ترس‌های عمومی کودکان و روش‌های مقابله والدین با آن

با رشد نوزادان و رسیدن به سنین بعد از نوزادی معمولاً در برابر بعضی چیزها از خود واكنش های هراس زده ای نشان می دهند كه البته باید گفت تاحدی طبیعی است و به تدریج بسیاری از این ترس ها همزمان با رشد سنی اش از ذهن او زدوده می شوند. همه كودكان در زندگی خود با حوادث و اتفاقاتی ترسناك مواجه می شوند كه برای آن ها ناخوشایند است. اگرچه والدین همه تلاش خود را برای دور نگاه داشتن فرزند خود از این ترسخوردگی ها می كنند اما باید پذیرفت كه محافظت از آن ها در برابر این احساسات به صورت صددرصدی امكان پذیر نیست.نكته دیگری كه دانستن اش برای والدین مهم است اینكه همان طور كه بچه ها با هم متفاوت هستند، ترس هایشان نیز به هم شبیه نیست و بنابراین والدین نباید در این مورد (همانطور كه در بسیاری موارد دیگر) كودكان خود را با دیگر بچه ها قیاس كنند.
* آیا نوع ترس بچه ها در سنین مختلف تغییر می كند یا همیشه ثابت می ماند؟
در این پرسش به نكته درستی اشاره شد، در پاسخ باید بگویم خیر این هراس ها با تغییر سن كودكان چه از نظر كیفیت و چه كمیت تغییر می كند. من سعی خواهم كرد برخی از متداول ترین ترس های شایع در میان كودكان را با توجه به دوره های سنی آنها توضیح دهم:
۲ساله ها: بخش اعظم هراس های كودكان دو ساله، ناشی از صداهای غریب و نامأنوس برای آنهاست، از جمله صدای حركت قطار و كامیون، صدای رعدوبرق، جاروبرقی و یا حتی سیفون توالت. اما برخی دیگر از ترس های كودكان در این مقطع سنی جنبه دیداری نیز دارد مثلاً با دیدن رنگ های تیره، اشیای خیلی بزرگ، منزل تازه ای كه به آن اسباب كشی كرده اند و یا با فرورفتن در آب، امكان بروز این نوع هراس ها در آن ها وجود دارد.
نوع دیگر از ترس و هراس های این سنین از كودكی به ترس های شخصی و فردی آن ها مربوط است. ترسهایی چون وحشت از رفتن مادر از منزل برای انجام كار یا جدا ماندن از او به هنگام خواب و یا ترسیدن از حیوانات بخصوص حیوانات وحشی.
۴-۳ ساله: در این دوره سنی، شایع ترین هراس های كودكان به چیزهایی مثل ترس از لولوخورخوره، اشخاصی كه نقاب به چهره زده اند، تنها خوابیدن در اتاق، تنها ماندن در آپارتمان، وحشت از این كه وقتی وارد منزل می شود مادرش هنوز به خانه نیامده باشد یا حادثه ای برای مادر رخ دهد یا او را گم كند و... مرتبط است علاوه بر اینها ترسیدن از تاریكی یا زیرزمین خانه ها یا هراس از دزد یا اشخاصی كه در گوشه ای پنهان شده اند از دیگر ترس های رایج در سنین بین ۳ تا ۴سالگی است.
اما با بزرگتر شدن بچه ها، باز هم به احتمال زیاد نوع ترس های آنها دچار تغییراتی می شود. به این دلیل كه كم كم به دنیای اطرافشان معقول تر نگاه می كنند. مثلاً اگر در گذشته از قفسه های لباس یا زیرتخت خواب و یا تاریكی می ترسید، در سنین بالاتر از چیزهایی دیگر مثل جنگ، جاسوس، دزد و... احساس هراس می كند، یا فرضاً هراس از حیوانات ناآشنا و یا مار به جای هراس های ابتدایی تر خواهد نشست.
در سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی ترس هایی چون ارتفاع، آتش سوزی، اقدامات خشونت آمیز گنگ های خیابانی، ترس از آدمكشی و یا چیزهای غیرمنتظره می تواند شایع ترین هراس های كودكان را تشكیل دهد و از این سن به بعد است كه شكل ترس ها كاملاً می تواند تغییر یابد و به صورتی درآید كه در همه آدم های بزرگتر و عاقل تر هم امكان بروز دارند. از آن جمله اند هراس از ناشناخته ها یا هر چیز غریبه و ناآشنا و یا مرموز و پنهان و گنگ و اسرارآمیز...
اما واكنش والدین در برابر این هراس های كودكان باید چگونه باشد؟
۱- اول و مهم تر از همه این كه به هیچ وجه نباید كودكان از سوی بزرگترها به دلیل ترسشان - از هر چه كه باشد - مورد خنده یا تمسخر و یا تحقیر قرار بگیرند و بدتر از آن مورد داوری و قضاوت دادن بچه ها و ترس های آنهاست با بیان جملاتی چون: «تو چقدر ترسویی!» و... از این گونه رفتارها باید به شدت پرهیز شود.
۲- بیش از آن چه بچه ها را در این گونه موارد مورد پرسش قرار دهید كه مثلاً «چرا می ترسی؟» و از این قبیل، با همدلی و مهربانی به حرف هایی كه بچه ها درباره ترسیدن هایشان می زنند به دقت گوش كنید و بگذارید آنها در این باره صحبت كنند.
۳- سعی كنید با صمیمیت، احساسات آنها را درباره موضوع ترسشان مورد تأیید قرار دهید. گفتن جملاتی مثل این كه: «بله عزیزم، می دانم كه تو احساس ترس (یا نگرانی) از این موضوع داری!» یا اینكه « می دانم كه از سگ به این خاطر می ترسی كه ممكن است تو را گاز بگیرد» و... به همدلی شما و كودكتان در این باره كمك خواهد كرد.
۴- احساس فرزندتان درباره آن چه عامل ترس او می شود را بدون آن كه مورد قضاوت قرار دهید و از خوب یا بد بودن آن حرف بزنید تأیید كنید و به آن اهمیت و اعتبار ببخشید. كودكان را هرگز در این باره نفی یا انكار نكنید.
۵- به آن ها كمك كنید تا به تدریج بتوانند بر شرایط پیرامون خویش و شناخت یا احساسشان از پدیده های اطراف، تسلط و كنترل پیدا كنند. در این باره باید مراقب بود كه برعكس، كودكان بیش از آن چه هستند، تحت سیطره و كنترل وضعیت بیرونی قرار نگیرند چرا كه امكان تثبیت این ترس ها در آن ها افزایش می یابد.
این امر به افزایش آگاهی ها و شناخت بیشتر والدین از چند و چون و چگونگی ترس ها و هراس های كودكانشان و نگرانی های ذهنی بچه ها مرتبط است.

منبع : روزنامه ایران