یک ائتلا‌ف پیچیده

۷۵ سال پیش در چنین ماهی ،‌شرکت نفتی <استاندارد> کالیفرنیا قراردادی را با وزیر دارایی وقت عربستان سعودی - کشوری که تنها ۲ سال بود از سوی ایالا‌ت متحده آمریکا به رسمیت شناخته شده بود- به امضا رسانید. این قرار داد، یک پروژه اکتشافی را برعهده شرکت نفتی آمریکا قرار می‌داد، درعین حال آغازی برای روابط دو جانبه اقتصادی میان ریاض و واشنگتن بود. امروز همچنان نفت بر روابط آمریکا- عربستان حاکم است. این مساله را به روشنی می توان در نشست ۱۶ می جرج بوش رئیس جمهور آمریکا با ملک عبدالله پادشاه عربستان مشاهده کرد ، اما دینامیک خرید و فروش نفتی میان بزرگترین وارد کننده نفتی جهان وبزرگترین صادر کننده نفت در دنیا تحت تاثیر مسائلی از جمله همکاری ‌های امنیتی و نگرانی‌هایی همچون مساله <واحد پول> قرار گرفته است و به امری بسیار پیچیده تبدیل شده است. نشست بوش با ملک عبدالله برچنین پیچیدگی‌هایی متمرکز بود. سال گذشته میلا‌دی جهان ‌شاهد افزایش تاریخی قیمت نفت بود و برخی کارشناسان امسال هم افزایش بیشتر بهای نفت را پیش‌بینی می‌کنند.
با توجه به اینکه مصرف کنندگان آمریکایی اکنون در مضیقه قرارگرفته‌اند، بوش در سفر به عربستان به مقامات سعودی فشار وارد کرد تا به منظور کاهش بهای نفت ،‌ تولیدات خود را افزایش دهند . سناتورهای آمریکایی نیز تهدید به مسدود کردن توافق تسلیحاتی بزرگ ایالا‌ت متحده با سعودی‌ها کرده‌اند و علت آن را افزایش مداوم بهای نفت خوانده‌اند. برخی تحلیلگران معتقدند با توجه به نحوه تجارت نفت خام در جهان که تقریبا یک چهارم آن توسط عربستان انجام می‌گیرد، این کشور می‌تواند تدابیر بیشتری را اتخاذ کند. ریاض تا حدی در سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) که برخی از اعضای آن شامل ایران و‌ ونزوئلا‌ می شود به نفع واشنگتن‌ دخالت می‌کند. ملک عبدالله که ازنفوذ و سلطه قابل توجهی در این بلوک برخوردار است، در برابر درخواست‌های برخی کشورها برای کاهش تولید نفت مقاومت می‌کند و بر این عقیده است که اوپک میزان تولیدات خود را باید ثابت نگه دارد. با در نظر گرفتن چنین موضعی اندک کارشناسانی بودند که از رد درخواست‌های بوش برای افزایش تولید نفت از سوی پادشاه عربستان شگفت‌زده شدند. امریکا همچنین از روابط و همکاری نزدیکی با عربستان به عنوان یک کشور محافظه‌کار و دارای جمعیت مسلمان- اکثریت وهابی- در زمینه مبارزه با تروریسم برخوردار است. ریاض تحت فشار واشنگتن تلاش‌های جدیدی را برای سرکوب شبه نظامیان به کار گرفته است.
