اپرای وحشت

اتوم اگویان در میان عشاق سینمای هنری همچون یك اسطوره زنده است. غرابت فیلم های او شباهت عجیب و نزدیكی با تبار و زندگی اش دارند. او زاده یك خانواده ارمنی ساكن مصر بوده اما در ایالت بریتیش كلمبیا كانادا بزرگ شده است. شاید به همین دلیل فیلم های او كه در پی به تصویركشیدن و رخنه به درون بحران ها و موقعیت های دشوار عاطفی قهرمان هایشان هستند به آثاری تفكربرانگیز، پیچیده و مرموز تبدیل شده اند. این فیلم ها به طرز شگفت آوری حس و حال منحصر به فرد و مخصوص خودشان را پیدا كرده اند. انتخاب اگویان برای این ستون «تلالو» استنلی كوبریك بود. او معتقد است دلیل او برای انتخاب این اثر احتمالاً با آن چیزی كه شما انتظار دارید متفاوت است.«من سال ها بود كه تلالو را تماشا نكرده بودم اما چند هفته پیش وسوسه تماشای دوباره آن به سرم افتاد. چیزی در وجودم مرا تحریك كرد كه دوباره آن را ببینم. توضیح چرایی این قضیه برایم دشوار است. فقط می توانم بگویم كه چیزی به من الهام شد. من این اواخر در اجرای اپراهای متعددی همكاری داشتم و می خواهم بگویم این اثر تلفیق فوق العاده و استثنایی سینما و اپرا است. گروه زیادی مدام از من می پرسند آیا هیچ شده به فكر ساخت فیلمی از یك اپرا باشم یا بخواهم اپرایی را به فیلم برگردانم و با خودم می اندیشم كه كوبریك با قدرت تمام به این موفقیت رسیده است. بهره جویی او از موسیقیدانانی چون كریتشف پندرسكی، گیورگی لیگتی و به ویژه بلابارتوك واقعاً مبهوت كننده بود. برای توضیح بیشتر می خواهم به روابط پرتنش و متقابل بین دنی تورنس (دانی لوید) و پدرش جك (جك نیكلسون) اشاره كنم. در یكی از صحنه ها دنی و پدرش روی تختخواب نشسته اند. در آنجا سكانسی شش دقیقه ای داریم كه در آن موومان سوم یكی از آثار بارتوك را با سازهای زهی، كوبه ای وسلستا می شنویم. تماشای دیالوگ های موجز رد و بدل شده بین جك و پسرش و همچنین فضایی كه كوبریك در بین آن دیالوگ ها به موسیقی اختصاص داده فوق العاده نفس گیر و مهیج جلوه می كند. فكر نمی كنم كه كوبریك به تركیب موسیقی دست زده و از تدوین صدا و تصویر سود جسته باشد. چیزی كه ما می شنویم همان اثر بارتوك است. برای همین بازی بازیگران، نوع دیالوگ ها و تنش درون صحنه تركیبی اپراگونه به آن بخشیده است. به نظر من هیچ جور دیگری نمی توان این صحنه را اجرا كرد. حالا اینجا موسیقی تنها به یك جزء سازنده و مكمل تصویر یا دیالوگ ها تقلیل نیافته است. اینجا موسیقی خودش نقش نوعی دیالوگ را ایفا می كند. همه ما در این زمانه بیشتر از هر چیزی به استفاده هالیوودی از موسیقی خو گرفته ایم و كمتر با اثری روبه رو شده ایم كه موسیقی كاركردی فراتر از نقش معمولش را پیدا كرده باشد و توانسته باشد مرزهایش را بشكند و كیفیتی همچون دیالوگ پیدا كند. اما در این فیلم شاهدیم كه كوبریك به طرز درخشانی از موسیقی استفاده كرده است و باعث شده عنصر ترس و وحشت در سرتاسر فیلم حكمفرما شود. به نظرم «تلالو» بی اندازه اثری بلندپروازانه است. كوبریك در این فیلم با موضوعات و مفاهیم مختلفی سر و كار داشته كه در عمق لایه های مختلف فیلم پنهان شده اند و او برای رسیدن و به تصویركشیدن آنها از هر عاملی كه به ذهنش رسیده به استادی و جسارت تمام استفاده كرده است. فیلم چیزی فراتر از «تصویر یك وحشت ناب و بی واسطه» است. تفكر یك گذشته و سابقه خشونت بار تنها به خانواده ای كه پیش از این در آن هتل ساكن بوده اند، محدود نمی شود. ما با ارجاع های فراوانی با بومیان و ساكنان واقعی آمریكا روبه رو هستیم. هتل در مزار باستانی گروهی از سرخ پوستان واقع شده و در عین حال اسمش Overlook Hotel است كه به صورت تلویحی به معنی نادیده انگاشتن خطاها و اشتباهات تاریخی است. Overlook :[بی توجهی، غفلت]
و بی شك سرنوشت دهشتناك سرایدار سیاهپوست و تصویر پایانی كه روز چهارم جولای (روز استقلال آمریكا) را نشان می دهد، بیشتر بر ادعای من صحه می گذارند. شاید در كلام این نشانه ها و مضامین خیلی بی ظرافت و زمخت به نظر برسند اما به خوبی در عمق فیلم جای گرفته اند و در نظر من فوق العاده جذاب و دوست داشتنی اند.متاسفانه محدودیت جا به من اجازه نمی دهد تا از حركت های شوم و تهدید آمیز دوربین، بسط و گسترش «واقعیت های مجزا»، اوج توانمندی كوبریك در شخصیت پردازی و مهارت های فوق العاده جك نیكلسون در خلق فضا در این فیلم حرف بزنم. به نظر می رسد كه جك نیكلسون و كوبریك در هنگام ساخت فیلم مشغول تعریف یك لطیفه خصوصی برای هم بوده اند. «تلالو» فیلمی درباره «انگیزه ها» است. در همان سكانس روی تختخواب دنی كه خاطره خشونت پدرش از ذهنش محو نشده از پدرش می پرسد: «تو به ما آسیب نمی رسونی مگه نه؟» و همین پرسش باعث انگیزه ای برای جك می شود تا به موجودی پیچیده تبدیل شده و رفتار وحشیانه ای را نسبت به اعضای خانواده اش اعمال كند.وحشت واقعی آنجا است كه همه ما قادر به انجام چنین كاری هستیم.

اتوم اگویان
ترجمه: حامد صرافی زاده

منبع : روزنامه شرق