ساخت و سازبدون تفکردرغیاب زیبایی شناسی بومی...!

با وجود آنکه دردهه های اخیر بحث جهانی سازی و جهانی شدن فراگیرشد اما ازسوی دیگر نگاه متخصصین به معماری بومی مناطق مختلف جهان نیزعمیق ترشد.
بررسی معماری بومی مناطق مختلف گاه حیرت آوربود، چگونه مسائل مختلف از مباحث زیبایی شناسی گرفته تا مسائل اقلیمی واجرایی با ظرافت کاملی(بدون آموزش های آکادمیک) توسط ساکنین بومی هرمنطقه درساخت فضای زیستشان درنظرگرفته می شد؟
امری که امروزه هنوز سیستم های گوناگون آموزش معماری در نقاط مختلف جهان پاسخ قطعی برای آن ندارند،
نوعی آگاهی هوشیارانه در ساخت و سازهای بومی است که در بطن خود زیبایی شناسی را نیزبه همراه داشت .
اما جای تعجب اینجاست، چگونه همان مردم وساکنین بومی این زیبایی شناسی آگاهانه را به مرورزمان به فراموشی سپردند.
در حالی که ازیک سو رشد جمعیت ، انقلاب درروش های اطلاع رسانی و شیوه های نوین زندگی موجب شد انسان امروز (در مقیاس جهانی) نسبت به تغییر شکل سرزمین و محیط زندگی خود،بیش از پیش حساس شود،اما ازسوی دیگردرمقیاس خردتر (به بیان دیگردرمقیاس آگاهی بومی) وقایع دیگری رخ داد!
دو تصویری که در پیش روی شماست به طور خلاصه ای می تواند اشاره ای به این وقایع ناگوار داشته باشد.
هر دو تصویر مربوط به معماری یکی از شهرهای پرجعیت شمال کشور است . در یکی معماری بومی و دارای ارزشهای گوناگون از جمله زیبایی شناسی بومی به وضوح درک می شود و در دیگری که فاجعه ای! مربوط به روزگار معاصراست نقطه متضاد با سخن پیشین بیننده را آزار می دهد!
به راستی چه بر سر زیبایی شناسی عمومی جامعه پیش آمده است؟ فرهنگی که در آن هنرمند بودن افتخار است (هنر نزدایرانیان است و بس!) چگونه می توان در یک فضای شهری شاهد چنین آثاروناهنجاری هایی باشد !
در حالیکه درتصویر نخست (معماری بومی شمال کشور) نشان ازظرافت ودقت وحکمت نهفته دربنا دارد، گویی تصویر دوم (کلینیک) نوعی بازی با مصالح است آنهم به طرز ناشیانه !
درواقع و البته خوشبختانه هنوزچنین مواردی ( از نوع تصویر کلینیک) فراگیر نشده است،اما متنوع تر شدن مصالح ساختمانی دردهه اخیر و از سویی نبود الگو مناسب ، کاربرغیر متخصص را در جهت ایجاد هر گونه شکل و فرمی تشویق می کند. که در این صورت هر فاجعه ای ازدید زیبایی شناسی ممکن است رخ دهد!
اما براستی آن حکمت عمومی نهفته در فرهنگ جامعه که در قالب کالبد معماری بومی ظاهر می شد ، اکنون کجاست ؟ آیا زرق و برق تصاویر پراکنده در رسانه ها در دنیای امروز همگان را به راهی بیراهه کشانده است ؟
درواقع نکته اینجاست که در شرایط موجود آنچه که بیش از پیش نیاز به توجه دارد آموزش همگانی معماری از طریق رسانه های فراگیر است تادست کم حکمت و زیبایی شناسی عمومی و بومی که در گذشته در کالبد معماری ظاهر می شد ،دوباره به یاد آید.
بی شک عده بسیاری از خوانندگان این متن،با داستان جریان بسازوبفروشی و "نمای رومی" در شهرهایمان آشنایی دارند. به راستی چه باید کردتاداستان جدیدی ازاین دست (البته با ظاهری جدید) اتفاق نیافتد؟

آزاده شاهچراغی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی معماری و شهرسازی ایران