جواد خان سعدالدوله

میرزا جواد خان سعدالدوله فرزند حاج میرزا جبار ناظم الهام در ۱۲۵۷ ه.ق در خوی متولد شد، تحصیلات مرسوم زمان را در خوی و تبریز گذراند و در نزد فرانسوی های مقیم تبریز زبان فرانسه را فرا گرفت. در ۱۲۸۷ق برای تحصیل فن تلگراف به وسیله دولت به تفلیس اعزام شد و پس از فراگیری این فن به استخدام دولت درآمده و در تلگرافخانه تبریز مشغول به كار شد. در ۱۲۹۶ ق به تهران آمد و در تلگرافخانه تهران به كار مشغول شد.
در همین سال ها اقامت در تهران از تلگرافخانه به وزارت امور خارجه منتقل شد و در ۱۳۰۶ق مدیریت نمایشگاه پاریس، سرپرستی غرفه ایران را بر عهده گرفت.
پس از این موفقیت بار دیگر در ۱۳۱۲ از سوی ناصرالدین شاه به ریاست غرفه ایران در نمایشگاه بروكسل منصوب شد و پس از پایان نمایشگاه به سفارت ایران در بلژیك مامور شد.
از اقدامات او استخدام مستشاران مالی بلژیكی چون نوزو پریم برای دولت ایران بود. او در نخستین سفر مظفرالدین شاه به فرنگ، شاه را همراهی كرد و مامور خرید دو كشتی جنگی شد.
در سال ۱۳۲۱ از بلژیك به تهران بازگشت و به وزارت تجارت منصوب شد. میرزا جواد خان سعدالدوله در سال ۱۳۲۳ در جریان احتكار قند، به چوب زدن هاشم قندی، تاجر بزرگ اعتراض كرد و با صدراعظم وقت سلطان عبدالمجید میرزا عین الدوله درگیر شد.
این درگیری و اختلاف نظر منجر به تبعید سعدالدوله به یزد شد، اما در یزد همچنان مخالفت خود را با اقدام دولت اعلام كرد و بازرگانان و تجار را تحریك می كرد.
این تحریكات عین الدوله را وادار كرد تا به حاكم یزد دستور دستگیری و حبس سعدالدوله را بدهد اما وی با آگاهی از این امر خود را به كنسولگری انگلیس رساند و در این كنسولگری متحصن شد.
در سال ۱۳۲۴ كه مشروطه خواهی به ثمر رسید به تهران بازگشت و به نمایندگی اعیان در دوره اول مجلس شورای ملی راه یافت.
در شلوغی جریان مشروطه خواهی و نمایندگی مجلس او را ابوالمله نام نهادند. سعدالدوله در ترجمه قانون اساسی بلژیك برای استفاده از قوانین آن در قانون اساسی دست داشت ولی نمایندگی او و حمایت از مجلس دیری نپائید و به محمدعلی شاه و دربار وی نزدیك شد، حال دیگر ابوالمله نبود.
در سال ۱۳۲۵ میرزا احمدخان مشیرالسلطنه صدراعظم او را به سمت وزارت خارجه منصوب كرد ولی اعضای وزارت خارجه بر او شوریدند و از پذیرش وی سر باز زدند.
مخالفت او با مجلس و مشروطه و نزدیكی اش با دربار محمدعلی شاه به جایی رسید كه به سفارت هلند پناه برد و مشروطه خواهان نیز از محمدعلی شاه تبعید وی را خواستار شدند.
در سال ۱۳۲۷ مجلس به توپ بسته شد و مشروطه خواهان متواری گشتند، محمدعلی شاه در ابتدا از ناصرالملك دعوت كرد تا نخست وزیری را بپذیرد و زمانی كه او از پذیرش این منصب سر باز زد كفالت صدارت را به میرزا جوان خان سعدالدوله واگذار كرد، او در این دولت خود عهده دار وزارت خارجه نیز بود.
اما این منصب طولی نكشید و با فتح تهران توسط سردار اسعد و محمد ولی خان تنكابنی، سعدالدوله نیز به سفارت انگلیس پناه برد و از طریق این سفارت راهی اروپا شد.
در سال ۱۳۳۰ دو دولت مقتدر روس و انگلیس بر سر نایب السلطنگی سعدالدوله به توافق رسیدند و سفرای این دو كشور در ایران با رجال دیگر به گفت وگو نشستند تا زمینه را برای این اقدام و بازگشت سعدالدوله آماده سازند. در نتیجه سعدالدوله در سال ۱۳۳۰ به ایران بازگشت اما این بازگشت نتیجه ای نداشت. سعدالدوله در ۱۲۹۹ ش پس از كودتای سوم اسفند رضاخان قزاق، توسط كودتاگران دستگیر و محبوس شد و در سال ۱۳۰۷ ش در تهران درگذشت.
شایان ذكر است كه سعدالدوله نیز چون دیگر رجال سیاستمدار آن دوران از فراماسونرها بود.

منبع : روزنامه جوان