دنیا«فیلم های کوچک» رامی پسندد!

در زمان ساخت فیلم های كوچك و مستقل پول مشخص و بسیاركمی در اختیار دارید، درنتیجه آزادید اثر دلخواه هنری خود را خلق كنید و استودیو هم نمی تواند به شما زور بگوید.
چگونه است كه در سال های اخیر فیلم های به اصطلاح كوچك این همه با توفیق مواجه می‌شوند و تا این حد مردم را به سوی خود می كشانند؟
یكی از جدیدترین كارها دراین زمینه، فیلم تازه كریستوفر گست به نام «برای بررسی شما» است كه دوماهی است اكران شده ودر آن ملاحظات و ارزیابی هایی كه برای تعیین برندگان اسكار و تقسیم جوایز آن صورت می گیرد، با لحن كمیك ترسیم می شود. گست و همكارانش این بار یك كار مستند و یا طعنه آمیز صرف را تدارك ندیده اند، برعكس فیلم شان واقعی تر از قبل است.با این حال فرقی نمی كند و «برای بررسی شما» تمام ادوات لازم را در بین فیلم های كوچك و مستقل برای بدل شدن به كاری مقبول مردم داشته است و استودیوها به این نتیجه رسیده اند كه كافی است این گونه فیلم ها به حد كافی خوب باشند، در این صورت، تماشاگران و رأی دهنده های نهایی برآن مهرتأیید می زنند و مهم تر این كه چنین نظریه ای را به دیگران هم انتقال می دهند و از دیگران نیز می خواهند كه به تماشای فیلم بروند.
در سال های اخیر از این گونه فیلم ها كم نداشته ایم و دو نمونه بارز در این باره «سایدویز» و «گمشده در ترجمه» («گمشده در غربت») هستند كه هردو جوایز اسكار برترین سناریوی ارژینال آن سال ها را بردند.
این روند و فیلم های به ظاهر كوچكی كه به آرامی جا می افتند و موفق می شوند، به طورمعمول با اكران شدن در فستیوال های بین المللی شروع می شوند. سان دنس كه معتبرترین جشنواره آثار مستقل است، یكی از آن فستیوال هاست و تورنتو و حتی كن نیز سكوی پرتاب اولیه و مناسبی برای این گونه فیلم ها بوده اند. «دنیس ام ماهر» استاد دانشگاه تگزاس آمریكا ضمن تأیید برآوردهای فوق می گوید: «این گونه فیلم ها با كمترین توقع به بازار می آیند و در نتیجه به بسیاری چیزها دست می یابند كه فراتر از آنی است كه ابتدا تصور می شده است. مردم نیز در نشست ها و مراودات خود با یكدیگر از خوب بودن یك فیلم به اطرافیان خود خبر می دهند و همین كافی است تا دیگران را به تماشای فیلم ترغیب كند و فیلم های كوچك را به درجه و مرتبتی برساند كه دیده ایم.»
مارتین اسكورسیسی مشهور هم كه فیلم جدیدش به نام «The departed» اینك اكران شده است و نقطه مقابل كارهای كوچك شمرده می شود، می گوید: «كافی است یك كارگردان جدید پابه صحنه بگذارد و حتی حضورش در عرصه فیلمسازی و كاری كه به آن روی كرده است،موردتوجه زیادی قرارگیرد. همه می خواهند بدانند او چه چیزی در چنته دارد و نوعی كشف درمورد او صورت می گیرد. بنابراین اگر روی این وجه از كار دقت كافی صورت گیرد، آن كارگردان و فیلمش هم ممكن است وارد جمع زبده ها در دنیای فیلم های مستقل و كوچك شوند. برخی از این موارد بسیار موفق بوده اند. برای نمونه یكی را می بینید كه از تماشای یكی از این فیلم های كوچك و مستقل بسیار به وجد آمده است و هركس را كه ملاقات می كند، به انجام كار مشابه و تماشای آن اثر سینمایی تشویق می كند.
اطلاع دهندگان در این زمینه برای خود نیز اعتبار زیادی قائل اند زیرا گمان می كنند كه یك موج هنری بزرگ و تازه را به راه انداخته اند. به هرحال روند خوبی است چون كارها را غنی تر و بهتر می كند.»
