تمدن پنج هزار ساله اسپیدژ

آخرین تحقیقات گروه باستان شناسی درگورستان ماقبل تاریخ «اسپیدژ» نشان داد محوطه باستانی «اسپیدژ» حلقه ارتباط بین تمدن باستانی جیرفت و شهرسوخته زابل بوده است. محوطه پیش ازتاریخ اسپیدژ متشکل از۲قبرستان است که به هزاره دوم وسوم قبل ازمیلاد باز می گردد. این محوطه باستانی درعصرمفرغ ، شهری بسیار پیشرفته و صاحب تکنولوژی بوده است .
تاکنون دراین محوطه کاوش های باستان شناسی بسیارمحدودی انجام گرفته ، درحالی که اغلب قبور این محوطه توسط حفاران غیرمجاز تخلیه شده است .
آخرین کاوش ها درمحوطه اسپیدژ ، به مدت ۴۵روز درچندماه گذشته انجام شده و اکنون کارشناسان مشغول مطالعه روی اشیای به دست آمده وتحلیل و بررسی آنها هستند. تحقیقات نشان داده که گورستان اسپیدژ درمدت زمانی خاص درهزاره دوم وسوم پیش ازمیلاد، حلقه رابط بین جیرفت وشهرسوخته بوده است.
سفال ها واشیایی که دراین سه محوطه به دست آمده که کاملا بایکدیگر همخوانی دارند، از سوی دیگر اسپیدژ بین محوطه های باستانی جیرفت وشهرسوخته قرارگرفته است.
دراسپیدژ ظروف مکعب شکلی به دست آمده است که داخل آن توخالی است وازسنگ صابون ساخته شده است و نقوش عقرب روی آن دیده می شود. این ظروف دقیقا همان ظروفی است که درجیرفت پیدا شده اند. همچنین ظروف خاکستری رنگ منقوش که ازقبوراسپیدژ کشف شده ، ازجمله ظروف متداولی درجیرفت بوده است. سفال های خاکستری ساده و بدون نقشی که به سفال بلوچستان معروف است و دراسپیدژ ساخته می شده ، به شهرسوخته صادرشده است ونمونه این سفال ها به وفور دراین شهر دیده شده است .
تحقیقات درمورد ارتباط این سه محوطه باتوجه به سوق الجیشی بودن اسپدژ نسبت به دومحوطه دیگر نشان می دهد که ظروف سنگی ازجیرفت به اسپیدژ صادر می شده وسفال بلوچستان نیزازاسپدژ به شهرسوخته فرستاده می شده است.
همچنین تحقیقات اخیر ، باستان شناسان رابه این باور رسانده است که مردمان ساکن محوطه باستانی اسپیدژ درهزاره دوم وسوم قبل ازمیلاد، بسیارمرفه وثروتمند بوده اند. آنان ازطریق فناوری وتکنولوژی ،ظروف ، آلات وادوات جنگی پیشرفته ای می ساخته وآنها را به سابر نقاط صادر می کرده اند.
باتوجه به اهمیت این منطقه وازبین رفتن نیمی ازاین محوطه به دست حفاران غیرمجاز، کارشناسان ازمسئولان سازمان میراث فرهنگی وگردشگری خواسته اندتا با اختصاص اعتباری ویژه هرچه سریع تر اشیای باستانی واطلاعات کامل این منطقه بسیار مهم باستانی راتخلیه و ازگزند قاچاقچیان اشیای عتیقه درامان دارند.
محوطه باستانی شهرسوخته در۵۶کیلومتری شهرزابل قرارگرفته وگورستان اسپیدژ در۵۰کیلومتری شمال غربی شهرستان ایرانشهر واقع شده است.محوطه باستانی جیرفت نیز درفاصله ۲۵۰کیلومتری محوطه اسپیدژ و دریک امتداد قرار گرفته اند.
باستان‌شناسان با شروع فصل جدید كاوش در اطراف گورستان پنج هزار ساله اسپیدژ در سیستان و بلوچستان به دنبال شناسایی شهر مسكونی مردم اسپیدژ هستند.
