دموکراسی و یارانه‌های سیاسی

شهر سئول در ابتدای خرداد ماه سال جاری میزبان دهها فعال حزبی از سرتاسر قاره کهن بود.که به بهانه برگزاری نخستین اجلاس کاری آیکاپ - مجمع احزاب سیاسی آسیایی (ICAPP)- گردهم آمده بودند. دستور این اجلاس کاری موضوع "یارانه های سیاسی ابزاری برای مقابله با فساد سیاسی" بود که پیش تر به پیشنهاد ایران (خانه احزاب) در دستور کاری کمیته راهبردی آیکاپ قرار گرفته بود.
طرح و بررسی موضوع پرداخت یارانه های سیاسی به احزاب، توضیح مدل های تامین مالی سیاسی در دموکراسی های پیشرفته و مقایسه آن با شرایط موجود کشورهای در حال گذار به دموکراسی، مهمترین اهداف اولین نشست کاری آیکاپ را تشکیل می داد. ۶۰ میهمان از ۲۵ کشور شرکت کننده در این اجلاس، به ارائه مدل های تامین مالی سیاسی احزاب در کشورهای خود پرداختند. هیات ایرانی حاضر در این اجلاس نیز به تبین مدل یارانه های احزاب و عمر ۴ ساله آن در ایران پرداخت و مدل ایرانی تامین مالی احزاب را توضیح داد.
توجه به موضوع این کارگاه آموزشی(Workshop) فارغ از شرایط عینی آن در کشور ما، یعنی توقف یارانه ی احزاب، نگاه دولت و مجلس به موضوع یارانه ی احزاب و موضوع تحزب و همچنین اغماض از کارشکنی و مزاحمت وزارت کشور برای حضور نمایندگان خانه احزاب در این اجلاس، و با نگاه صرفا ذهنی به مدل منتفی شده ایرانی تامین مالی سیاسی، از جهات مختلفی حائز اهمیت است.
نگاه به موضوع یارانه های سیاسی و اهداف دولت ها در تامین مالی احزاب از یک سو و از سوی دیگر مطالعه مدل های مختلف تامین مالی احزاب و مقایسه آن با شرایط موجود کشورمان می تواند مبین تفاوت نگاههای سیاست گذاری در حوزه نهادهای سیاسی مدنی و تفاوت سطح فعالیت های سیاسی و کارآمدی احزاب در کشورمان با سایر کشورهای توسعه یافته باشد. بدین منظور به توضیح موضوع یارانه های سیاسی ، مدل های مختلف تامین مالی سیاسی احزاب و شرایط کشورمان می پردازیم.
۱) یارانه های سیاسی و اهداف دولت ها:
در اقتصاد یارانه ها، پرداخت های انتقالی و بدون مابه ازاء دولت ها هستند که یا برای جبران شکست بازار و یا تعقیب اهداف توسعه ای دولت ها، پرداخت می شوند. یارانه ها عموما در سه شکل باز، بازار و هدفمند توسط دولت ها ارائه می شوند. یارانه ی باز دربرگیرنده همه اقشار جامعه است و همچون یارانه ی حامل های انرژی وابسته به میزان تقاضای افراد جامعه است و افراد متناسب با میزان تقاضای خود از آن بهره مند می شوند. یارانه ی بازار همچون یارانه ی کالاهای اساسی، در جهت جبران شکست بازار، توزیع درآمد و افزایش قدرت خرید اقشار محروم مورد استفاده قرار می گیرد. شق سوم یارانه ها، یارانه های هدفمند است که عموما اهداف توسعه ای دولت را تعقیب می کند و جمعیت هدف خاصی را مورد توجه و حمایت قرار می دهد. یارانه های سیاسی در زمره یارانه های هدفمند تعریف می شوند. بنابراین میزان و نحوء تخصیص یارانه های سیاسی در کشورها را می توان نشان دهنده اولویت ها و اهداف توسعه ای دولت ها در حوزه سیاسی و اجتماعی دانست.
