نیز برای جلوگیری از صدمات قلبی -‌ عروقی بسیار حائز اهمیت است. امروز می‌توان گفت حساس‌ترین موضوع رژیم غذایی مردم ما بهره‌گیری از روغن سالم است و عوارض استفاده از روغن ناسالم كه با بیماری‌های قلبی و عروقی و سكته‌های ناگهانی بروز می‌كند بیشترین میزان مرگ‌و‌میر را به صورت آماری شامل می‌‌شود. معاونت غذا و دارو و اتحادیه صنایع روغن‌نباتی بر این تصمیم مشترك هستند كه فرآورده‌های روغن سالم و عاری از خطر‌های فوق‌الذكر را ارائه دهند. شایان توجه اینكه هدف اصلی دست‌اندركاران بخش خصوصی و دولتی در صنایع روغن تولید و مصرف روغن مایع است. همان‌طور كه گفتم ما این قول را می‌دهیم كه تا پایان سال ۸۶ روغن‌های خوراكی كشورمان طبق استانداردهای جهانی خواهد بود.
۶) روغن‌های مایع كه برای سلامتی بهتر هستند، در ظروف شفاف در مغازه‌ها در معرض نور قرار دارند. آیا پراكسید تولید شده در این روغن‌ها سلامت را به خطر نمی‌اندازند؟ آیا نمی‌شود ظروف روغن مایع غیرشفاف یا فلزی باشد؟
‌قرار دادن روغن مایع به مدت بیش از حد مجاز در معرض آفتاب ایجاد پراكسید می‌كند و این فرآیند برای سلامت مصرف‌كننده خطرزا است. از طرف دیگر مصرف‌كننده رویت روغن مورد مصرف در ظروف شفاف را می‌پسندد، لذا بیشتر صنایع برای از دست ندادن بازار مصرف مبادرت به توزیع روغن در ظروف شفاف می‌نمایند كه در این مورد باید در سطح عرضه، مسئولا‌ن نظارتی اقدام مؤثر را به عمل آورند.خبر خوشحال‌كننده اینكه اخیراً ظروف شفاف جاذب اشعه UV به بازار عرضه ‌گردیده كه با بهر‌ه‌گیری از این ظروف مشكل ایجاد پراكسید در روغن مایع به زودی منتفی می‌‌شود.
۷) شما به عنوان معاون غذا و دارو، مجوز تولید انواع غذاها را به صنعت می‌دهید. می‌دانیم كه بعضی از فرآورده‌های غذایی كه روغن دارند مثل انواع پفك، چیپس و... وقتی در معرض نور قرار گیرند، پراكسیدشان به شدت بالا می‌رود. برای همین معمولا بسته‌بندی این مواد باید بسیار كوچك باشد كه وقتی باز می‌شود، مصرف شود. ولی شاهد هستیم كه بسته‌های بسیار بزرگی این محصولات به فروش می‌رسند. آیا آنها از وزارت بهداشت مجوز گرفته‌اند؟
بسته‌های بزرگ این محصولات مثل تمام نقاط دنیا برای رستوران‌ها و مهمانی‌ها تولید می‌شود و روی تمام این بسته‌ها هم نوشته شده تا چه زمانی می‌توانند مصرف شوند. پس این موضوع كه بسته‌های بزرگ تولید نشوند غیرممكن است. این كار رسانه‌های گروهی است كه مردم را از این موضوع آگاه كنند تا به مردم بگویند اگر این محصولات در معرض نور قرار گیرند، با افزایش میزان پراكسیدشان، زیان دارند.‌
مصاحبه‌ای كه به طور كامل و بدون هیچ تغییری در صفحه آمده شاید جوابگوی سوالات خوانندگان نباشد. به همین منظور نكاتی از هر سوال را كه به پاسخی برای آنها در بین جواب‌های ارائه شده نرسیدیم به شرح زیر یادآور می‌شویم:
۱) منظور از دولت كیست؟ بالاخره چه كسی باید از صنایع غذایی حمایت كند تا آنها بتوانند روغن مناسب تهیه كنند؟
۲) این روغن‌های ۱۷ كیلویی مخصوص قنادی‌ها كه به آن ذكرشد مجموعا بیش از ۷۰ درصد ایزومرترانس و چربی اشباع شده دارند و متاسفانه ۴۰ درصد آن ایزومرترانس است. آیا این روغن‌ها در نهایت توسط مردم مصرف نمی‌شود؟
حلب‌های ۱۷ كیلویی مخصوص رستوران‌ها و مصارف بیشتر هم حدود ۴۵ درصد چربی اشباع و ایزومرترانس دارند. مگر غیر از این است كه مصرف كننده‌ها مردم هستند؟ آیا نباید به كیفیت و تغییر این نوع روغن‌ها فكر كنیم؟
۳) بالاخره در این برچسب‌ها میزان چربی‌های خطرناك ذكر می‌شوند؟
۴) ما هم امیدواریم تا پایان سال ۸۶ میزان ایزومرترانس روغن‌ها به زیر ده درصد برسد اما نكته مهم اینكه دربسیاری از كشورهای دنیا این عدد به زیر دو درصد رسیده است. با این سرعتی كه ما پیش می‌رویم چه زمانی به این استاندارد خواهیم رسید؟
۵) آرزوی همه ما است كه روغن‌های مصرفی مردم، روغن‌های نباتی سالمی باشند. معاونت محترم غذا و دارو برای فرهنگ‌سازی و ترویج مصرف روغن مایع چه اقداماتی انجام داده است؟
۶) چند درصد از روغن‌های مایع فعلی در این ظرف‌های جدید به بازار ارائه شده‌اند؟ آیا بخشنامه‌ای برای تولیدكنندگان روغن در زمینه استفاده از این ظروف شفاف جاذب UV صادر شده است؟
۷) آیا روابط عمومی این معاونت محترم هیچ‌گونه اطلاعیه‌ای دال بر اینكه مردم از این بسته‌های بزرگ در درازمدت استفاده نكنند منتشر كرده است؟

معاون غذا و داروی وزارت بهداشت

منبع : روزنامه سلامت