در ۲ كیلومتری گورستان پنج هزار ساله «اسپیدژ»، محوطه‌ای وسیع وجود دارد كه به «پیر سهران» معروف است. در این منطقه آثار یك شهر مسكونی دیده می‌شود كه با قلوه سنگ‌های كوچك و بزرگ ساخته شده و باستان‌شناسان نمی‌دانند كه آیا این محوطه‌ كه متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد است، همان شهر مسكونی مردم اسپیدژ است یا شهری است كه در هزاره سوم در این منطقه وجود داشته و هنوز شناسایی نشده است.
«محمد حیدری»، باستان شناس و سرپرست تیم كاوش در گورستان باستانی اسپیدژ، گفت: «برنامه كاوش این محوطه كه برای باستان‌شناسان بسیار سئوال برانگیز شده است، به سازمان ارایه شده و منتظر موافقت‌ آنها هستیم. آن چه از شهر مسكونی اسپیدژ می‌دانیم این است كه مردم این منطقه خانه‌های خود را با چوب و حصیر می‌ساختند، اما منطقه مسكونی «پیرسهران» كه در نزدیكی گورستان وجود دارد، ابهامات زیادی را برای ما به وجود آورده است. زیرا این شهر مسكونی با استفاده از قلوه سنگ ساخته شده و در عین حال تاكنون شهر یا محوطه دیگری در كنار «اسپیدژ» شناسایی نشده كه كاملا مجزا از اسپیدژ باشد.»
وی گفت:‌ «این محوطه نیز به هزاره سوم قبل از میلاد تعلق دارد و دقیقا هم دوره با «اسپیدژ»‌به حیات خود ادامه می‌داده و تنها راه پاسخ به سئوالاتی كه پیرامون رابطه این شهر مسكونی با گورستان اسپیدژ وجود دارد، كاوش در این شهر سنگی است.»
گورستان باستانی «اسپیدژ» یكی از اسرارآمیزترین محوطه‌های باستانی در ایران است. این گورستان ۳ كیلومتری، چند سال پیش توسط باستان‌شناسان شناسایی شد. اما پیش از آن كه باستان‌شناسان به این منطقه برسند، حفاران غیرمجاز این گورستان پنج هزار ساله را با به وجود آوردن هزاران گودال تاراج كرده بودند. «اسپیدژ» در استان سیستان و بلوچستان و در چند كیلومتری بخش «بزمان» قرار داردآن در هیچ كجای دنیا پیدا نمی‌شود.»
وی افزود: «این حفاران غیر مجاز اغلب مسلح هستند و هیچ كس نمی‌تواند از كار آنان جلوگیری كند. در حال حاضر نیز میراث فرهنگی هیچ مراقب آثاری در «اسپیدژ» ندارد و با این روندی كه اكنون مشاهده می‌كنیم، تا زمان كاوش‌ها در اسپیدژ، چیزی از این گورستان پنج هزار ساله باقی نخواهد ماند. این محوطه بسیار ناامن شده و افراد محلی نیز در برابر حفاران غیر مجاز هیچ مقاومتی از خود نشان نمی‌دهند.»
به طور متوسط در هر هفته بیش از دو بار در گورستان باستانی «اسپیدژ» حفاری غیر مجاز انجام می‌شود. این تعداد نشان می‌دهد كه در هر ۲ روز یكبار بیش از ۵ گور باستانی در «اسپیدژ» توسط حفاران غیر مجاز تخلیه می‌شود و توسط قاچاقچیان اشیای عتیقه به نقاط مختلف جهان فرستاده می‌شود.
گورستان پنج هزار ساله «اسپیدژ» در ۴۰ كیلومتری بخش «بزمان» قرار دارد.

پیام بلوچ

منبع : سایت کویر ایران