شمال بدون رطوبت

شهرستان سردشت یکی از شهرهای استان آذربایجان غربی است و با داشتن موقعیت کوهستانی،جنگل‌های انبوه، دره‌های سرسبز، رودخانه‌های پرآب و پرندگان رنگارنگ، طبیعت بسیار زیبایی به‌وجود آورده است. سردشت را پل فلزی رودخانه “زاب” که از دوران جنگ به یادگار مانده است، از جاده اصلی جدا می‌کند. طبیعت سردشت و جاده‌های پرپیچ و خمی که دل کوه را شکافته و انبوه درختان جنگلی آن، آنقدر زیباست که دیدن آن می‌تواند برای هر تازه‌واردی بسیار جذاب باشد. اگر در دوران جنگ، سردشت بمباران نمی‌شد، جنگل‌های اطراف آن بسیار گسترده‌تر جلوه می‌کرد و این منطقه به یکی از زیباترین و دیدنی‌‌ترین مناطق کشور تبدیل می‌شد. با این وصف می‌توان گفت این منطقه بکرترین مناظر را دارد، به‌طوری که سردشت و شهرهای اطراف آن را باید شمال بدون رطوبت نامید .
وسعت این شهر ۱۴۱۱ کیلومتر مربع است و ۳۰۹۰۴ نفر جمعیت دارد. جمعیت روستاهای اطراف آن نیز ۶۲۲۶۴ نفر برآورد می‌شود. سردشت که دارای ۲ بخش و ۶ دهستان است، در جنوب غربی شهرستان مهاباد واقع شده و از این شهر ۱۲۵ کیلومتر فاصله دارد. فاصله سردشت از مرز ایران وعراق نیز ۳۰ کیلومتر است. این شهر از طرف جنوب هم از شهرستان بانه ۶۰ کیلومتر فاصله دارد.
اکنون ۵ هزار هکتار از اراضی سردشت را باغ‌های بسیار زیبا در بر گرفته است. محصولات منطقه انگور سیاه، گلابی، سیب، بادام، گردو و نخود است و از محصولات جنگلی آن نیز مازوج، سقز و دانه روغنی بنه را می‌توان نام برد.
● چشم‌اندازهای طبیعی سردشت
با نگاهی به چشم‌اندازهای طبیعی سردشت به جرات می‌توان گفت که طبیعت جنگلی آن در برخی مناطق تقریبا دست‌نخورده مانده و وجود این جنگل‌های زیبا، روستای حذرآباد و بیوران و زمیران را دوچندان کرده است. برخی چشم‌اندازهای زیبای سردشت عبارتند از:
چشمه‌ گراو
این چشمه از چشمه‌های آب معدنی است و املاح آن حداقل یک گرم در لیتر است. این چشمه در نزدیکی روستای “کانیه گویز”‌در شرق حوزه زاب است و از آن آب جوشان فوران می‌کند. این چشمه معدنی گازدار است و می‌گویند آب آن برای درمان عوارض پوستی مفید است. این چشمه در جوار شرقی رودخانه “زاب” میان روستاهای هرمزآباد و کانیه گویز قرار دارد. آب این چشمه پس از جریان در سطح زمین از خود موادی به جای می‌گذارد که روز به روز بر حجم توده مخروطی شکل آن افزوده می‌شود.
● آبشار شلماش
از مهمترین آبشارهای حوزه زاب در مسیر رودخانه، شلماش است که به امتداد شمال غربی و جنوب شرقی در پایین دست “ویسک” و “چشم تمو” بر رودخانه زاب می‌ریزد. این رودخانه درست روی گسل فرعی روستای “آلمان”‌و روستای “شلماش” جاری است. در نزدیکی این روستا ۳ آبشار در مسافت کوتاه ۲۰۰ متری نمایان هستند که آبشار جنوبی‌تر به علت ارتفاع فراوان و شکست شیب در مرکز آن مانند ۲ آبشار دیده می‌شود و آبشار شمالی‌تر که در اطراف آن پوشش جنگلی متراکم وجود دارد، از چشم‌اندازهای طبیعی و زیبای منطقه است و هرسال تعداد بسیاری از گردشگران به تماشای آن می‌آیند.
همچنین رودخانه زیبای “زاب”‌در مسیر ۴۰۰ تا ۴۴۰ کیلومتری خود زیبایی‌های بسیاری به‌وجود آورده است و زلالی و سردی سرچشمه این رود در روستای “بیوران سفلی”‌مثال‌زدنی است.