یارانه های سیاسی عموما در فاصله ای از تمایلات توسعه ای دولت ها و فشار نهادهای مدنی پرداخت می شود. حجم یارانه ها از یک سو سطح توجه دولت ها به تحزب، و تمایل آنان را به تعمیق و تقویت نهادهای مدنی و دغدغه افزایش مشارکت سیاسی در سطح جامعه را مشخص می کند و از سوی دیگر مبین فراخی عرصه عمومی و اقتدار احزاب و توازن قوا در رابطه میان نهادهای مدنی و دولت است. یارانه های سیاسی را می توان از مناظر مختلفی همچون هدف، قاعده پرداخت، نوع و چگونگی تخصیص و شرایط احراز مورد مطالعه قرار داد.
ـ هدف: دولت ها در پرداخت یارانه ها اهدافی همچون مبارزه با فساد سیاسی، عدم مداخله احزاب در فعالیت های اقتصادی و بنگاه داری ، مبارزه با رانت خواری ، افزایش شفافیت در عرصه سیاسی، تقویت نهادهای مدنی، افزایش سطح آگاهی و توانمندی شهروندان ، افزایش مشارکت های اجتماعی و سیاسی ، پوشش هزینه های سیاسی احزاب، افزایش شفافیت مالی ، افزایش تحقیقات سیاسی و بالابردن مشارکت های سیاسی بخش های خاص از اجتماع و محدود کردن هزینه های انتخاباتی را تعقیب می نمایند. هر چند الزام دولت ها به ایجاد فرصت های برابر برای انتخاب شوندگان و رونق انتخابات و انتظار نهادهای مدنی نیز می تواند به عنوان دیگر عوامل پرداخت یارانه های سیاسی مورد توجه قرار گیرد.
ـ نوع:عموما یارانه های سیاسی دولت ها به احزاب در غالب سه عنوان یارانه های سالیانه ، یارانه های انتخاباتی و یارانه برای موارد خاص می باشد. میزان و نحوء تخصیص هر یک از این یارانه ها مبتنی بر قواعد از پیش تعیین شده ای قانونی است و چگونگی خرج کرد این یارانه ها نیز کاملا تعریف شده است. هدف در پرداخت یارانه ها، بسته به نوع آن، یعنی سالیانه یا انتخاباتی و یا موارد خاص متفاوت است.
ـ روش: قاعده توزیع یارانه ها نیز بسته به نوع یارانه های تخصیص یافته متفاوت می باشد. بطور مثال میزان استحقاق دریافت یارانه های سالیانه، وابسته به تعداد اعضاء و دفاتر و کارگزاری های احزاب می باشد. قاعده دریافت یارانه های انتخاباتی نیز وابسته به تعداد آراء کسب شده و یا تعداد صندلی بدست آمده در انتخابات ها و همچنین میزان اقبال عمومی از کاندیداهای احزاب و یا توانایی در جذب کمک های مالی مردمی است. یارانه برای موارد خاص نیز به منظور فعالیت های خاص حزبی در اختیار احزاب قرار می گیرد بطور مثال میزان مطالعات و تحقیقات سیاسی احزاب یا تعداد کاندیداهای زن هر حزب به عنوان معیاری برای تخصیص یارانه های خاص مورد توجه است.
ـ شرایط احراز : درجه شایستگی برای دریافت یارانه ها نیز در پیوند با روش و نوع یارانه ها است. اما عموما احزاب بواسطه سطح فعالیت ها ، دامنه طرفداران و تعداد شعب، میزان پیروزی در انتخابات ها و اقبال عمومی، یا برخورداری از ساختار درونی دموکراتیک، شایسته دریافت یارانه ها خواهند بود.
