راه‌اندازی واحد صنعتی

امروزه به‏رغم رویکرد مثبتی که از سوی منابع مالی کشورمان در حمایت از صنایع وجود دارد، شاهد شکست و یا عدم باروری در بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های صنعتی هستیم.
یکی از دلایل اصلی این عدم توفیق، عدم طراحی اقتصادی اولیه مناسب براساس شناخت درست منابع و موانع مرتبط در سرمایه‌گذاری صنعتی است. این درحالی‌است که یکی از اصول اولیه ایجاد یک واحد صنعتی، تحلیل اقتصادی و فنی طرح براساس مبانی صحیح امکان‏سنجی منطبق بر محاسبات مهندسی صنایع است. در این مقاله، سعی شده است تا مواردی را که باید در امکان‌سنجی بگنجانید، به طور مختصر معرفی شوند تا در نحوه استفاده از تسهیلات بانکی و ... و در نهایت راه‌اندازی طرح، لحاظ شوند.
● فاز اول: شناخت
در این بخش، باید شرح وضعیتی از صنعت و نوع محصولی که در برنامه تولید و راه‌اندازی واحد صنعتی لحاظ شده است، بیان شود. برای مثال اجزای تشکیل‌دهنده، کاربرد در صنعت، مزایا و...
▪ بررسی بازار
در این بخش، استراتژی‌های کسب بازار، روند مصرف قطعه و یا قطعات در کشور و یا حتی در سطح منطقه، پیش‌بینی نیاز صنعت و یا محصول با استفاده از اطلاعات و آمار سال‌های گذشته و همچنین استفاده از تکنیک‌های آماری، با هدف پیش‌بینی فروش، اطلاعات مربوط به سازندگان و رقبای دیگر، باید بررسی شوند.
● فاز دوم: بررسی فنی پروژه
▪ جایابی
هدف ازاین بخش، یافتن محل مناسب برای تاسیس کارخانه است. در این مورد باید عوامل عمده و مهم در انتخاب محل مناسب را مدنظر قرار داد تا انتخاب مکان یا مکان‌یابی از یک بعد، اقتصادی و مقرون به صرفه باشد و از سوی دیگر مواردی نظیر شرایط اقلیمی، بازار مصرف، نیروهای متخصص مورد‌نیاز و همچنین سیاست دولت مدنظر قرار گرفته باشد.
در این مرحله مکان‌های مهم اقتصادی را با توجه به عوامل مهم و عمده از جمله بازار مصرف، نیروی کار، راه‌های ارتباطی سوابق صنعتی، شرایط اقلیمی، وجود تسهیلات آب و برق و...، به روش امتیاز‌دهی انتخاب به صورت لیست، تهیه و در نهایت بهترین مکان انتخاب می‌شود.
▪ لیست و محاسبه مواد و اجزای مورد‌نیاز تولید
در این مرحله، اجزا و قطعات تشکیل‌دهنده محصول موردنظر، به صورت لیست تهیه می‌شود. در این لیست، مشخصات مورد‌نیاز نظیر: قیمت، ساخت داخل و خارج بودن قطعات و اجزا ذکر می‌شود.
با استفاده از اطلاعات یادشده، مواد و اجزای تشکیل‌دهنده به منظور شروع و ادامه فعالیت تولید، به میزان مورد‌نیاز تهیه و خریداری می‌شود. مثلاٌ برای مواد اولیه‌ای که در داخل تهیه می‌شوند به مدت یک ماه مصرف و برای موادی که از خارج تهیه می‌شوند به میزان سه ماه مصرف، خرید صورت می‌گیرد.
▪ فرایند تولید
این بخش شامل طرح و چگونگی تولید بوده و توسط نمودارهای فرایند تولید، فرایند جریان و نمودار جریان نمود می‌یابد. هر یک از این نمودارها، مراحل و نکات مربوط به تولید محصول، تقدم و تأخر فعالیت‌های تولیدی و غیره را بیان می‌کند.
▪ لیست و محاسبه ماشین‌آلات مورد‌نیاز تولید
در این بخش، لیست و مشخصات ماشین‌آلات مورد‌نیاز در فرایند تولید، همراه با عواملی نظیر بازده ضایعات، تقاضا برحسب بازده و ضایعات، تهیه شده و با اجرای عملیات ریاضی و فرمول‌های مربوطه، تعداد ماشین‌های مورد‌نیاز تعیین می‌شود.
▪ محاسبه فضا و ساختمان
