برگی از تاریخ (۹ تیر) (۱)

امروز نهم تیرماه ۱۳۸۶ هجری شمسی ، برابراست با ۱۵ جمادی الثانی۱۴۲۸ قمری و ۳۰ ژوئن ۲۰۰۷ میلادی . رویدادهای مهمی که در طول تاریخ ، درچنین روزی ، بوقوع پیوسته از این قرارند:
● زادروز ویساریونگ. بلینسكی ، پدر نقد نویسی ادبی روسیه
۱۹۶ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۸۱۱ میلادی ، ویساریونگ. بلینسكی، ادیب و نقد نگار بزرگ روسیه به دنیا آمد.بلینسكی كه با نقدهای خود ادبیات روس را وارد عصر نوینی ساخته در عین حال یك متفكر انقلابی بود كه عقیده داشت تا روسیه به گونه ای واقعی و همه جانبه در جرگه كشورهای اروپایی قرار نگیرد و به بقیه اروپا ملحق نشود ، رشد و توسعه فرهنگی نخواهد یافت. او اعتقاد و اطمینان فراوان به استعداد و نیروی مغزی و بنیه و تحمل پذیری روسها داشت كه از شرایط پیشرفت یك جامعه هستند.
به تاكید بلینسكی عقاید نباید زندانی شوند. اصحاب اندیشه و استعداد را باید كشف كرد، پرورش داد تا جامعه از آنان استفاده ببرد. هنر را به خاطر هنر باید دنبال كرد، نه ارضاء خاطر تزار و مرحمت (پاداش) او. این اندرز از بلینسكی به جا مانده است : «پیش از به دست گرفتن قلم فكر كن، احساس كن، درك كن و سپس با تمام وجود بنویس».
بلینسكی گفته است: كتاب ــ داستانی و غیرداستانی ــ عقیده و نظری را مطرح می كند كه نقدنگار باید آن را كشف و به مردم بگوید تا آن را بخوانند. بنابراین، اهمیت یك نقدنگار منصف و ماهر دركار خود برای یك جامعه بسیار زیاد و وجود او لازم وضروری است. بدون نقدنگار خوب، ادبیات و صنعت كتاب نویسی یك كشور رشد نخواهد كرد. بلینسكی بعدا قاعده نقدنگاری را شامل نشریات (در آن زمان مجله ها) هم كرد و نوشت كه مطالب نشریات هم باید نقد و بررسی شود. وی ناقد مطالب مطبوعات را «ناظرجامعه» نامید.
معروفترین كتاب بلینسكی «نامه به گوگول (داستان نویس شهیر) » عنوان دارد كه به انگلیسی، فرانسه و آلمانی ترجمه شده و مجموعه ای از عقاید اوست. امروزه نظرات او در باره نقد نویسی كتاب، راهنمای كار منتقدین ادبی قرار گرفته است
● زادروز جیمز هاروی رابینسون
۱۴۴ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۸۶۳ میلادی ، « جیمز هاروی رابینسون» مورخ معروف به دنیا آمد . او تاكید فراوان بر تدریس تاریخ در دبیرستانها داشت و توصیه می كرد كه كتابهای درسی تاریخ برای دبیرستانها باید دقیق، درست و بی طرفانه نوشته شود . وی در یكی از رسالات خود استدلال كرده است كه چرا باید «مدرس تاریخ» باید فردی عادل و بی طرف باشد . عقاید رابینسون در اهمیت آموزش تاریخ و گرفتن اندرز از تجربه گذشتگان به قدری دارای اهمیت است كه نویسندگان اخبار روز هر روز به آنها استناد می كنند. ژاپنی ها در آستانه جنگ جهانی دوم بر پایه عقاید رابینسون كه تاریخ ملی درس میهندوستی می دهد، برنامه هفتگی دروس تاریخ در دبیرستان ها را چند برابر كردند تا نسل جوان آماده از جان گذشتگی برای وطن شود .
● اخراج آلمانیها از ایران در جریان جنگ جهانی اول
۹۱ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۹۱۶ میلادی ، نیروهای انگلیسی (عمدتا هندی) به فرماندهی ژنرال سر «پرسی سایكس» به نام راندن آلمانیها و نیروهای هوادارشان از منطقه تحت نفوذ انگلستان در ایران (جنوب و جنوب شرقی كشور) ، وارد شهر كرمان شدند و آلمانیها كه مورد حمایت نیروی ژاندارم و گروهی از مردم محل بودند منطقه را تخلیه كردند.
