وکالت بلاعزل

امروزه شاهد آن هستیم که مردم برای انجام معاملات زمین یا اتومبیل، آپارتمان و ‎/‎/‎/ مبادرت به تنظیم عقد بیع و معاملات خود در قالب عقد وکالت بلاعزل می کنند. بدون آن که بخواهیم به مسائل تخصصی و فنی این موضوع بپردازیم تلاش می کنیم، نکات مهم و آثاری که این نوع قراردادها دارند و در آینده ممکن است مشکلاتی برای طرفین به وجود آورد بررسی کنیم.
۱) وکالت، عقدی است جایز یعنی عقدی است که با مرگ هر یک از طرفین یا استعفای وکیل یا عزل وکیل توسط موکل و یا با جنون وکیل و یا موکل پایان می یابد. برای مثال اگر کسی به دیگری وکالت دهد که اتومبیلی برای او خریداری کند به کسی که وکالت می دهد موکل و به کسی که عمل خرید اتومبیل را باید انجام دهد وکیل می گویند حال اگر وکیل قبل از خرید اتومبیل دیوانه شود یا فوت کند و یا از انجام آن عمل استعفا دهد و یا موکل او را عزل کند دیگر اجازه انجام معامله اتومبیل را نخواهد داشت.
۲) برابر قانون عقد وکالت با مرگ یا جنون وکیل یا موکل از بین می رود و از این حیث فرقی میان عقد وکالت بلاعزل و یا عقد وکالت ساده نیست پس اگر شخصی آپارتمانی را با آقای ( ب) با سند عادی قولنامه کند و در قولنامه قید شود که خریدار از جانب آقای فروشنده وکیل است که پس از انجام تشریفات محضری و اداری به دفترخانه مراجعه و رسماً آپارتمان را به نام خود منتقل کند و به اصطلاح خریدار وکالت بلاعزل از فروشنده داشته باشد اما در این حین فروشنده فوت کند جهت انتقال رسمی آپارتمان، دیگر آن وکالت فاقد اثر می باشد و این ورثه فروشنده هستند که باید آپارتمان را منتقل کنند و اگر از انجام این عمل خودداری کنند آن موقع خریدار ناگزیر به طرح دعوی علیه آنان و مراجعه به دادگستری است. لذا اگر عقد وکالت در ضمن عقد بیع یا هر عقد لازم دیگری مانند عقد ازدواج و ‎/‎/‎/ به صورت شرط قید شود بقای این وکالت تا وقتی است که طرفین مبتلا به جنون نشده یا فوت نکرده باشند.
۳ ) برابر قانون موکل هر وقت که بخواهد می تواند وکیل خود را عزل کند اما طرفین می توانند بلاعزل بودن وکیل را در قرارداد شرط کنند حال این سؤال پیش می آید آیا موکل می تواند خودش عمل وکالت را انجام دهد یا این که این حق فقط منحصر به وکیل است که در پاسخ باید گفت که بلاعزل بودن وکیل مانع انجام عمل مورد وکالت توسط موکل نخواهد بود.
▪ پرسش: اگر شخصی به دیگری وکالت بلاعزل دهد که تلفن او را بفروشد ولی خودش آن را به دیگری بفروشد آیا عمل موکل صحیح است
ـ پاسخ: بله زیرا انجام مورد وکالت وسیله شخص موکل منع قانونی ندارد و موکل می تواند همان کاری را که به دیگری وکالت داده خودش انجام دهد. اما باید توجه داشت که اگر فروشنده مالی را به دیگری بفروشد و در ضمن عقد بیع خریدار وکیل بلاعزل فروشنده جهت انتقال رسمی مال مورد معامله به خودش باشد ولی فروشنده که در اینجا موکل است مبادرت به انتقال آن مال به شخص ثالثی کند این عمل او جرم و فروش مال غیرمحسوب می شود. از این رو هنگامی که می گوییم انجام مورد وکالت به وسیله شخص موکل بلااشکال است به موضوعاتی برمی گردد که با حقوق وکیل در تعارض نباشد در مثال بالا وکیل مالک مال هم بوده و موکل نمی تواند با انجام مورد وکالت توسط خودش لطمه ای به حقوق وکیل وارد کند.
▪ پرسش: آیا می توان شرط کرد که وکالت پس از فوت یا جنون باقی بماند
ـ پاسخ: فرض کنیم کسی در بانک وام سپرده گذاری می کند تا پس از مدتی از مزایای وام برخوردار شود هنگام سررسید وام شرایط مالی او به نحوی است که دیگر نیازی به آن مبلغ ندارد و یا این که به لحاظ نیاز به وجه نقد می خواهد این امتیاز خود را بفروشد.
اصولاً بانکها کسی راکه صاحب امتیاز است می شناسند و وام به او تعلق می گیرد نه خریدار وام.
از این رو می بینیم که فروشنده وام با خریدار سند وکالت نیز تنظیم می کند تا پس از مستهلک شدن وام و پرداخت اصل و سود آن خریدار دچار مشکل نشود و یا این که شخصی خانه ای را که دارای وام مسکن است خریداری می کند و چون سند به نام بانک در رهن می باشد و از طرفی اقساط تماماً پرداخت نشده خریدار از فروشنده وکالت بلاعزل می گیرد. حال سؤال اینجاست که با توجه به قوانین ما که وکالت بلاعزل با فوت وکیل یاموکل از بین می رود می توان شرط کرد که وکالت پس از فوت باقی بماند در این خصوص باید گفت که وکالت یا عدم عزل وکیل اگر ضمن عقد لازمی شرط شود اثر آن پایبندی وکیل و موکل به عقد وکالت یا از بین بردن حق فسخ آنان است. طبیعت وکالت همان طور که گفتیم آن است که با فوت طرفین منحل می شود (عقد جایز) و این طبیعت و ماهیت عقد غیرقابل تغییر است حتی اگر طرفین چنین شرطی را در عقد بیاورند که عقد وکالت با فوت طرفین منحل نشود. لذا با فوت هر یک از طرفین عقد وکالت از بین خواهد رفت حتی اگر شرط شود که وکالت پس از فوت از بین نمی رود.

اداره آموزش های مردمی معاونت آموزش قوه قضائیه

منبع : روزنامه ایران