● مترصد و منتظر
جیمز فاره لی، فیلمساز و استاد رشته سینما در دانشگاه دایتون آمریكا هم به نوبه خود می گوید: «استقبال از فیلم های كوچك موفق به حدی است كه همه چیز را از كنترل خارج كرده و اگر سری به فستیوال های مختلف سینمایی بزنید، ملاحظه می كنید كه نمایندگان و دلال های استودیوهای معروف و حتی كوچك، این جا و آن جا مترصد و منتظر نشسته اند تا این گونه فیلمسازان و كارهایشان را شكار و با آنها قرارداد امضا كنند. پیشتر برخی از این آدم ها پای به این عرصه ها نمی گذاشتند، اما بعدها احساس كردند كه این روند پرسودی است و نمی توان از آن غافل ماند. اگر آنها را در فستیوال های كوچك هم می بینید، به همین دلیل است. در نقطه مقابل كارگردانان و سازنده های آثار مستقل و كوچك هم پذیرفته اند كه برخلاف گذشته حضور وسیع تری در صحنه فستیوال های بزرگ یافته ورایزنی ها و مانورهای بیشتری در این زمینه انجام بدهند. البته هنوز موانع و عوامل بازدارنده ای در این روند وجوددارند. آنها برخی منتقدان ومشاوران این آدم ها هستند كه دور و برشان را گرفته و به آنها خط می دهند و هدفشان بازی دادن همگان است كه این در تضاد با مانورهای شغلی و هوشیاری های رایج در این زمینه است.»
به هرحال سینمادوستان از این كه فیلم های غیرمنتظره و به ظاهر كوچكی را در یكی از سالن های شهر بیابند و قبل از بدل شدنش به یك پدیده هنری آن را تماشا و ارزیابی كنند، لذت می برند. گیتش پاندیا یكی از مسئولان سایت سینمایی «Box office» در تأیید چنین نظریه ای می گوید: «در سال های اخیر شمار فیلم های كوچكی كه به آرامی بزرگ، موفق و پرفروش شده، كم نبوده اند.
«عروسی بزرگ یونانی من» را به یاد بیاورید. آن فیلم با ۵ میلیون دلار بودجه ساخته شد، اما فقط در آمریكا و كانادا، ۲۴۵ میلیون دلار فروخت. این محصول یك روند خودجوش اطلاع رسانی وفرآیندی روبه رشد است.
مردم به یكدیگر در باره این گونه مسائل مدام اطلاعات می دهند و به هم می گویند كه چه چیزی را در فیلم پسندیده اند و چرا آن را عالی می پندارند.»
باز به حرف های اسكورسیسی بازمی گردیم. «نمونه های زیادی را از این دست دیده ام. موقعی كه مردم با چنان شور و احساسی درباره یك فیلم حرف زده و آن را تأیید كرده اند كه حتی سازندگان فیلم نیز چنان رویكرد و روندی را نداشته و آن قدر سفت و سخت پشت فیلم شان نایستاده اند. شگفتی ها و اتفاقات غیرمنتظره در دنیای فیلم و سینما زیاد داشته ایم. مواردی كه عكس العمل مثبت مردم در قبال یك فیلم بسیار بیشتر و بهتر ازحد تصور قبلی بوده است و فكر می كنم كه اگر چنین نباشد و فیلم ها فقط براساس باورها و گمانه زنی های قبلی حركت و كسب درآمد كنند، دوران سختی را پیش رو خواهیم داشت و استعدادها خواهندمرد، زیرا مجبوریم همیشه به همان چهره های همیشگی دل خوش كنیم و هیچ چیز تازه ای برای عرضه نخواهدماند، حال آن كه با كسب موفقیت برای هر چهره و فیلم تازه، در عمل یك فكر و حركت جدید وارد صحنه سینما و همه چیز از نو آغاز می شود.»