این قواعد عموما بصورت بسته ی جامع از قوانین مربوط به فعالیت های حزبی در قانون انتخابات یا قانون احزاب و یا قانون فعالیت های سیاسی کشورها ارائه می شود. بنابراین هر حزب بصورت کاملا مشخص از میزان بهره مندی خود از مواهب مالی و غیر مالی دولتی آگاه است و متناسب با آن برنامه ریزی می نماید. مهمترین شرط تحقق چنین وضعیتی اولا وجود قوانین صریح و روشن در این زمینه و ثانیا برخورداری از شفافیت مالی و ضرورت افشاء اطلاعات مالی احزاب و تعریف سازوکارهای آن است. دو اصلی که متاسفانه در کشور ما وجود خارجی ندارد.
علاوه بر اهداف، قاعده تخصیص و درجه شایستگی ، محل هزینه کرد یارانه ها نیز تعریف شده است. احزاب می بایست برای احراز شایستگی ، منابع دریافتی سابق خود را در حدود تعریف شده قانونی هزینه نمایند و مستندات مالی آن از سوی کارشناسان مالی تایید شود تا همچنان امکان دریافت منابع جدید را بیابند. همچنین در قوانین مربوط به یارانه ها ی مستقیم، مساعدت ها ی غیر مستقیم دولتی نیز مورد اشاره قرار می گیرد. این مزایا و امکانات غیر مالی دولتی برای احزاب ، شامل معافیت های مالیاتی برای پرداخت کنندگان هدایای سیاسی و یا پرداخت بخشی از دیون مالیاتی به احزاب، استفاده از خدمات پستی رایگان ، استفاده از امکانات دولتی در دوره انتخاباتی ، استفاده از رسانه های دولتی برای احزاب و تخفیف های ویژه برای تبلیغات می باشد.
سهم یارانه های سیاسی از کل یارانه های پرداختی دولت و همچنین سهم یارانه های دولتی ازکل منابع درآمدی احزاب - یعنی سهم یارانه ها از کل درآمدهای حاصل از حق عضویت، کمک ها و هدایای مردمی و سایر درآمدهای احزاب- نیز از دیگر شاخص های مهم در ارزیابی یارانه های سیاسی است.
موضوع یارانه های سیاسی ، چگونگی ، میزان ، مقدار تخصیص و مدل آن و نسبت از کل یارانه ها را می توان به عنوان یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی دموکراسی ها و مبنای برای فهم اختلاف فاصله سطح فعالیت های مدنی ، جایگاه و منزلت نهادهای غیر مدنی در ساخت قدرت و توان تاثیر گذاری آنان بر دولت، در کشورهای مختلف جهان قرار داد.
۲) مدل های مختلف تامین مالی احزاب و یارانه ها سیاسی:
شیوه تامین مالی نهاد ها بر کارکردها ، توان ، جهت و دامنه اثر آنها موثر است. بررسی کارکرد ، نقش و اثر نهادها در محیط پیرامونیشان بدون ارزیابی روش تامین مالی آنها امر دشورای است. عموما احزاب بزرگ سیاسی از شیوه های متنوع و شفاف برای تامین مالی خود بهره می گیرند که مهمترین آن حق عضویت، هدایا و کمک های مردمی و یارانه های دولتی است. درآمدهای حاصل از فروش دارایی یا درآمدهای حاصل از موسسات تحقیقاتی و انتشاراتی احزاب نیز از دیگر منابع آنها محسوب می شود. این شیوه ها رابطه مستقیمی با سطح توسعه در هرکشور دارد. به علاوه مدل های مختلف تامین مالی(Funding) ، سطح توسعه یافتگی احزاب ، سطح تاثیر نهادهای غیر دولتی سیاسی را بر سیاست گذاری های کلان ، جایگاه و منزلت احزاب در عرصه سیاسی و اجتماعی هر کشور را نیز نشان می دهد. مصداق های از مدل های مختلف تامین مالی سیاسی دردموکراسی های پیشرفته را مختصرا مورد اشاره قرار می دهیم.
