کار اجباری کودکان در چند گوشه جهان

جان بیش از یکصد و پنجاه میلیون کودک کشاورز در جهان که ۷۰ درصد کل نیروی کار کودک را تشکیل می دهند در خطر است.
سموم و کودهای شیمیایی آسیب جبران ناپذیری به سلامت این کودکان وارد می کند. به همین مناسبت امسال گروه های مدافع حقوق کودکان، انجمن های معلمان و انجمن های صنفی صد و چهل کشور جهان راهپیمایی علیه کار اجباری کودکان در بخش کشاورزی ترتیب دادند.
کار کودکان پدیده ای جهانی است و کشاورزی منبع اصلی درآمد مردم در بسیاری از نقاط جهان را تشکیل می دهد. به طور متوسط ۹ کودک از هر ۱۰ کودک ساکن در مناطق روستایی در فعالیت های کشاورزی به والدین، اقوام و کارفرماهایشان کمک می کنند و اکثر آنها با مواد شیمیایی و ماشین آلات خطرناکی سر و کار دارند که می تواند سلامتی آنها را به آسانی به خطر بیندازد. بر طبق آمار سازمان جهانی کار ۲۰ درصد نیروی کار کودک زیر ده سال سن دارند و میزان مشارکت دختران در بخش کشاورزی و دامپروری پنج درصد بیش از پسران است.
از سال ۱۷۸۸ و انقلاب صنعتی، بیشترین میزان درآمدزایی در بخش صنعت بر عهده کودکان بوده است و از آنجایی که بیشتر صنایع، از صنعت تولید شکلات گرفته تا مواد غذایی و نساجی به مواد اولیه خام کشاورزی وابسته هستند از کودکان نه تنها به عنوان نیروی کار ارزان بلکه برای تولید مواد خام کشاورزی نیز استفاده می شد.
شاید منافع مالی تنها دلیل استفاده از کارگران خردسال نباشد. در بسیاری از موارد نداشتن مهارت و کارایی پایین کودکان نادیده گرفته می شود چون مدیریت آنها بسیار آسان تر از مدیریت بزرگسالان است. بیش از ۹۰ درصد کودکان با حقوق اولیه خود آشنا نیستند، انعطاف پذیری بیشتری دارند و کمتر از سختی کار شکایت می کنند. علاوه بر این بسیاری از کارفرمایان استخدام کودکان را محبتی به خانواده و خود آنها می دانند.
بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی کار، آسیا رتبه اول بهره جویی از کارگران کودک در دنیا را دارد. تعداد کودکان کارگر زیر ۱۵ سال در آسیا با پنج میلیون کاهش در سال ۲۰۰۴ به ۳/۱۲۲ میلیون نفر رسیده است.
اما به رغم این تغییر مثبت هنوز ۸/۱۸ درصد از ۶۵۰ میلیون کودک ۱۴-۵ سال در بخش های مختلف مشغول به کارند و مهار این مساله در آسیا به مراتب کند تر از امریکای لاتین و کارائیب صورت می گیرد. در هند پانزده میلیون کارگر خردسال در مزارع کار می کنند و بیش از ۸۷ درصد این کودکان به دستور «اربابان» خود کشاورزی و گله داری می کنند.
قاره آفریقا با ۳/۴۹ میلیون کارگر خردسال در جایگاه دوم قرار دارد. ۲۶ درصد کودکان ۱۴-۵ سال در بخش تولید و کشاورزی کار می کنند. فقر شدید و گسترده، رشد بالای جمعیت، ایدز فراگیر، بی ثباتی سیاسی و بحران تغذیه باعث جذب هر چه بیشتر کودکان به بازار کار می شود. در این قاره کودکان در کنار فعالیت در بخش کشاورزی در قاچاق، درگیری های مسلح و کار در معدن مشارکت می کنند و از آزارهای جنسی و در بعضی مناطق بردگی رنج می برند.
در مصر کاشت پنبه بزرگترین منبع درآمد کشاورزان است. هر سال بیش از یک میلیون کودک برای سمپاشی دستی در مزارع به کار گرفته می شوند. در مناطق روستایی اکوادور هم بیش از ۶۰۰ هزار کودک در مزارع کشت موز مشغول به کارند. در کشورهای عربی کودکان و نوجوانان نیمی از جمعیت ۲۸۰ میلیون نفری این مناطق را تشکیل می دهند.
۴/۱۳ میلیون که برابر با ۱۵ درصد کل کودکان است به کار اجباری مشغولند. به گفته سازمان جهانی کار، آمار واقعی به مراتب بالاتر از این است اما چون تعداد کارگران کودک در دفاتر دولتی ثبت نمی شود تخمین رقم دقیق ممکن نیست.
بدترین شکل سوءاستفاده از کودکان در کشورهای عربی قاچاق کودک است. بسیاری دولت ها تلاش در رفع این معضل دارند. برای مثال دولت یمن با کشورهای همسایه خود توافقنامه ای امضا کرده است که طبق آن مسوولان و نگهبانان مرزها برای شناسایی و نگهداری از کودکان قاچاق شده آموزش های لازم را می بینند. امارات هم کودکانی را که به منظور شرکت در مسابقات خطرناک شترسواری به این کشور قاچاق شده اند شناسایی کرده و به کشورشان بازمی گرداند. در چند سال اخیر میزان استفاده از کودکان کارگر در امریکای لاتین و کارائیب به طرز چشمگیری کاهش یافته است. اما هنوز ۷/۵ میلیون کارگر کودک در این مناطق وجود دارد.
درصد بالایی از این کودکان در بخش کشاورزی فعالیت می کنند اما کار در معادن، آشغالدانی ها و بنادر ماهیگیری نیز در میان آنها بسیار شایع است. در این میان به خاطر هنجارها و ذهنیت خاص جامعه امریکای لاتین، امنیت دختران خردسال فقیر بیش از همه در معرض خطر است.
بر طبق آمار سال ۲۰۰۶ سازمان جهانی کار میزان کار اجباری کودکان در اروپا به دلیل رشد اقتصادی به شدت کاهش یافته است اما هنوز مناطقی در شهرها و روستاهای اروپا وجود دارند که کودکان خیابانی قربانی سوءاستفاده جنسی و کار سخت در مزارع می شوند.

منبع تمام آمار و ارقام سایت اینترنتی سازمان جهانی کار است. www. ilo. org
سالومه ابطحی

منبع : روزنامه شرق