وزارت خارجه امریکا نیز در گزارش خود در سال ۲۰۰۷ در زمینه تروریسم، روش‌های متفاوت همکاری‌های ضد تروریسمی با ریاض را افشا کرده است. این همکاری‌ها شامل تبادل اطلاعات و تشویق عربستان به ایفای نقشی گسترده‌تر به عنوان یک نیروی برقرار کننده ثبات در خاورمیانه بوده است. در همین راستا، واشنگتن به مدت طولانی درصدد جلب حمایت ریاض به عنوان وزنه تعادلی در برابر ایران شیعه وهم پیمانان آن از جمله جنبش حزب الله لبنان بوده است. اما در حالی که همکاری عربستان و امریکا در زمینه مبارزه با تروریسم ادامه دارد، مسائل اقتصادی جدید در روابط دو کشور مطرح شده است. افزایش قیمت نفت خام، عربستان را نسبت به ذخایر دلاری نگران کرده است و در عین حال تلاش این کشور برای متنوع کردن این ذخایر، نگرانی‌هایی را در واشنگتن به وجود آورده است. عربستان اخیرا اولین صندوق مالی رسمی خود را فعال ساخت.بودجه اولیه این صندوق کمتر از حد انتظار بسیاری از کارشناسان بوده، اما روزنامه فایننشال تایمز گزارش داد که این بودجه احتمالا‌ توسعه یابد.درحالی که ارزش دلار امریکا در برابر بسیاری از پول‌های رایج در حال کاهش است،برخی کارشناسان نگرانند که دریاچه‌های پولی همچون صندوق مالی عربستان می‌تواند درحالی که سعودی‌ها درحال فاصله گرفتن از ذخایر دلاری هستند، این روند - کاهش ارزش دلار- را تسریع کند. اما درحال حاضر هنوز چنین اتفاقی رخ نداده است. به گفته یک کارشناس شورای روابط خارجی امریکا، جمعآوری ذخایر دلاری در منطقه خلیج فارس به فاصله گرفتن از دلار سرعت بخشیده است.
● ۷۵‌ سال روابط پر فراز و نشیب
سفر بوش به عربستان، همزمان بود با هفتاد و پنجمین سـالـگـرد بـرقـراری روابـط رسـمـی مـیـان واشنگتن و ریاض.‌روابط دیپلماتیک آمریکا و عربستان سعودی در طول بیست و چند سال گذشته بسیار پر افت و خیز بوده است. ‌نقطه اوج این رابطه، جنگ اول خلیج فارس بــرای آزادســازی کـویـت بـود کـه ایـالات مـتـحـده بـرای دفـاع از ‌عـربـسـتان سعودی و بیرون کردن نیروهای عراقی از همسایه نفت خیزش نیروهای خود را وارد درگیری کرد.این دوره، دوره ای از همکاری بی سابقه بود. ‌نقطه حضیض این روند هم یک دهه بعد و بعد از حملات یازده سپتامبر به نیویورک و واشنگتن بود.‌ علاوه بر اسامه بن لادن رهبر القاعده، بسیاری از کسانی که در این حمله شرکت داشتند، اهل عربستان ‌سعودی بودند. ‌بعد از این حملات، بسیاری از آمریکایی ها به نظام عربستان سعودی به چشم نظامی که اینگونه افراطی گری ‌را پرورش می دهد، نگاه می کنند، گرچه خود دولت عربستان سعودی، هدف حملات القاعده است. در حال حاضر آن حادثه تا حدودی فروکش کرده اما فراز و نشیب در روابط بین واشنگتن و ریاض ادامه دارد.‌هر دو کشورنگران اوج گیری ایران هستند و بحث درباره راه های محدود کردن تمایلا‌ت منطقه ‌ای تهران از بخش های محوری گفتگو های بوش در ریاض بوده است . ‌البته سعودی ها کاملا از تلاش های دولت بوش راضی نیستند. به باور آنها باید تلاش های بیشتری برای حل ‌مسئله فلسطین صورت بگیرد و به باور آنها این راهی است برای حل بحرانی که افراطی گری در منطقه از آن نیرو می گیرد. ‌به طور خلاصه، سعودی ها می ترسند که آمریکا دیگر آن قدرت سابق را نداشته باشد که در منطقه حرف آخر ‌را بزند.‌همین مسئله ریاض را تشویق کرده که همراهی هایی هر چند محدود با تهران از خود نشان دهد.

منبع : روزنامه آفتاب یزد