ـ فرانسه: پرداخت دیون مالیاتی اشخاص یا بنگاههای های اقتصادی در غالب هدایای سیاسی ، حق عضویت و یارانه ها عمده ترین منابع تامین مالی احزاب در فرانسه را شکل می دهند. بیش از نیمی از درآمد احزاب حاصل از یارانه ها است و بیش از ۴۰% هدایا و حق عضویت داده شده به احزاب نیز مربوط به دیون مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی است. یارانه های سیاسی در این کشور از سال ۱۹۱۸ تاکنون رواج دارد و اهداف خاصی همچون افزایش شفافیت حساب های احزاب ، منع کمک های تجاری و محدود کردن هزینه های مبارزات انتخاباتی را دنبال می کند. بدین منظور احزاب باید ریز حساب های خود را در اختیار دولت قرار دهند تا کمیسیون وجوه سیاسی به بررسی آن بپردازد و در مجلات رسمی منتشر نماید. در انتخابات پارلمانی و شهرداری ها در فرانسه، کاندیداهای که حداقل ۵ % آراء حوزه انتخاباتی خود را در دور اول بدست بیاورند واجد شرایط دریافت یارانه های دولتی تا حداکثر ۵۰% هزینه های انتخابات می باشند. یک سوم هزینه های کاندیداهای ریاست جمهوری نیز تا سقف ۱ میلیون فرانک توسط دولت پرداخت می شود. یارانه ها به طور مساوی بین دو شیوه توزیع، تقسیم می شود. بخش اول برای احزابی است که حداقل ۵۰ کاندایدای پیروز شده در انتخابات داشته باشند و بخش دوم توزیع، به نسبت تعداد اعضاء حزب صورت می پذیرد.
ـ آلمان: در سال ۲۰۰۵ نزدیک به ۳۰ درصد منابع احزاب از طریق منابع دولتی تامین شده، ۲۵ درصد منابع از حق عضویت و کمتر از ۳۰ درصد منابع نیز از طریق کمک های اشخاص تامین شده است. این کمک ها بیشتر حاصل از معافیت های مالیاتی و پرداخت دیون مالیاتی اشخاص به احزاب بوده است. حمایت های مالی دولتی از احزاب سیاسی در آلمان، مبتنی بر قانون اساسی جمهوری فدرال آلمان است. احزاب متقاضی یارانه باید از ساختار داخلی دموکراتیکی برخوردار باشند و حساب های مالی خود را بصورت عمومی منتشر نمایند. دادگاه فدرال قانون اساسی، به پرداخت ها نظارت دارد تا مبادا حزب واجد شرایطی از دریافت یارانه ها محروم شده باشد. همچنین یارانه های دولتی نباید از کل درآمدهای حاصل از حق عضویت و کمک ها و سایر منابع احزاب تجاوز کند. هر حزب سیاسی که بیش از ۵% آراء در آخرین انتخابات پارلمان اروپا یا ایالت های آلمان را بدست بیاورد شایسته دریافت وجوه دولتی است. وجوه دولتی بصورت سالیانه و در سه شکل توزیع می شود. احزابی که بتوانند تا ۴ میلیون رای بدست بیاورند به ازای هر رای ۸۵/۰ یورو و از ۴ میلیون رای بیشتر برای هر رای ۷/۰ یورو دریافت خواهند کرد. به ازای هر یوروی که حزب بابت حق عضویت یا سایر کمک های غیر دولتی دریافت کند ۳۸/۰یورو نیز دولت به آن پرداخت خواهد کرد. کل یارانه احزاب در آلمان ۲۰۶ میلیون دلار در هر سال می باشد.
ـ انگلستان : در انگستان یک قانون حمایت مالی سیاسی مستقیم برای مبارزات انتخاباتی احزاب سیاسی وجود ندارد. اما احزاب مخالف یارانه ای برای مبارزات پارلمانی دریافت می کنند. حمایت مالی از احزاب مخالف در مجلس عوام، Short Money و در مجلس اعیان Cranborne Money نامیده می شود.
