انتخابات رایانه‌ای، بایدها و نبایدها

انتخابات الکترونیکی در مقایسه با ریسک‌ها، شبه‌ها و امکان تقلب و خطاهائی که ایجاد می‌کند بصورت باور نکردنی پیچیده بوده و تکنولوژی گران‌قیمتی است. در بهترین وضعیت فواید منتسب به انتخابات الکترونیک محدود است. همانگونه که در نظرسنجی اخیر در انگلستان نشان می‌دهد این کشور در مقابل تقلب انتخاباتی مصون نیست.
● مقدمه
مقاله حاضر نتیجه مطالعه گروه مشاوره (OPG) یک سازمان غیردولتی و ملی است که از سال ۲۰۰۵ روی موضوعات امنیت، اختفاء و محافظت از اطلاعات کار می‌کند. هدف گروه یاد شده افزایش آگاهی از حقوق مالکیت دیجیتالی، برقراری ارتباط مابین متخصصان و فعالان با روزنامه‌نگاران برای افزایش آزادی‌های مدنی در دنیای دیجیتال است. یکی از مسائل مهم روز دنیای دیجیتال استفاده از تجهیزات الکترونیکی در انتخابات است که دو لبه دارد، هم می‌تواند کارگشا و تسهیل‌کننده امور اجرائی و هم مخرب برای دمکراسی و رسوائی برای یک کشور باشد. تحقیق انجام شده در محدوده کشورهای اروپائی، آمریکا و استرالیاست ولی نکات قابل استفاده زیادی برای کشورهائی مثل کشور ما دارد و احتمالاً برای برنامه‌ریزان کشور در راستای اتخاذ تصمیمات در حوزه انتخابات الکترونیکی مفید باشد.
● رای‌گیری الکترونیکی: چالشی برای دموکراسی
انگلستان با ملحوظ مشکلات جدی تکنولوژی انتخاب الکترونیکی در طول مدت انتخابات می ۲۰۰۷ پایلوت‌های متعددی انجام داد. علی رغم عدم استقبال کشورها از انتخابات الکترونیکی، دولت انگلیس- بعد از سه سال وقفه – سری جدید پایلوت‌ها را در زمینه انتخاب الکترونیکی و شمارش الکترونیکی انتخابات تعریف و ارائه نموده است. کشورهای مختلف دنیا متوجه شده‌اند که تکنولوژی‌های گرانقیمت انتخابات الکترونیک آنگونه که فروشندگان و سازندگان ادعا می‌کنند دقیق، امن و قابل اطمینان نیست خرابی سیستم در روز انتخابات اخطارهای نرم‌افزاری که مانع ثبت رای‌های می‌شوند، ‌رای‌دهندگان به سختی از تجهیزات رای‌گیری استفاده می‌کنند و بازشمارش رای‌ها استفاده را غیرممکن می‌سازد.
این مشکلات زمانی اتفاق می‌افتد که کارگزاران حتی استقرار آزمایشی، تائیدیه و فرآیندهای ممیزی را روی سیستم انجام داده باشند. از پایلوت‌هائی که از سال ۲۰۰۰ در انگلستان و تجارب دیگر کشورها در خصوص انتخابات الکترونیکی انجام شده درس‌های زیاد می‌توان آموخت، اما اینکار (یادگیری) انجام نشده است در عوض دولت با صرف‌نظر از استعلام از سازندگان و کمیته کارگزاری برای دادن وقت بیشتر جهت استقرار سیستم، سال ۲۰۰۷ شاهد عجله دیگری برای آماده شدن برای روز انتخاب خواهد شد.
