از مکانیکی موتور هواپیما تا اجرا در رادیو

آغاز فعالیتش با تقلید صدا در تلویزیون شکل گرفت بعدها آن را با آموزش و دوره دیدن در کلاس‌های فن بیان تکمیل کرد و از آن پس همه انرژی‌اش را صرف اجرا کرد.
با اینکه بیشتر علاقه‌مند به مکانیکی موتور هواپیما بود اما عشق به رادیو و پافشاری زنده‌یاد منوچهر نوذری او را بر این داشت تا دل از تکنسینی موتور هواپیما بکند و شش‌دانگ حواسش را معطوف رادیو کند. با حضور در برنامه «صبح جمعه با شما» و اجرای شخصیت‌های متعددی که معروف‌ترین آن خان‌خان بود نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت و به‌طور همزمان با این برنامه، «راه شب» را نیز که تا امروز ادامه دارد، اجرا و بازی کرد. ناگفته نماند در تلویزیون نیز با اجرای برنامه‌های لبخند سوم، تهران۲۰، جدی نگیرید و چند مسابقه دیگر بسیار خوش درخشید. علی‌رغم توانایی در اجرا و ۴۱ سال سابقه در رادیو و تلویزیون اما او در حال حاضر فقط مجری برنامه‌های رادیویی یعنی همان برنامه «راه شب» است و در این روزها در تلویزیون فعالیتی ندارد.
به پای درددل علیرضا جاویدنیا نشستیم و احوالات او را جویا شدیم.
▪ مبدأ فعالیت هنری علیرضا جاویدنیا در کجا و چگونه شکل گرفت؟
ـ آغاز فعالیت هنری من به دوران کودکی و کوچه پس‌کوچه‌های خیابان آبشار، بازارچه سیدابراهیم و خیابان ری تهران بازمی‌گردد. آن زمان کثرت ارتباط با افراد مختلف من را بر آن می‌داشت تا تیپ‌های شخصیتی طرز گویش و حتی راه رفتن‌های متفاوت را تقلید کنم. خاطرم هست حدوداً ۱۱ ساله بودم که استعداد تقلید در من نمایان شد و بعدها آغاز فعالیتم در تلویزیون از طریق همین سرمایه تقلید صدا صورت گرفت.
▪ سرمایه جالبی است!
ـ بله، سال ۱۳۴۶ که در کلاس سوم دبیرستان مشغول تحصیل بودم به تلویزیون معرفی شدم، به خوبی به‌خاطر دارم که توانایی‌ام در تقلید صدا، مجری برنامه را شگفت‌زده کرد.
▪ در این عرصه بی‌رقیب که نبودید؟
ـ بله، در آن زمان بهترین مقلد صدا آقای عبدالکریم اصفهانی بود؛ کسی که تقلید صدا در ایران را ابداع کرد اما او صرفاً توانایی تقلید صدای گویندگان را داشت و من تقلید صدای هنرمندان عرصه‌های بازیگری، خوانندگی، گویندگی و... را هم به ابداعات ایشان افزودم اما این روند فقط ۲ سال و نیم به طول انجامید.
▪ چطور شد که با وجود چنین استعداد ذاتی از این حرفه جدا شدید؟
ـ چون متوجه تغییر مسیر زندگی‌ام شدم در واقع انتهای این مسیر فعالیت در کافه‌ها و رستوران‌ها بود؛ سرانجامی که برخلاف میل باطنی و موقعیت خانوادگی‌ام بود. این‌گونه فعالیت در این حرفه را بدرود گفتم و به سراغ استاد قبلی‌ام حسن خیاط‌باشی رفتم و زیربنای اصلی و بنیادین کار گویندگی و فن بیان را از ایشان آموختم.
▪ پس آرام‌آرام مسیر کاری خودتان را تغییر دادید اما چطور شد که دوباره به تلویزیون بازگشتید؟
ـ سال ۱۳۵۰ با حضور در برنامه انتقادی «حرف تو حرف» فعالیتم را از سر گرفتم. این برنامه با اجرای قطعه سرودی که من خواننده آن بودم به‌نام سال ۵۰ اومده آغاز می‌شد.
▪ و در همین دوران وارد رادیو شدید؟
ـ سه سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۳ وارد رادیو شدم و در برنامه‌ای به نام «دوخت و دوز» که به صورت دوره‌ای اجرا می‌شد و هر ماه یک بار هم نوبت به گروه ما می‌رسید، نقش‌آفرینی کردم.
▪ پس سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۳ دوران تحول زندگی هنری شما بود.
