مرهم بر زخمهای گذشته

این درام اكشن جنگی اورلاندو بلوم را در نقش اصلی خود دارد. دیگر بازیگران فیلم عبارتنداز: لیام نیسن، جرمی آیرونز، ادوارد نورتن، مایكل شین، ناتالی كاكس، مارتین هانكوك و اریك ابوآنستی. فیلم با طول زمانی ۱۴۵ دقیقه (كه برای یك فیلم حماسی- تاریخی زمان زیادی نیست) محصول مشترك اسپانیا، آمریكا، انگلستان و آلمان است.
فیلم قصه زندگی بالیان (اورلاندو بلوم) از اهالی ابلین را تعریف می كند كه در قرن دوازدهم میلادی و در دوران جنگ های صلیبی به اورشلیم سفر می كند. در آنجا او خودش را در بین مجموعه مردمانی می بیند كه از شهر و اهالی آن محافظت می كنند. بالیان تازه از خاك سپاری همسر و فرزندش فارغ شده است. در چنین روزگار تیره و تاریكی بارون گلدفری (لیام نیسن) قصد دارد او را به عنوان فرزند خود نامگذاری كند. بالیان قبول می كند پدرش را در سفر طولانی اش به اورشلیم همراهی كند. او می خواهد در جریان این سفر خود را از بار گناهان گذشته رها كند و در عین حال برای همسرش (كه خودكشی كرده و طبق آئین كاتولیك با این كار گناه بزرگی مرتكب شده و باید به جهنم برود) طلب مغفرت كند. بالیان بعداز سختی های بسیار، چند ماه بعد به اورشلیم می رسد.
جیمز براردنیلی در نقد خود بر فیلم از جمله می گوید: «ریدلی اسكات در» گلادیاتور «تماشاگران را به صد و هفتاد سال بعد از میلاد مسیح برد. پنج سال بعد و كمی بعداز تهیه چهار فیلم دیگر، این فیلمساز اسكار گرفته سینما دوباره به تاریخ و خون و خونریزی برمی گردد. البته این بار او به سراغ یك دوره متفاوت تاریخی رفته، اما با این حال «قلمرو بهشت »از برخی جهات شبیه« گلادیاتور»است. صحنه های عظیم و خونین نبرد، دلیری های انسانی و ایثاری كه در هر دو فیلم وجود دارد، حكایت از این می كند كه با وجود تفاوت زمانی بین امپراطوری روم باستان و دوران جنگهای صلیبی، می توان تشابهات زیادی هم پیدا كرد. اما در رابطه با« قلمرو بهشت »چیزی كه خیلی سریع جلب نظر می كند، عدم وجود یك خط قصه سر راست داستانی است. اگر چه فیلم قصه ای دارد كه مانع از آن می شود كه تماشاچی سرگشته و حیران شود، اما باز هم عناصر و چیزهایی را در خود كم دارد كه باعث می شود تا نتوان بین صحنه های مختلف آن یك ارتباط منطقی برقرار كرد.
فیلم تلاش دارد در دل یك واقعه تاریخی چند ماجرای ساختگی (مثل دلداگی بالیان و سبیلا) را خلق كند كه هیچ كس نمی تواند بگوید چنین چیزهایی واقعیت تاریخی داشته اند. طبق اسناد تاریخی سبیلا ازدواج خوب و موفقی با فرد دیگری داشت و هیچ وقت دلباخته بالیان نبود. زمان آشنایی این دو، بالیان همسر و فرزندی داشت كه زنده و سالم بودند. البته شاید چندان لازم نباشد كه درباره این تحریف ها صحبت كرد، زیرا ارتباطی با اصل قصه فیلم ندارند و چنین به نظر می رسد كه فیلمنامه نویس به این دلیل آنها را در فیلمنامه خود آورده كه بار دراماتیك قصه فیلم را افزایش دهد. همیشه در كارهای تاریخی، سازندگان آن با بهره گیری از تخیل خود، چیزهای تازه ای را به قصه خود اضافه می كنند و زیاد هم در قید و بند« واقعیت های تاریخی »نیستند.