نظامیان ژنرال پرسی سایکس قبلا با کشتی از هند به بندر عباس منتقل شده بودند. آلمانیها كه به منظور كوتاه كردن دست انگلستان از ایران و سپس هند، از آغاز جنگ جهانی اول دست به جمع آوری هوادار در ایران و غرب هند زده بودند. در ایران از عنوان دلنشین «همنژادی» و، این كه انگلیسی ها عامل و باعث همه بدبختی های ایرانیان بوده اند برای نفوذ در قلبها استفاده می كردند و در نقاط دیگر، مخصوصاً در میان مسلمانان شبه قاره هند (پاكستان فعلی) حتی رواج داده بودند كه ویلهلم دوم امپراتور آلمان مسلمان شده است .
ایران در آستانه جنگ جهانی اول اعلام بیطرفی كرده بود، ولی توان نظامی قابل ملاحظه ای نداشت كه از ورود نیروهای دو اتحادیه متخاصم به وطن جلوگیری كند. عثمانی كه در كنار آلمان بود ۱۵ ژانویه ۱۹۱۵ تبریز را تصرف كرد كه روسیه نیرو فرستاد و عثمانی را اخراج كرد.
عثمانی خواهان رسانیدن خود به آسیای میانه و ایجاد اتحادیه « پان تركیسم» بود و آلمان نقشه تصرف میدانهای نفتی ایران و پالایشگاه آبادان از یك طرف و رخنه به هند و طرد انگلستان از این سرزمین پهناور را از سوی دیگر، در سر داشت. روسیه و انگلستان هم نیات مختلف داشتند؛ انگلستان «فرمانفرما» را كه دوست خود بود نخست وزیر می كرد و روسیه او را بر می داشت و سپهسالار را كه هواخواهش بود بر جای او می نشاند و ....
جمع نیروهای اشغالی روسیه شش هزار و انگلستان چهار هزار تن بود و ایران نیرویی به این شمار نداشت كه حاكمیت و امنیت داخلی خود را حفظ كند. در پایان سال ۱۹۱۶ روسیه و انگلستان به نفوذ آلمان و عثمانی در ایران پایان دادند . انگلستان به منظور دور ساختن عثمانی از میدانهای نفتی , در عراق نیرو تازه نفس پیاده كرد و به سوی بغداد پیش رفت .
● قیام مردم عراق ، علیه استعمار انگلستان
۸۷ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۹۲۰ میلادی ، قیام مردم عراق به رهبری آیت الله العظمی میرزا محمد تقی شیرازی علیه استعمار انگلستان آغاز شد .پیشتر نیروهای نظامی انگلستان کشور عراق را ورد تهاجم نظامی خویش قرار داده بودند که با درایت علمای این کشور سرانجام نظامیان انگلیسی مجبور به ترک عراق شدند .
با شروع جنگ جهانی اول، انگلیس به بهانه جلوگیری از نفوذ آلمان، با نیروی نظامی خود از دهانه شط العرب به عراق كه جزو قلمرو عثمانی بود، حمله كرد. مردم مسلمان عراق كه در این اشغال تحت سلطه اجانب قرار گرفته بودند، با رهبری علمای دین دست به جهاد علیه اشغال‏گران انگلیس زدند. در این حركت علمای عراق نه تنها حكم جهاد صادر كردند، بلكه خود در جبهه‏های مختلف شركت كرده، به مقابله با نیروهای بیگانه پرداختند. از جمله این رهبران دینی میرزا محمدتقی شیرازی بود كه حكم جهادی وی نیروی مقاومت را در برابر مهاجمان تزریق كرد و همگان را وارد عرصه جهاد نمود. وی روح مبارزه با انگلستان را در كالبد مسلمانان دمید و خود شجاعانه برای به دست آوردن حقوق پایمال شده عراقیان قیام كرد. ایشان، فتوای تاریخی و حماسی خویش را كه غیرت وطنی و دینی مردم عراق را به جوش آورد، در نهم تیرماه ۱۲۹۹ صادر كرد و مردم عراق را برای جهاد مقدس در مقابل بریتانیای تجاوزگر مهیا ساخت. در پی صدور این فتوا، انقلابی ملی و اسلامی معروف به انقلاب ۱۹۲۰ عراق تبلور یافت كه سرانجام به رهایی عراق از تسلط انگلستان منجر شد.