ـ این حرف شما مرا به چند دهه پیش برد. حدودا ۱۳ ساله بودم که شوهر خاله‌ام زنده‌یاد منوچهر اشتهاردی که یکی از طنزنویسان مجرب در آن زمان بود و برنامه‌های «سپید و سیاه» و «نخود هر آش» را می‌نوشت، یک روز دست مرا گرفت و به عنوان تماشاچی به استودیو ۸ رادیو برد. آن روز طرز کار خانم ثریا قاسمی و زنده‌یاد علی تابش برایم لذت‌بخش بود. حدود ۶ سال بعد در همان استودیو حضور پیدا کردم اما این بار نه به عنوان یک تماشاگر بلکه به عنوان مجری و با همان گروه ارکستر موسیقی که خانم ثریا قاسمی و علی تابش کار می‌کردند، برنامه اجرا کردم.
▪ اگر حرفه گویندگی و اجرا را انتخاب نمی‌کردید، چکاره می‌شدید؟
ـ از کودکی یکی از آرزوهایم آشنایی با طرز کار موتور هواپیما بود. حتی برای گذراندن دوره‌های آموزشی به کشور آمریکا هم رفتم، اما در این میان به علت بیماری قلبی پدرم مجبور به بازگشت به ایران شدم و پس از آن وقایع انقلاب فرصتی مناسب ایجاب کرد تا خدمتگزار مردم بمانم.
▪ دیگر به موتور هواپیما فکر نمی‌کنید؟
ـ خیر، عطش این یادگیری همیشگی است. هر زمان که با هواپیما به سفر می‌روم با نگاه کنجکاوانه به موتور هواپیما خیره می‌شوم و یاد روزهایی می‌افتم که قرار بود در این زمینه متخصص شوم اما نگاهم، نگاه مأیوسانه‌ای نیست چرا که حکم سرنوشت و تقدیر این بود که رادیویی شوم.
▪ با این عشق و علاقه چطور مجاب شدید که فعالیت در حوزه رادیو را ادامه دهید؟
ـ عامل اصلی ادامه فعالیت رادیویی‌ام، زنده‌یاد منوچهر نوذری بود. هنوز رویای مکانیک هواپیما شدن در تصوراتم زنده بود که زنده‌یاد نوذری از من برای اجرای برنامه «صبح جمعه با شما» دعوت به همکاری کردند. در ابتدا با پیشنهاد ایشان مخالفت کردم، اما بعد از ۳ ماه ایشان موفق شدند که مرا متقاعد به حضور در برنامه کنند.
▪ پس صبح جمعه با شما زمینه‌ساز دوستی جاویدنیا با زنده‌یاد نوذری بود؟
ـ بله، پیش از این آشنایی و ارتباط ما در حد سلام و احوالپرسی بود اما بعد از آنکه ایشان برای متقاعد کردن من به زحمت افتادند و بارها به منزل ما آمدند جنس رابطه‌مان تغییر کرد و یک رابطه شاگرد و استادی بسیار صمیمی بین ما برقرار شد، رابطه‌ای که در یک برنامه پرمخاطب شکل گرفت و تحکم یافت.
▪ به هر حال آقای نوذری طراح برنامه بودند و نسبت به آن تعصب خاصی داشتند.
ـ بله، ایشان برنامه صبح جمعه با شما را کلید زدند و آنقدر نسبت به اجرای این برنامه جدیت و نشاط داشتند که همه را به وجد می‌آورد. در واقع با تدارک یک برنامه صبحگاهی رادیویی گروه بسیار قوی و در عین حال بسیار، بسیار صمیمی را گرد هم آوردند. یادم هست ایشان وقتی گروه کاری‌شان را کامل کردند از همه خواستند که برنامه را با عشق و علاقه اجرا کنند. اعضای گروه هم به خاطر ارادتی که نسبت به زنده‌یاد نوذری داشتند، کار را شروع کردند و به قول معروف دلی کار کردند.
▪ رمز موفقیت صبح جمعه با شما را دلی کار کردن می‌دانید.
ـ دقیقا همین‌طور است. فضای آن زمان بسیار گرم و صمیمی بود. هیچ‌کس از موقعیت کاری خود و کم یا زیاد بودن دیالوگ‌ها گلایه‌مند نبود، زنده‌یاد کنعان کیانی با وجود دو بار سکته مغزی و لکنت زبانی که داشتند عاشقانه کار می‌کردند و به خوبی نقش زرگنده را اجرا می‌کردند.