● مانوری بیشتر
فیلم «برای بررسی شما» كه مطلب با نام آن شروع شد، یك نوآوری از همان قبیل است كه اسكورسیسی به آن اشاره دارد. تا به حال برخی فیلم ها و آثار هنری داشته ایم كه به روند توزیع و اهدای جوایز عمده هنری پرداخته اند، اما این یكی توزیع جوایز اسكار را بسیار مستقیم و به شكلی شفاف در معرض بررسی و بهتر بگوییم انتقاد قرار می دهد و از ضوابطی می گوید كه درتعیین این جوایز نقش مهمی دارند. در قسمتی از این فیلم یك عامل تبلیغاتی و مأمور و متخصص كارهای بازرگانی در عالم سینمایی (با بازی جان مایكل هیگینز) در اشاره به توفیق یكی از فیلم های روز خطاب به همكارانش می گوید: «خوب شد، این فیلم واقعاً شهر را فلج كرده است.حالا می توان روی آن مانور بیشتری كرد و با آن به هرچیزی كه هدف مان است، رسید.»
جملات فوق بواقع وصف حال بسیاری از سازندگان فیلم های كوچك نیز هست.كسانی كه كارشان را آرام و بدون توقعی خاص شروع می كنند، ولی با رسیدن به نخستین نشانه ها و موارد موفقیت، تغییر وضعیت می دهند و موضع شان شبیه به استودیوهایی می شود كه سال هاست فیلم های بزرگ می سازند و با آنها گیشه ها را تسخیر می كنند و اینك از درك این نكته كه چرا فیلمی مانند كار اخیر كریستوفرگست نظر مردم را بیشتر به خود جلب می كند، ناتوان اند.خود گست می گوید: «حسن فیلم های كوچك و كم هزینه و مستقل این است كه می توانید در آن حرف تان را بزنید، بدون این كه بابت آن مقروض و مدیون كسی شوید و بعداً از شما برای ساخت آن استنطاق كنند.
درمورد فیلم های بزرگ چنین نیست و استودیوهای سازنده آن چنان برشما سخت می گیرند كه مجبورید همه ایده های آنان را رعایت كنید و فیلم را به گونه ای درآورید كه آنها می خواهند. شوخی نیست. این استودیوها برای نمونه ۱۲۵ میلیون دلار هزینه نكرده اند كه برپایه آن فیلمی بسازید كه دلخواه خودتان است.
درمورد فیلم های كوچك و مستقل، چنین نیست. پول مشخص و بسیاركمی در اختیار دارید و در ازای آن به شما زور نمی گویند و برعكس آزادید تا اثر دلخواه هنری خود را خلق و آینده خودتان را نیز ترسیم كنید.»
با این اوصاف و برپایه آزادی های موردبحث، فیلم جدید گست سرشار از استعاره ها و اشارات است كه از فرط گنگ بودن هرگز در مسیر و روند فیلم های بزرگ جای نمی گیرد و با آنها همخوان و هماهنگ نیست. گست در متن داستانش درباره احتمالات و بهتر بگوییم تلاش هایی می گوید كه سیما و چهره فاتحان جوایز اسكار را مشخص می كند. از زبان خودش بشنویم.
«ما این فرضیه و سؤال را مطرح می كنیم كه اگر كسی پیدا شود شرایط و نتایج اسكار را بداند و با انواع تلاش ها و برقراری ارتباط ها، فاتحان چند رده را مشخص و نام شان را كشف كند، كارش به كجا خواهدكشید! كافی است شلوغ كنید، با جامعه هنری و دست اندركاران ارتباط برقرار كنید، آنها را به مسیر دلخواه بكشانید و از آرای شان سردرآورید و روی همان ها سرمایه گذاری و كار كنید. در آن صورت حتی می توانید روی نتایج جوایز اسكار هم تأثیرگذار باشید.»
فیلم های كوچك و مستقل دیگر سال های اخیر به اسكار نپرداخته، اما از دایره دید و طیف تأثیرگذاری آن دور نمانده اند.«اقتباس» كار اسپایك جونزی از آن دست فیلم ها بوده است. دنیا پذیرفته است كه با این آثار به مفاهیمی عمیق تر در زندگی كنونی بشر می توان دست یافت و همین امر را می توان توفیق اصلی این فیلم ها تلقی و دنیایی بهتر و واقعی تر را به لطف وجود آنها خلق كرد.

ترجمه : وصال روحانی
كریستوفر گست

منبع : روزنامه ایران