Short Money از سال ۱۹۹۹ به منظور بیرون بردن فعالیت های تجاری احزاب اپوزسیون از پارلمان و پوشش هزینه های رفت و آمد و مسافرتی آنان و همچنین پوشش هزینه های سازمان رهبری اپوزسیون، اجرایی شد. Short Money مبتنی بر قاعده تعداد کرسی های برنده و تعداد آراء بدست آمده، پرداخت می شود. به علاوه پرداخت های اضافی به احزاب اپوزسیون بابت واگذاری صندلی جلو ریس مجلس صورت می پذیرد. بزرگترین حزب اپوزسیون نیز دریافت های بیشتری بابت رهبری و پیشتازی در انتقادات رسمی دارد.
Money Cranborne نیز برای احزاب اپوزسیون در مجلس لردها از سال ۲۰۰۲ راه انداخته شد و به دو حزب بزرگتر اپوزسیون پرداخت می شود. حداقل ۲ میلیون پوند هر ساله به عنوان پاداش به رهبران اپوزسیون در پیشتازی مخالفت ها پرداخت می شود. در انگلستان انواع دیگر حمایت ها نیز برای احزاب سیاسی وجود دارد این حمایت ها شامل استفاده از رسانه انتخاباتی ، امکانات پستی و توزیع رایگان نوشته های انتخاباتی می باشد.
ـ ایالات متحده: احزاب سیاسی آمریکا در زمان انتخابات ریاست جمهوری، انواع هدایای دولتی را دریافت می کنند. وجوه این کمک ها توسط خزانه دارای آمریکا و از طریق چک های داوطلبانه مالیات دهندگان یا درآمدهای مالیاتی دولت جمع آوری و تخصیص داده می شود. این پرداخت ها صرفا برای انتخابات ریاست جمهوری است و در انتخابات کنگره وجوهی به عنوان یارانه ی دولتی وجود ندارد. یارانه های دولتی با سه عنوان وجوه هماهنگی اولیه، کمک به همایش های ملی و تامین مالی عمومی انتخابات پرداخت می شود. وجوه هماهنگی اولیه، صرفا به کاندیداهای مقدماتی ریاست جمهوری پرداخت می شود. پس از مشخص شدن نامزدها، احزاب معادل ۴ میلیون دلار برای برگزاری همایش های ملی خود دریافت می کنند. در مرحله سوم و در موعد انتخابات، یک کمک ۲۰ میلیون دلاری به هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه برای پوشش هزینه های رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری پرداخت می شود. سه کاندیدای حزبی ریاست جمهوری، اگر حداقل ۵ % جمعیت آراء را بدست بیاورند به نسبت کل آراء در انتخابات ریاست جمهوری قبلی ضرب در متوسط جمعیت رای دو کاندیدای حزبی در انتخابات، وجوهی را دریافت می کنند.
قانون این امکان را نیز برای شهروندان امریکایی فراهم آورده تا در صورت تمایل بخشی از مالیات های خود را به عنوان کمک به کاندیداهای ریاست جمهوری پرداخت نمایند.
ـ ژاپن: قوانین تامین مالی احزاب سیاسی پس از رسوایی مالی حزب حاکم در ابتدای دهه ۹۰ در ژاپن به اجرا درآمد. احزاب در این کشور موظفند کمک های بالای ۵۰ هزار ینی خود را به دولت گزارش دهند. احزاب سیاسی که ۵ عضو یا بیشتر در مجلس دارند و یا سهم رای شان متجاوز از ۲ درصد آراء در انتخابات قبل بوده واجد دریافت یارانه های سیاسی می باشند. کل مقدار یارانه های تخصیص یافته به احزاب معادل ۲۵۰ ین ضرب در جمعیت همان سال کشور یعنی بالای ۳۰ میلیارد ین می باشد.