طبق آمار «صبح جمعه با شما» ۴۵ درصد مخاطب داشت. خیلی‌ها فکر می‌کردند که اعضای گروه با کیسه‌های پرپول از این برنامه بیرون می‌آیند، در حالی که اینگونه نبود. دستمزدها واقعا کم و دور از ذهن بود. آنچه ما را به اجرای برنامه دلگرم می‌ساخت، استقبال مخاطب بود نه کیسه پرپول.
▪ و این استقبال بهانه‌ای شد برای ساخت برنامه موفق دیگری به نام «راه شب».
ـ بله، برنامه «راه شب» از سال ۱۳۷۰ توسط منوچهر نوذری با نویسندگی سعید توکل و احمد شیشه‌گران کلید خورد؛ برنامه‌ای که پخش آن همچنان ادامه دارد و جزو پرمخاطب‌ترین‌هاست.
▪ و ادامه این همکاری به عرصه تلویزیون کشیده شد.
ـ بله، برنامه لبخند نوروزی و لبخند پیروزی که به مناسبت نوروز سال ۱۳۷۲ پخش می‌شد و ویژه‌برنامه‌های لبخند سوم که در سال ۷۶ از شبکه ۳ پخش می‌شد و برنامه جدی نگیرید، ازجمله برنامه‌هایی بود که در آن زمان خیلی خوب توانسته بود با مخاطبانش ارتباط برقرار کند.
▪ چرا در حال حاضر شاهد پخش این برنامه‌ها از تلویزیون نیستیم؟
ـ دست‌اندرکاران رسانه تلویزیون باید پاسخگوی این سوال باشند شاید خوششان نیامده، شاید ... نمی‌دانم، خیلی مشکل است که به آن دوران بازگردیم.
▪ به اعتقاد شما مهم‌ترین عامل ضعف برنامه‌های طنز صدا و سیما چیست؟
ـ بزرگ‌ترین مشکل برنامه‌های رادیو و تلویزیون کمبود این رسانه‌ها در عرصه نویسندگی است. نویسندگانی که دغدغه مالی نداشته باشند و با تمرکز کامل به کار بپردازند اما متاسفانه نویسندگان و مجریان به خوبی تامین نمی‌شوند و به قول معروف ششدانگ حواسشان به کار نیست.
▪ شما اولین حقوقی که در عرصه هنر دریافت کردید، چقدر بود؟
ـ شاید ۱۰۰ تومان ولی بیشترین حقوقم ۸۰۰ تومان بود که همکارانم می‌گفتند دستمزد آلن دلون را گرفته‌ام (می‌خندد).
▪ با این مبلغ چه کار کردید؟
ـ به خیابان ولیعصر رفتم و یک جفت کفش و یک دست لباس خریدم.
▪ جایگاه رادیوی امروز را چطور می‌بینید؟
ـ رادیو بسیار مظلوم واقع شده است. در واقع سیاستگذاری‌های غلط در رادیو، تبعیض‌های باورنکردنی میان شبکه‌ها به وجود آورده است. به عنوان مثال در یک شبکه به‌راحتی می‌توان انتقاد کرد ولی در شبکه دیگر انتقاد کردن ممنوع است. باید محدودیت‌ها کنار گذاشته شوند و آزادی عمل تمام شبکه‌ها یکسان شود تا رقابتی سالم بین آنها برقرار شود. در این صورت می‌توان به تولید برنامه‌های متنوع‌تر امید بست.
▪ نقش جوان‌ها در جایگاه فعلی رسانه رادیو.
ـ در نگاه کلی اجراهای خوبی را شاهد هستم. البته ضعف‌ها و کم و کاستی‌هایی هم در اجرا دیده می‌شود. مثلاً عده‌ای درگیر جنس صدایشان هستند، یعنی نمی‌خواهند تونالیته صدایشان تغییر کند، عده‌ای درگیر کاغذ هستند، یعنی تنها نوشته پیش رویشان را اجرا می‌کنند و نمی‌خواهند چیزی ابداع کنند. اگر طی این سال‌ها برنامه‌ای موفق عمل کرده و پرمخاطب بوده است، مطمئن باشید که با زبان مردم صحبت کرده و چیزی را به مردم دیکته یا نصیحت نکرده است.
▪ در پایان از رمز ماندگاری‌تان در طول ۴ دهه فعالیت مستمر بگویید.
ـ لطف خداوند متعال، مبارزه با غرور بیجا و احترام به تک‌تک مخاطبان.

هادی شیرازی

منبع : روزنامه تهران امروز