● درگذشت "سیداحمد پیشاوری" ادیب و شاعر
۷۷ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۴۹ شمسی ، سیداحمد پیشاوری ، ادیب و شاعر فارسی زبان در تهران درگذشت .سید احمد ادیب پیشاوری در سال ۱۲۲۳ شمسی ، در پیشاور پاكستان چشم به جهان گشود. او از سلسله سادات معروف به اجاق بود كه نَسَب آنان در سیر و سلوك به سهروردیه می‏رسید. ادیب مدتی در افغانستان و خراسان به تحصیل علوم معقول و منقول اشتغال داشت و در همه آنها سرآمد معاصران خود گشت. ادیب در سبزوار به مدت دو سال از محضر فیلسوف كبیر حاج ملاهادی سبزواری و نیز آخوند ملامحمد، فرزند وی، و آخوند ملا اسماعیل استفاده كرد و سپس در مشهد ساكن شده، به ادیب پیشاوری یا ادیب هندی مشهور گشت. وی علاوه بر فنون ادبی و عربی و حفظ اشعار و نحو و لغت و حكمت و ریاضیات، در حسن خط نیز استاد بود.
ادیب در چهل سالگی به تهران هجرت كرد و تا پایان عمر، در آنجا ماند. او در سخن، روش استادان قدیم را با موفقیت تمام دنبال می‏كرد و كثرت اطلاع او از فرهنگ اسلامی و علوم مختلف قدیم و تبحرش در لغت پارسی و تازی، باعث شد كه شعرش بیش از حد معمول با اطلاعات وسیعش آمیخته شود و به همان نسبت از الطاف و حال و اشتغال بر عواطف رقیق شاعرانه دور افتد. ادیب پیشاوری، تمامی عمر خود را وقف تحصیل فضایل و تزكیه نفس كرد و از زخارف دنیوی و علایق مادی آزاد بود و از مال دنیا، جز چند جلد كتاب نداشت.
سید احمد پیشاوری در طول سالیان متمادی تدریس، شاگردان متعددی را پرورش داد كه بعدها هر كدام به مدارج علمی و ادبی دست یافتند. از ادیب آثاری به جای مانده كه دیوان اشعار، تصحیح دیوان ناصرخسرو و تعلیقات بر تاریخ بیهقی از آن جمله‏اند. ادیب پیشاوری سرانجام در نهم تیرماه ۱۳۰۹ شمسی در ۸۶ سالگی در تهران درگذشت و در امامزاده عبداللَّه تهران مدفون شد.
● درگذشت فقیه جلیل "آیت‏اللَّه میرزا ابوالقاسم قمی" عالم بزرگ مسلمان
۷۵ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۳۵۳ قمری ، فقیه جلیل القدر ، آیت‏اللَّه میرزا ابوالقاسم قمی در قم درگذشت .شیخ ابوالقاسم كبیر قمی در سال ۱۲۸۰ قمری متولد گردید و در قم از محضر شیخ محمدحسن نادی و ملامحمدجواد قمی استفاده كرد. ایشان در نجف اشرف از آیات عظام میرزا خلیل تهرانی نجفی، حاج آقا رضا همدانی، آخوند ملامحمد كاظم خراسانی و سیدمحمد كاظم یزدی و در تهران از محضر میرزا محمد حسن آشتیانی بهره‏های وافر یافت.
آیت اللَّه قمی از نظر علمی در مرتبه‏ای قرار داشت كه برخی وی را بر آیت‏اللَّه العظمی حائری یزدی، مؤسس حوزه‏ی علمیه‏ی قم ترجیح می‏دادند. با این حال نقل شده است كه ایشان فداكاری عجیبی نسبت به آیت‏اللَّه حائری از خود نشان می‏داد، به‏گونه‏ای كه می‏فرمود: نظر به منزل ایشان ثواب دارد. شخصیت‏های برجسته‏ای همچون آیات عظام: امام خمینی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، آخوند ملا علی همدانی، سیدمصطفی صفایی خوانساری و ده‏ها عالم فاضل دیگر از محضر ایشان بهره گرفتند. آیت اللَّه كبیر قمی در ۷۳ سالگی درگذشت و در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س) مدفون گردید.

منبع : تبیان