ـ کره جنوبی: عمده ترین منبع مالی احزاب در کره، یارانه های دولتی است. پرداخت یارانه به احزاب سیاسی در کره از سال ۱۹۶۵ تاکنون ادامه دارد. یارانه ها شامل سه نوع یارانه عمومی ، انتخابات و یارانه برای معرفی کاندیداهای زن می باشد. یارانه عمومی بصورت سالیانه، برای پوشش مصارف عملیاتی احزاب پرداخت می شود. مقدار این یارانه برابر با تعداد آراء هر حزب در انتخابات قبلی ، ضرب در ۸۰۰ ون است. یارانه انتخاباتی صرفا در ایام انتخابات به احزاب تعلق می گیرد تا جهت پوشش هزینه های انتخابات ریاست جمهوری، مجلس و شهرداری ها استفاده شود. مقدار این ارانه نیز برابر با تعداد آراء هر حزب در آخرین انتخابات ضرب در ۸۰۰ ون می باشد. یارانه معرفی کاندیدای زن(Female Candidate Nomination Subsidies) شامل پرداخت به احزابی است که در هر انتخابات،کاندیداهای زن معرفی کنند. و مقدار آن برابر با تعداد آراء حزب در آخرین انتخابات ضرب در ۱۰۰ ون می باشد. احزاب دریافت کننده یارانه موظفند تا به ترتیب، حداقل ۳۰% یارانه را صرف موسسات تحقیقاتی سیاسی ، ۱۰% صرف شعب و مناطق حزبی و ۱۰% نیز در حمایت از فعالیت های سیاسی زنان صرف نمایند. در کره جنوبی نیز شهروندان مجاز به پرداخت دیون مالیاتی خود به احزاب می باشند.
ـ ایران: شیوه تامین مالی احزاب در ایران نیز بجز ۴ سال پرداختی یارانه ها ، مبتنی بر کمک اشخاص و حق عضویت افراد می باشد. در ایران هیچگونه شفافیت مالی در مورد حجم منابع و محل تامین آن از سوی احزاب وجود ندارد. عدم شفافیت مالی و نا مشخص بودن حجم و محل منابع و نوع خرج کرد آن، امکان قضاوت و ارزیابی در این زمینه را سلب نموده است. اما آنچه مسلم است احزاب مستقل با مشکلات عدیده ای مالی روبرو می باشند. پرداخت یارانه های سیاسی در ایران طی ۴ سال پایانی برنامه سوم توسعه و دولت دوم اصلاحات صورت پذیرفت هر چند که سابقه پرداخت یارانه های اقتصادی در ایران از اواسط دهه ۵۰ آغاز شد و تاکنون همه ساله در بودجه کل کشور مقدار و موضوع تخصیص آن مشخص می شود. اما یارانه های سیاسی صرفا طی این ۴ سال پرداخت شده است.
میزان یارانه های رسمی اقتصادی دولت در بودجه سه سال آغاز برنامه چهارم توسعه بین ۵/۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار به صورت کاهشی بوده است. این حجم از یارانه ها در مقایسه با رقم یک میلیون دلاری یارانه های سیاسی، ناچیزی آنرا در مصارف دولت مشخص می سازد. چنانچه سال پایانی پرداخت یارانه ی احزاب را در نظر بگیریم یارانه احزاب معادل یک دوازده هزارم یارانه های رسمی پرداختی در آن سال بوده است. این مقدار صرفا یارانه های را شامل می شود که در بودجه سنواتی تحت عنوان پرداخت های انتقالی در نظر گرفته می شود و شامل میلیاردها دلار یارانه غیر مستقیم پرداختی از سوی دولت نمی باشد.
