همچون یک خانه به دوش : ترانه سرا و آهنگساز؛ باب دیلان

باب دیلان سال گذشته برنده جایزه گرمی شد و با آلبوم «زمان های نو» نشان داد که هنوز می تواند خوب کار کند و خوب بخواند؛ حتی اگر صدایش طراوت جوانی خود را از دست داده باشد. با این حساب اگر قرار باشد از دیلان انتخاب کنیم، گرچه کارمان ساده نیست ولی آهنگی دارد که همواره درخشیده است؛ «همچون یک خانه به دوش».۱
دیلان در این آهنگ پای تقابلی جالب را به میان می آورد. قشر متوسط یا به نوعی بورژوا را مورد خطاب قرار می دهد و تنهایی و دوری آنها از اجتماع گسترده اطرافشان را یادآوری می کند.
و دائماً از آنها می پرسد که اگر اینگونه نبودید چگونه فکر می کردید؟ اگر خانه ای نداشتید و یک خانه به دوش بودید، چه احساسی داشتید؟
دیلان در این آهنگ به نوعی ظواهر مصرف گرایانه شهرنشینی را به باد انتقاد می گیرد و در تقابل با قشر مرفه ولی به قول دیلان تنهای جامعه، خانه به دوشی را قرار می دهد که آزادانه به هر کجا می تواند سرکشد. اگر سری به مجله معتبر رولینگ استون بزنید و به بخشی که ۵۰۰ آهنگ برتر را انتخاب کرده است نگاهی بیندازید چیزی نخواهید دید جز نام دیلان که با آهنگ همیشه جاودانه «همچون یک خانه به دوش» در صدر لیست ایستاده است.
گرچه اینگونه انتخاب ها همواره محل مناقشات بسیاری بوده است ولی کمتر دیده ام که اعتراضی به انتخاب این آهنگ به عنوان بهترین شده باشد. از آنجا بود که ما هم به پیروی از این انتخاب، آغازگر برترین آهنگ های خود را با نام این آهنگ آذین بندی کردیم. به راستی که «همچون یک خانه به دوش» یکی از بهترین آهنگ های راک (که در عین حال مورد استقبال تعداد زیادی از عامه مردم هم قرار گرفت) همه زمان هاست.
مجله «رولینگ استون» ابتدا از قول دیلان اینگونه نقل می کند؛ «من این آهنگ را نوشتم، بی کم و کاست» و سپس ادامه می دهد؛ «باب دیلان، با این کلمات است که آهنگ خود را پس از ساخت و ضبط در ژوئن ۱۹۶۵ توصیف می کند. و به راستی شاید هیچ توصیفی بهتر برای این ساخت و اجرای انقلابی توسط یک جوان ۲۴ ساله نیست. «آل کوپر» نوازنده ارگ در این آهنگ آن روز ها را اینگونه به یاد می آورد؛ «هیچ طرح از پیش نوشته شده ای نبود، تمام اصواتی بود که گوشمان آنها را می شنید. هیچ برنامه ریزی خاصی برای این آهنگ نداشتیم، کاملاً بی غل وغش بودیم، واقعاً این آهنگ یک اتفاق بود.»
دیلان با لحنی که تماماً متعلق به خود اوست وقتی که می خواند «چگونه به نظرت می آد؟»، صدای ملکوتی ارگ ً کوپر و اصوات مارپیچ گون و حلزونی گیتار ً مایک بلوم فیلد. شاید هیچ آهنگی تا به حال اینقدر قوانین تجاری و میثاق نامه های هنری را به چالش نکشیده و تغییر نداده است.»از نکات بسیار شاخص در این آهنگ فاصله گرفتن دیلان از خواندن در سبک فولکلور (که کلمات به سختی شنیده می شوند) و نزدیکی او به موسیقی راک است.
این نزدیکی آنجا بیشتر از همه حس می شود که کلام و موسیقی پیوند عمیقی با هم پیدا می کنند. به طوری که همانند آنچه در بسیاری از موسیقی های سبک راک اتفاق می افتد پیش زمینه و پس زمینه با هم ادغام می شوند، یعنی آن که کلام و خواننده با هم ترکیب شده و جزیی از بافت صوتی واحدی می شوند که ما به آن گوش می دهیم.
البته این نوع نقد به ما کمک چندانی نمی کند چرا که دیلان از آن فراتر می رود. تمامی سازها در این آهنگ اعم از ارگ، پیانو، گیتار الکتریک، بیس گیتار، درامز و دایره همگی جداگانه و در کنار هم مجموعه ای کامل و در عین حال لطیفی خلق می کنند، ولی در تمام آهنگ هیچ کدام از سازها بر صدای دیلان غلبه نمی کنند. در حقیقت تمامی این سازها پس زمینه ای را می سازند که صدای دیلان به وضوح در پیش زمینه آن قرار دارد.
تمامی کلمات ترانه و حتی نحوه ادا و لحن دیلان به روشنی تمام در این آهنگ قابل شنیدن است و موسیقی هرگز مانع آن نمی شود. مایکل دیلی استاد دانشگاه یورک در تورنتو در یکی از تحقیق های خود که روی اجرای خواننده ها و لحن آنها در هنگام خواندن انجام داده بود، چهار سطح (یا نوع) خواندن را برای باب دیلان تشخیص می دهد که آخرین آنها در ابتدای سال ۱۹۶۵ آغاز می شود و تا جولای ۱۹۶۶ ادامه پیدا می کند.
دیلی این شیوه خواندن را معروف ترین سبک خواندن دیلان می داند. وی وجه مشخص این سبک از خواندن را لغزش های زیاد در زیر و بم های صدا و دکلماسیون آزاد و ریتمیک متن می داند. شیوه ای که در جایی مابین خواندن ترانه و سخنرانی قرار می گیرد.

پی نوشت ؛
۱- عنوان اصلی آهنگ به زبان اصلی like a rolling stone است.

منبع : هنر و موسیقی