● رودخانه زاب
این رودخانه به دلیل واقع شدن در بخش میانی به واسطه کوه‌های بلند جنگلی دره‌ای ژرف به‌وجود آورده که تا قسمت فعلی امتداد یافته است. مهمترین تنگه این بخش “تنگه گرژال” است که به تازگی سدی بر روی آن ساخته می‌شود. شاخه‌ای از (زاب) صغیر از کوه‌های شمال غرب پیرانشهر سرچشمه می‌گیرد. همچنین آب شعبه‌هایی مانند “چم لاوین” و “چم بادین”‌به تنگه گرژال می‌ریزد. این رود در دشت “کلوی”‌در ۶ کیلومتری سردشت و در پیچ و خم کوهستان جریان دارد و با پیوستن شعبه‌های دیگری به آن مانند چم، شلماش و زرگه، مرز بین ایران و عراق را در منطقه “آلان”‌پدید آورده است. این رودخانه از طریق “چم تیت” وارد خاک عراق شده و با رودهای دیگر به دریاچه “دوکان”‌عراق می‌رسد و بعد به دجله می‌پیوندد. در کنار همین رود ابومسلم خراسانی، مردان بن حمار آخرین خلیفه اموی را شکست داد. روی رودخانه زاب صغیر ۳ پل ساخته شده است: “پل قلاتاسیان”‌را در اواسط قرن سیزدهم شیخ مولانا صادق از مریدان شیخ یوسف شمس‌الدین برهان میان روستاهای بنی‌آوا و موسالان ساخت. “پل فلزی” که در سه راهی سردشت- مهاباد- بانه است از سوی عزیزخان مرکی سردار کل از رجال معروف دوره قاجاریه و داماد میرزا تقی‌خان خراسانی ساخته شده است. سومین پل نیز “پل تیت” در ۶ کیلومتری روستای “میتوش” است. رودخانه زاب در مسیر خود از پیرانشهر، سردشت تا عراق چشم‌اندازهای بسیار زیبا را به‌وجود آورده که بویژه در فصل بهار بسیار تماشایی است.
● حمام قدیمی سردشت
حمام قدیمی جنب کاروانسرای الیاس‌آقا (پارک شهر) به دستور عزیزخان مرکی سردار کل والی کردستان ساخته شده و در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
● روستای بیوران
در شرق شهرستان سردشت روستای سرسبز و خوش آب و هوایی به نام “بیوران”‌است که سرچشمه معروفی دارد. آب این سرچشمه در وسط تابستان آنقدر سرد است که کمتر کسی می‌تواند دست‌هایش را به مدت یک دقیقه در آن نگه دارد.
● پل قلاتاسیان
جلگه اصلی “زاموا”‌که رودخانه “زاب” کوچک در آن جاری است در بخش میانی در میان کوه‌های بلند جنگلی، دره‌ای ژرف به‌وجود آورده که با شتر گلوهای متعدد تا قسمت سفلی امتداد یافته است. مهمترین تنگه این بخش تنگه مشهور گرژال است. یکی از پل‌های باقیمانده بر روی این رودخانه پل “قلاتاسی” یا “قلاتاسیان”‌است. این پل شمالی، جنوبی است و در حقیقت به استثنای یکی از ستون‌های شمالی که سنگ‌چینی ملات آن تقریبا از پایه شروع شده است بقیه ستون‌ها را سنگ‌های طبیعی دو طرف پل که ناشی از شیب تند کوهستانی و آخرین دامنه آن است با ۳ ستون سنگی نیمه‌تمام طبیعی که هر کدام با سنگ‌چینی محکم پایه‌های اصلی پل را تشکیل می‌دهند. این پل که به نام روستای قلاتاسی خوانده می‌شود بر سر راه قدیمی میرآباد به مهاباد در قسمت شمالی رودخانه “زاب”‌کوچک بنا شده است. تاریخ ساخت پل درست مشخص نیست اما آنچه مسلم است در اواسط قرن سیزدهم هجری به دستور شخص نیکوکاری به نام شیخ مولانا ساخته شده که به همین جهت به نام پل “مولانا”‌شهرت دارد.

ناهید جعفرپورکامی

منبع : روزنامه رسالت