با رسول خدا صلی الله علیه واله در سایه قرآن

● مایوس نشوید!
در قرآن می‏خوانیم: «ای كسانی كه ایمان آورده‏اید، مراقب خویش باشید، هنگامی كه شما هدایت‏یافتید، گمراهی كسانی كه گمراه شده‏اند به شما زیانی نخواهد رساند، بازگشت همه شما به سوی خداست و شما را از آنچه انجام می‏دادید آگاه می‏سازد.» آیا این آیه با اصل «امر به معروف و نهی از منكر» منافات دارد؟ «جبیر بن نفیل‏» می‏گوید: در میان جمعی از یاران پیامبر اكرم (ص) نشسته بودم و از همه كم سن و سال‏تر بودم، صحبت از امر به معروف و نهی از منكر بود كه من با تمسك به این آیه خواستم ضرورت امر به معروف و نهی از منكر را زیر سؤال ببرم كه همگی یك صدا مرا سرزنش كردند و گفتند: آیه‏ای از قرآن را بدون اینكه به معنایش پی ببری، از بقیه جدا كرده‏ای؟!» آری! آیه فوق مربوط به شرائطی است كه امر به معروف و نهی از منكر كارساز نیست و تاثیری ندارد، در این مواقع است كه انسان نباید نگران گردد، زیرا وظیفه خویش را در حد مقدورش انجام داده و گمراهی آنها به وی زیانی نخواهد رسانید. پیامبر اكرم (ص) در باره آیه فوق، فرمود: «امر به معروف و نهی از منكر كنید، اما هنگامی كه دیدید مردم دنیا را مقدم كرده‏اند و بخل و هوی و هوس برآنها حاكم گشته و هركس تنها به رای خویش عمل می‏كند، (و به رای آمرین به معروف و ناهین از منكر وقعی نمی‏نهند.) به خویش بپردازید و عوام را رها كنید.»
● یك سوم قرآن در دو سطر
گاه می‏شود كه یك كلمه، دنیایی از مفاهیم را در خود جمع می‏كند و گوینده با آن یك كلمه، دریایی از معارف را به دیگری منتقل می‏نماید، در مورد قرآن چنین ادعایی، گزاف نخواهد بود چرا كه كلمات و حروف آن از جانب حكیم علی الاطلاق، صادر شده است، با تمام اینها برخی از سوره‏ها ویژگیهای ممتازی دارند، از جمله، «سوره توحید» است كه مطالبی ژرف پیرامون خداوند متعال دارد، و از آنجا كه اگر كل قرآن را در سه بخش (مبدا، معاد و آنچه میان این دو می‏باشد.) تقسیم كنیم، چكیده معارف مربوط به مبداء متعال در این سوره، متجلی گشته، لذا پیامبر اكرم (ص) آن سوره را برابر با یک سوم قرآن دانسته و خطاب به اصحاب خویش چنین می‏فرمود: «آیا از خواندن یك سوم قرآن در یك شب، عاجزید؟» یكی از حضار عرضه داشت: «ای رسول خدا! چه كسی توانایی آن را دارد؟» پیامبر (ص) فرمود: «سوره "قل هو الله" را بخوانید.»
● احترام ملائكه به قاری قرآن
انس با قرآن و تلاوت آمیخته با فهم معانی و مفاهیم آن، انسان را در آسمان معرفت الهی به پرواز درمی‏آورد و با ملائكه هم سنخ می‏كند و ملكوتیان به او عشق می‏ورزند، افزون بر این برخی سوره‏های قرآن خواص ویژه‏ای نیز به همراه دارند، از جمله در روایتی كه امام صادق (ع) نقل فرموده است چنین می‏خوانیم: «پس از آنكه رسول خدا (ص) بر جنازه «سعد بن معاذ» نماز گزارد، فرمود: هفتاد هزار فرشته كه در میان آنها جبرئیل نیز بود بر جنازه او نماز گزاردند. من از جبرئیل علت این احترام ملائكه را پرسیدم و او گفت: بخاطر اینكه او در همه حالات: در نشستن، ایستادن، سواره بودن، پیاده روی و رفت و آمد "قل هو الله احد" را تلاوت می‏كرد.»
● وای بر عیب‏جویان!
در قرآن می‏خوانیم: «ویل لكل همزهٔ لمزهٔ‏» (وای بر هر عیبجوی مسخره‏كننده‏ای!) در حدیثی از پیامبر اكرم (ص) می‏خوانیم: «در شب معراج گروهی از اهل دوزخ را دیدم كه گوشت از پهلویشان می‏چیدند و به آنها می‏خوراندند، از جبرئیل در باره اینها پرسیدم: گفت: اینها گروهی از امت تو هستند كه كارشان، عیبجویی و تمسخر بود.» در باره «همزه‏» گفته شده كه از ماده «همز» به معنای «شكستن‏» می‏باشد، و عیبجویان در حقیقت در پی شكستن شخصیت دیگران هستند. در باره عیبجویان پیامبر اكرم (ص) در حدیثی، چنین فرموده: «آیا شما را از شریرترین مردم آگاه نسازم؟» گفتند: «آری، ای رسول خدا!» فرمود: «آنها كه بسیار سخن چینی می‏كنند و آنها كه در میان دوستان، جدایی می‏افكنند و آنها كه برای افرادپاك، عیب می‏تراشند.» و بالاخره در مورد كسانی كه به دیگران بی‏احترامی می‏كنند فرمود: (اذل الناس من اءهان الناس) «ذلیل‏ترین مردم، كسی است كه به مردم اهانت كند.»
