و آن سیارک ویرانگر می‌آید

سیارک نزدیک زمینی به نام آپوفیس در فروردین سال ۱۴۰۸ از نزدیکی زمین می‌گذرد. آنچه امروز در ۲۲ سال پیش از آن ما را نگران کرده در واقع آن روز نیست بلکه هفت سال بعد از آن است؛ فروردین سال ۱۴۱۵ که احتمال کمی وجود دارد که سیارک با زمین برخورد کند.
جمعه ۲۴ فروردین سال ۱۴۰۸ (سیزده آوریل ۲۰۲۹)، یک ساعت پس از غروب خورشید، منجمان آماتور سر به‌سوی آسمان بلند می‌کنند تا <ستاره> قدر سومی را تماشا کنند که به‌آرامی به‌سوی غرب در صورت فلکی خرچنگ در حرکت است. این جسم ماهواره‌ای مصنوعی نیست. قطعه سنگی است به‌اندازه ۳۲۰ متر به‌نام آپوفیس.
با حرکت تقریباً یک درجه‌ای در هر دقیقه نسبت به‌ستاره‌های زمینه، پرواز خراشان سیارک از میان قلمرو ماهواره‌های زمین‌ثابت ما می‌گذرد.با وجودی که این سیارک در سال ۱۴۰۸/۲۰۲۹ خطری محسوب نمی‌شود، رُبع قرن پیش از آن، کشف آپوفیس موجب شگفتی اخترشناسان در سراسر جهان و توجه بسیاری از مردم به‌پیامدهای جهانی خطر برخورد سیارک‌های نزدیک زمین با سیاره ما شد.
امروز، در فروردین ۱۳۸۶، درست ۲۲ سال تا گذر سال ۱۴۰۸/۲۰۲۹ سیارک باقی است. اما آن روز نیست که توجه و نگرانی ما را برانگیخته بلکه احتمال برخورد سیارک با زمین در هفت سال بعد از آن است. اخترشناسان این احتمال کم را همچون دستاویزی می‌دانند برای پاسخ بین‌المللی درخور به‌تهدید جهانی بسیار واقعی اما نادری که بشریت را برای حفظ سیارهِ خود متحد کند.
در تعطیلات کریسمس سال ۲۰۰۴ (زمستان ۱۳۸۳)، چند نفر از ما که خطر برخورد سیارک‌های نزدیک زمین را بررسی می‌کنیم یک نامه الکترونیکی(email) دریافت کردیم که ما را به‌جلسه‌ای مهم دعوت می‌کرد.
دو مرکز جهانی پیش‌بینی برخورد سیارک‌ها (آزمایشگاه جت پروپالشِن ناسا در کالیفرنیا و دانشگاه پیزا در ایتالیا) قرار بود نخستین پیش‌بینی برخورد احتمالی جسمی با زمین را اعلام کنند؛ برخوردی با رتبه ۲ در مقیاس تورینو (مقیاس تورینو در شکل صفحهِ بعد توضیح داده شده است).
گروهی از اخترشناسان، در حالی که تجهیزات جدید رصدخانه کیت‌پیک آریزونا را در تابستان همان سال آزمایش می‌کردند، سیارک را کشف کردند که موقتاً آن را ۴۰۰۲۴MN نامیدند. اما بعد سیارک گُم شد. در پاییز همان سال بارِ دیگر رصدش کردند و دریافتند که همان جسم گُمشده است.
رصدهای مستقل، که طی چند ماه انجام شده بود، به‌اخترشناسان امکان داد مداری نسبتاً دقیق برای سیارک پیش‌بینی کنند که احتمال اضطراب‌آور ۱ در۲۰۰ برخورد سیارک با زمین را در جمعه سیزدهم آوریل ۲۰۲۹ نشان می‌داد؛ برخوردی با نیروی تخریب‌کنندهِ هزاران مِگاتُن. بسیاری از ما در جامعه بررسی‌کنندگان خطر برخورد هرگز انتظار نداشتیم با تهدیدی چنین عظیم مواجه شویم.
تعیین اندازه سیارک ضروری بود، زیرا یک عامل در رُتبه‌بندی مقیاس تورینو شدت برخورد احتمالی است.
قطعی نبودن قطر سیارک در بررسی‌های ابتدایی آن را از ۲۰۰ متر تا ۵/‌۱ کیلومتر ممکن می‌کرد. برخورد سیارکی ۲۰۰ متری می‌تواند سبب ویرانی اَبَر‌شهری عظیم شود یا سونامی وحشتناکی را ایجاد کند. اما جسمی ۵/‌‌۱ کیلومتری با نابود کردن لایه اُزُن و احتمالاً بلند کردن مقدار بسیاری غبار، که موجب تغییر دما در کل کره زمین می‌شود، می‌تواند فاجعه‌ای جهانی ایجاد کند.
در چند روز بعدِ، اخترشناسان آماتور و حرفه‌ای بسیاری در جهان این سیارک را رصد کردند و موقعیت آن را به‌مرکز خُرده‌سیاره‌های انجمن بین‌المللی نجوم (IAU) در دانشگاه هاروارد گزارش کردند.
آزمایشگاه JPL ناسا و دانشمندان دانشگاه پیزا در ایتالیا با استفاده از این رصدهای جدید محاسبات مدار سیارک و احتمال برخورد آن با زمین را دوباره به‌روز کردند. به‌این ترتیب احتمال برخورد در روزهای بعدی مُدام بیشتر شد: ۱ به ۱۷۰ در ۲۳ دسامبر، ۱ به ۶۰ در ۲۴ دسامبر، ۱ به ۴۰ در ۲۵ دسامبر، و ۱ به ۳۷ در ۲۷ دسامبر. همچنین برخورد احتمالی در مقیاس تورینو به‌رده ۴ رسید. معمولاً، وقتی سیارکی با احتمال برخورد را بیشتر رصد می‌کنیم احتمال برخورد مُدام کمتر می‌شود. اما این بار همه چیز برعکس بود!
با این که توجه رسانه‌ها هم به‌این داستان بیشتر می‌شد، هرگز عنوان‌های جنجالی به‌آن اختصاص ندادند؛ عنوان‌هایی که حتی برای اجسامی با احتمال برخورد بسیار کمتر صفِحات روزنامه‌های جهان را پُر کردند. خوب تعطیلات کریسمس بود و روزنامه‌نگاران هم به‌تعطیلات رفته بودند! از سوی دیگر درست روز ۲۶ دسامبر (۵ دی) پدیده سونامی­ ویرانی عظیمی در جنوب شرق آسیا به‌بار آورد و توجه رسانه‌ها به‌آن فاجعهِ غم‌انگیز جلب شد. غافل از این که برخورد چنین سیارکی با آب‌های زمین چه سونامی فاجعه‌بارتری را پدید خواهد آورد.

دانیل دوردا

منبع : ماهنامه نجوم