« قلمرو بهشت»در عین حال كه تماشاچی خود را سرگرم می كند، پیامی هم دارد. به هر حال، برای فیلمی كه قصه اش درباره یكی از بحرانی ترین دوره های تاریخ بشر است، نمی توان انتظار بی تفاوتی و سكوت فیلمساز را داشت.اگر چه دهها هزار نفر در جریان جنگ های صلیبی كشته شدند، اما فیلمساز چنین اظهار نظر می كند كه می توان و باید جلوی اتفاقات مشابه را گرفت و مشكلات را با زبان گفت وگو و نه زبان اسلحه حل كرد. شاید به همین دلیل است كه اسكات از نمایش نبرد نهایی دو طرف در فیلم خود امتناع می كند. موقعیت امروزی جهان بسیار شكننده است و به همین جهت است كه اسكات آن شعار قدیمی و كلیشه ای تاریخ بشر را به همه ما یادآوری می كند كه: كسانی كه از تاریخ درس نمی گیرند، محكوم به تكرار آن هستند. این فیلمساز كار كشته قدیمی با ساخت «قلمرو بهشت» می خواهد تاریخ تلخ گذشته را به ما یادآوری كند تا با مشاهده خشونت و خونریزی از آن درس بگیریم و در آینده آن را تكرار نكنیم.
فیلم «قلمرو بهشت» بدون هیچ شك و تردیدی اولین نقش سنگین و مهم دراماتیك اورنالدو بلوم است. او را قبل از این در نقش های معروفی در فیلم های «دزدان دریایی كارائیب» ، «تروا» و «ارباب حلقه ها» دیده ایم. اما این بار او نقش اصلی را دارد و نه یكی از نقش های مكمل را. در اینجا دوربین تمام توجه خود را به او معطوف كرده و هیچ بازیگر جوان و پرقدرت دیگری در كنارش قرار ندارد. با نگاهی به بازی او در فیلم خیلی سریع متوجه این نكته می شویم كه او در همین مدت كوتاه یكی دو ساله رشد و پیشرفت خیلی خوبی داشته است. البته در صحنه هایی كه او در كنار بزرگانی مثل لیام نیسن یا جرمی آیرونز قرار دارد، بازی اش كم می آورد و ضعیف می شود. به هر حال، نباید فراموش كرد كه نیسن و ایرونز بازیگرانی پرقدرت هستند و طبیعی است كه جوانی مثل بلوم در جلوی آنها كم بیاورد.
«قلمرو بهشت» از یك نظر دیگر هم توجه محافل جهانی را به خود جلب كرد و آن نوع موضع گیری گروه های مسلمان در ارتباط با این فیلم بود. در شرایط بحرانی معاصر كه نقش های اجتماعی و فرهنگی و مذهبی می تواند در همه كشورهای جهان جرقه بزند، ساخت یك فیلم حماسی هالیوود در ارتباط با جنگ های صلیبی می توانست احساسات و دیدگاه های تند و تیزی را- به ویژه در میان كشورهای مسلمان- به وجود بیاورد. اما گروه ها و انجمن های عرب از فیلم استقبال كرده و آن را كاری مثبت ارزیابی كردند.
كمیته ضد تبعیض نژادی اعراب آمریكایی تبار قبل از نمایش عمومی فیلم نسبت به نوع موضع گیری قصه فیلمنامه نسبت به مسلمانان و اعراب هشدار داده بودند. بعداز نمایش عمومی فیلم این گروه، قصه آن را یك قصه خوب معرفی كرد. لیلا القطامی سخنگوی این گروه در واشنگتن در این رابطه گفت: «این فیلم یكی از آن نمونه هایی است كه می توانیم بگوئیم مسلمانان در آن به خوبی و به درستی به تصویر كشیده شده اند. ما فكر می كنیم ریدلی اسكات كار خود را خوب انجام داده و از قصه ای كه ظرفیت زیادی برای رودررو قرار دادن مسلمانان و مسیحیان داشت، پیام مثبت و دوستانه ای بیرون كشیده است.»
تارك الشناوی منتقد سینمایی مصر هم بعد از دیدن فیلم گفت: «هدف فیلم مرهم گذاشتن بر دردها و زخم های گذشته است و نه باز كردن آنها.» امین معلوف نویسنده لبنانی هم چنین اظهارنظر كرد كه «فیلم مشخصاً علیه واپس گرایی مذهبی موضع می گیرد و نه علیه هیچ دین و مذهب خاصی.» به گفته دینا الیمام هنرمند دورگه مصری- آمریكایی: «در فیلم های هالیوودی اعراب و مسلمانان همیشه به صورت غیر منصفانه به نمایش درآمده اند. اما «قلمرو بهشت »از این دیدگاه عدول كرده و اسكات سعی داشته چهره ای مثبت و منطقی از آنها به تصویر بكشد.»

ترجمه : كیكاوس زیاری

منبع : روزنامه همشهری