مدل پرداخت شده یارانه به احزاب بصورت پرداخت یک کف حداقلی به همه نهادهای سیاسی دارای مجوز از کمیسیون ماده ده احزاب بود که پرداخت های اضافی متناسب با میزان فعالیت ها، شعب و تعداد اعضاء بصورت تصاعدی افزایش می یافت. درصدی از کل یارانه به خانه احزاب ایران تعلق می گرفت و دو حزب سازمان مجاهدین انقلاب و موتلفه اسلامی بالاترین میزان یارانه ها را به خود اختصاص داده اند. کل حجم پرداختی در مجموع ۴ سال پایانی دولت اصلاحات ۳۷ میلیارد ریال معادل ۴ میلیون دلار بوده است. از۲۴۰ نهاد سیاسی دارای پروانه، حداقل ۲۰۰ نهاد سیاسی مستحق دریافت یارانه بوده اند که به فرض دریافت مساوی، هر تشکل سالیانه نزدیک به ۴.۵ میلیون تومان دریافت کرده است.
در ایران بر خلاف همه کشورهای پرداخت کننده یارانه سیاسی، که پرداخت ها به موجب قانون مشخصی در زمینه احزاب صورت می پذیرد، یارانه های پرداخت شده از سوی دولت اصلاحات مستند بر ماده ۱۸۲ قانون برنامه سوم توسعه بود. ماده ۱۸۲ برنامه سوم توسعه دولت را ملزم به حمایت از نهادهای مردمی و غیر دولتی نموده بود. عدم وجود قانون مشخص در زمینه یارانه های سیاسی و یا عدم اصلاح قانون احزاب، در کنار نبود مدل شفاف با جزییات و قواعد مشخص ، موضوع یارانه احزاب را در حد تفسیر و تمایل کابینه اصلاحات باقی گذاشت و صرفا وجوه دولتی برای احزاب، بیانگر نگاه دولت به تحزب و نهادهای مدنی در مقطع اصلاحات بود. این نگاه با تغییر دولت تغییر یافت و از آن به عنوان باج خواهی احزاب تعبیر شد. طبیعی است در کشوری که عضویت در احزاب نوعی فحش سیاسی تلقی و وابستگی حزبی گناه نابخشودنی محسوب می شود، یارانه های سیاسی نیز باج خواهی تلقی گردد.
ذکر این نکته ضروری است که یارانه های سیاسی عموما در کشورهای با اقتصاد بازار پرداخت می شود که غالب منابع عمومی آنان از طریق درآمدهای مالیاتی تامین می شود و حجم دولت و مصارف آن از اهمیت و حساسیت های ویژه ای برخوردار است. لذا پرداخت یارانه به هر موضوعی نشان دهنده اهمیت آن موضوع از دید دولت و مالیات دهندگان می باشد در حالیکه در کشور ما بدلیل تامین بیش از ۸۵ درصد منابع مالی دولت از طریق نفت و فرآوردهای آن حساسیت اشاره شد از درجه کمتری برخوردار است.
مطالعه تجارب تامین مالی احزاب بخوبی فاصله فعالیت های حزبی ، میزان اثربخشی آن و همچنین نوع نگاه حاکم بر دولت ها را در مقوله تحزب مشخص می سازد. در حالی که ایران از جمله کشورهای با سابقه طولانی تحزب است شرایط ویژه سیاسی کشور و نگاه دولت ها به احزاب مانع از استمرار و تعمیق فرهنگ تحزب در طی یک قرن اخیر شده است. مطالعه مدل های مختلف تامین مالی سیاسی و نقش برجسته دولت ها در حمایت از احزاب دلایل شکوفایی دموکراسی ها و تاثیر گذاری نهادها را بر جریان سیاست گذاری های کلان و سطح رابطه نهادهای مدنی با دولت ها را نیز برملا می سازد. آنچه مسلم است توسعه کشور بدون حمایت از نهادها و تقویت کارکرد آنها در ساخت سیاسی کشور، یعنی افزایش مشارکت همگانی محقق نمی شود و دست یابی به این توسعه و شکوفایی جز با تعمیق و تقویت دمکراسی میسر نمی شود که لازمه آن تغییر نگاه سیاست گذاران کشور در این زمینه است.

منبع : خانه احزاب ایران