این بخش، شامل محاسبه فضای لازم برای امور اداری، ماشین‌آلات تولیدی، ایستگاه‌های کاری نظیر مونتاژ، فضای پرسنلی (رختکن)، فضای خدماتی، انبار و فضای سبز است. محاسبه میزان هر یک از فضاهای یادشده با توجه به مشخصات و ابعاد و اندازه‌های لازم،‌ صورت می‌پذیرد. برای مثال در تعیین فضای مورد‌نیاز برای ماشین‌آلات تولیدی نظیر پرس، ابعاد دستگاه، قابلیت‌های مانور کارگر به اندازه طول دستگاه در یک متر،‌ فضای قطعات و مواد به اندازه طول دستگاه در یک متر و فضای تعمیرات و نگهداری به اندازه دو برابر مساحت دستگاه، درنظر گرفته می‌شود.
در محاسبه دیگر فضاها نیز شاخص‌ها و یکسری علائم و راهنمایی‌هایی وجود دارد که می‌توان آنها را محاسبه کرد.
▪ جانمایی
انجام این مرحله، نیازمند فعالیت‌هایی نظیر طراحی نمودار رابطه، فعالیت‌های واحدهای مختلف تولیدی و پشتیبانی، رسم نمودار «از-‌به» است که با استفاده از آن، اطلاعات و یکسری تکنیک‌های جانمایی (طراحی lay out) از جمله روش مارپیچی که نوعی تکنیک طراحی است، میزان ارتباطات بین واحدهای مختلف معین شده و بهترین حالت استقرار بخش‌های مختلف، مشخص می‌شود.
در طراحی و ایجاد صنایع، جانمایی یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت است زیرا در صورت عدم محاسبه صحیح، سیستم صنعتی، متحمل هزینه‌هایی سرسام‌آور از جمله هزینه‌های جابجایی بین واحدهای مختلف می‌شود.
● فاز سوم: بررسی مالی و اقتصادی
▪ هزینه‌های سرمایه‌گذاری
این هزینه‌ها، شامل مواردی نظیر هزینه‌های مقدماتی و اولیه، هزینه خرید زمین و آماده‌سازی آن، هزینه ساختمان و تاسیسات، هزینه خرید ماشین‌آلات و تجهیزات، هزینه مشاوره و تحقیق، هزینه‌های نامشهود، هزینه‌های اداری و تشکیلاتی، هزینه‌های پیش‌بینی نشده و هزینه‌های کارمزد وام است.
▪ براورد سرمایه در گردش
سرمایه در گردش، شامل هزینه‌هایی است که در راه‌اندازی فعالیت‌های واحد صنعتی نقش دارند. این هزینه‌ها دربرگیرنده هزینه‌های خرید مواد اولیه، هزینه‌های دستمزد نیروی انسانی، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات و هزینه‌های آب و برق و گاز و غیره است. گفتنی است که در این مرحله می‌توان هزینه‌های عملیاتی را نیز گنجاند که تقریباً همان هزینه‌های سرمایه در گردش است به انضمام یک‌سری هزینه‌های دیگر از جمله هزینه‌های مالی (مربوط به وام).
▪ براورد قیمت فروش
تعیین میزان قیمت فروش با استفاده از تکنیک‌های آنالیز قیمت صورت می‌پذیرد که حاوی اطلاعاتی از جمله میزان مصرف مواد اولیه، بررسی فرایند تولید، نیروی کار و غیره است. در نهایت، پس از انجام محاسبات، قیمت محصول تعیین می‌شود.
▪ نرخ بازگشت سرمایه
در محاسبه زمان بازگشت سرمایه به عواملی نظیر سرمایه ثابت (هزینه‌های سرمایه‌گذاری) و درامد خالص سالانه نیاز است.
زمان بازگشت سرمایه بر طبق فرمول ذیل تعیین می‌شود:
(نرخ مالیات-۱)*ظرفیت تولید* (قیمت تمام‌شده- قیمت‌فروش) = درآمد خالص سالیانه
درآمد خالص سالیانه/ سرمایه ثابت= مدت زمان بازگشت سرمایه (سال)
▪ تعیین نقطه سربه‌سر
در نقطه سربه‌سر، به دو طیف اطلاعات توجه ویژه می‌شود: «هزینه‌های متغیر» و «هزینه‌های ثابت» که پس از استخراج آنها در دفاتر مالی، میزان فروش و میزان تولید در نقطه سربه‌سر از طریق محاسبات ذیل به دست می‌آید:
ـ حاشیه سود هر واحد= هزینه متغیر هر واحد- بهای فروش هر واحد
ـ میزان تولید در نقطه سربه‌سر= حاشیه سود هر واحد/ هزینه‌های ثابت طرح
ـ میزان فروش در نقطه سربه‌سر= قیمت فروش هر واحد* مقدار تولید در نقطه سربه‌سر
در پایان گفتنی است که موارد ذکر شده، چکیده‏ای از مطالب موجود در یک طرح توجیهی برای تولید محصول (راه‌اندازی واحد صنعتی) بوده و منبع خوبی برای تهیه این گونه طرح‌های تجاری تلقی می‌شود.

نویسنده : امیرمحمد خسروی

منبع : ماهنامه صنعت خودرو