● از كجا به دست آوردی و در كجا صرف نمودی؟
قرآن در باره كسانی كه برای ریاكاری اموالی را در «امور خیر» صرف می‏كردند و منت می‏گذاشتند می‏فرماید: «ا یحسب ان لم یره احد» (آیا گمان می‏كند كه كسی او را ندیده (و از نیت او آگاه نمی‏باشد)؟) آری، خدا می‏داند كه اینان چگونه و از چه راهی مال به دست آورده و در چه راهی و با چه نیتی صرف كرده‏اند. پیامبر اكرم (ص) نیز فرموده‏اند: «در قیامت هیچ بنده‏ای گام نمی‏نهد، مگر آنكه از وی در باره چهار چیز، سئوال گردد: ۱- از عمرش، كه در چه راهی آن را سپری كرده. ۲- از مالش، كه از چه راهی بدست آورده، و در چه راهی مصرف نموده. ۳- از عملش، كه چه كارهایی انجام داده. ۴- از محبت ما اهل بیت (علیهم السلام).
● دست محبت‏بر سر یتیمان
در قرآن می‏خوانیم: «فاما الیتیم فلا تقهر» (... پس یتیم را تحقیر مكن.) پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: «هنگامی كه یتیم اشك ریزد، عرش خدا به لرزه در آید.» خداوند به فرشتگان می‏فرماید: «ای ملائكه من! چه كسی این یتیم را كه پدرش در خاك جای گرفته، گریان نموده؟» ملائكه می‏گویند: «پروردگارا! تو آگاهتری.» خداوند می‏فرماید: «ای ملائكه من! شما را گواه می‏گیرم كه هركس گریه‏اش را خاموش و قلبش را شاد سازد، در روز قیامت او را شاد خواهم كرد.» در حدیث دیگری از یكی از یاران پیامبر (ص) چنین نقل شده: «ما خدمت رسول خدا (ص) نشسته بودیم، پسركی نزد وی آمد و چنین گفت: «كودكی یتیم هستم با خواهری یتیم و مادری بیوه. از آنچه خدا به تو اطعام كرده به ما اطعام كن، تا خداوند از آنچه نزد اوست‏بحدی به توارزانی كند كه خشنود گردی.» پیامبر (ص) فرمود: ای پسر! چه زیبا سخن گفتی! سپس رو به «بلال‏» كرده، فرمود: «برو و از آنچه نزد ماست، بیاور.» بلال بیست و یك خرما با خود آورد، پیامبر (ص) فرمود: «هفت دانه برای تو. هفت دانه برای خواهر و هفت دانه برای مادرت.» «معاذ بن جبل‏» برخاست و دستی بر سركودك كشید و گفت: «خداوند یتیمی تو را جبران كند و تو را جانشین نیكوكاری برای پدرت قرار دهد.» پیامبر به معاذ فرمود: از این كار، چه هدفی داشتی؟» گفت: «محبت و رحمت.» پیامبر فرمود: «هر یك از شما كه عهده دار سرپرستی یتیمی گردد و حق آن را ادا كند و دست‏بر سر وی‏كشد، خداوند به عدد هر موئی، حسنه‏ای برای او می‏نویسد و به هر موئی، سیئه‏ای از او محو كند و به هرموئی، درجه‏ای به او عطا نماید.»
● دست فقرا، دست‏خداست
در قرآن می‏خوانیم: «از اموال آنها صدقه (زكات) بگیر تا به وسیله آن، آنها را پاك‏سازی و پرورش دهی...» «آیا نمی‏دانند كه تنها خداوند است كه توبه بندگانش را می‏پذیرد و صدقات را می‏گیرد؟!» زكات (كه از آن در آیات فوق به «صدقه‏» تعبیر شده است.) یكی از احكام مهم اسلامی است كه دارای فلسفه اخلاقی، اجتماعی، روانی و غیره می‏باشد. انسان را از پستیها و بخل، پاك می‏كند. و درخت‏سخاوت و توجه به دیگران را آبیاری می‏نماید و فاصله‏های طبقاتی مرتفع می‏گردد و سبب پیشرفت جامعه اسلامی خواهد گشت. جالب این است كه در آیه فوق، گیرنده صدقات (زكات)، خدا معرفی شده است. این تعبیر یكی از لطیف‏ترین تعبیراتی است كه شكوه و عظمت زكات را بیان می‏دارد. لذا افراد نباید به كسی كه فقیر است‏با دیده تحقیر بنگرند و با دادن زكات، شخصیت آنها را درهم شكنند بلكه با این نگرش كه در واقع، خدا گیرنده زكات است‏با حالت‏خضوع، تواضع و ادب زكات را پرداخت نمایند. پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: «هیچ كس از شما صدقه‏ای از كسب حلال و پاكیزه نمی‏پردازد. كه خداوند جز مال پاكیزه را نمی‏پذیرد. مگر اینكه خداوند با دست راست‏خویش آن را می‏گیرد، حتی اگر یك دانه خرما باشد، سپس در دست‏خدا نمو و رشد می‏كند تا از كوه هم بزرگتر می‏گردد.» در حدیث دیگری، پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: «صدقه پیش از آنكه در دست نیازمند قرار بگیرد، به دست‏خدا می‏رسد.»

صاحب اثر : سیدعلیرضا جعفری
منبع : مجله کوثر شماره ۲۹

منبع : سایت پیامبر اعظم