● چرا انتخاب الکترونیکی در فرآیند دموکراتیک در جا می‌زند؟
در گزارش دولتی «دولت محلی نوین » (۱۹۹۸) و نوسازی دولت (۱۹۹۹) دولت می‌گوید:
انتخابات باید نوسازی و مدرن شود. وزراء معتقدند مطلب زیر بهبود وضعیت خواهد بود. گزارش پایلوت ۲۰۰۷ که به وسیله DCA (سازمان تطبیق امور با قانون اساسی) ارائه شد چنین بیان می‌کند: «انتخاب الکترونیکی بر اساس شواهد معکوس می‌تواند مانع کاهش مشارکت در انتخابات شود در حقیقت در مدت پایلوت ۲۰۰۳ مشارکت ریزش داشت.»
اکنون،‌ حتی اگر مشارکت به وسیله انتخابات الکترونیک بهبود نمی‌یابد؟ چرا نگرانی؟
نوسازی انتخابات چگونه می‌تواند خطرناک باشد؟ در حالیکه به سیستم بانکداری الکترونیکی اعتماد داریم، بیمارستان‌ها و حتی کامپیوترهای خطوط هوائی، پس چگونه انتخابات الکترونیکی می‌تواند متفاوت باشد؟
● اصولاً انتخاب یک پرسش پیچیده برای علوم کامپیوتر است:
- سیستم، شایستگی (حق) شما را برای انتخاب باید رسیدگی کند.
- بداند آیا شما قبلاً عمل انتخاب را انجام داده‌اید (جلوگیری از دوبار انجام شدن)
سپس اجازه بازرسی و شمارش بدهد. با اینحال سیستم باید همیشه سری بودن نام و انتخاب را نگه دارد.
امروزه راه‌حل عملی برای چنین مسئله پیچیده‌ای وجود ندارد و سیستم‌های موجود به صورت غیرقابل پذیرش خدشه‌دار هستند. یک نکته توضیحی: انتخاب الکترونیکی، دمکراسی الکترونیکی نیست.
فهمیدن این نکته که انتخابات الکترونیکی همان دموکراسی الکترونیکی نیست مهم است. آنها ذاتاً در حوزه‌های متفاوت تکنولوژیکی قرار دارند. گروه (OPEN RIGHTS GROUP) کار دمکراسی الکترونیکی را پشتیبانی و حمایت می‌کند مثل استفاده از وب جهت تسهیل مشارکت و مشاورت عمومی یا بهبود در دسترسی مردم به نمایندگی‌های محلی، ملی اروپائی. اما انتخابات موضوع بسیار خاصی است که به دلایل مشروحه ذیل با تکنولوژی جدید بهتر به خدمت گرفته نشده است. ورقه رای‌گیری مخصوص، ضرورت دموکراسی است.
اخذ رای، اساسی‌ترین بخش دموکراسی است. با انداختن یک رای سیاستمداران قبلی را نگه می‌داریم، نمایندگان جدید را انتخاب می‌کنیم و بر موضوع مهم خودمان پا می‌فشاریم. البته دموکراسی بیشتر از یک رای‌گیری است – آن نوعی مذاکره، نوشتن نامه، مبارزه انتخاباتی و مشارکت است – اما چگونگی اداره کردن واقعی و بلافصل قدرت به توسط تک‌تک شهروندان است. اینکه شخص می‌تواند بدون تداخل و در سلامت در انتخاباتی شرکت کند که نظر و رای‌اش شمرده خواهد شد، مهم و غیر قابل باور کردن است.
در طول تاریخ دموکراسی یاد گرفته‌ایم که گروه‌هائی در تصاحب قدرت مایل هستند مردم را از اطمینان از روش درست انتخابشان بترسانند. اما اگر انتخابات پوشیده و محرمانه است راهی برای فهمیدن آن عده از اینکه چه کسانی به آنها رای داده و یا نداده‌اند نیست. بنابراین ترساندن مردم از اطمینان، محلی از اعراب ندارد محرمانه بودن ورقه رای مهم و حق اساسی است که از مردم حمایت و حفاظت کرده و سلامت و امانت انتخابات را به همراه دارد انتخابات یک بیان حیاتی از قدرت مردم است و باید هم محرمانه باشد و هم محصور برای تک تک شهروندان.
● مداد و کاغذ ما را از تقلب حفظ می‌کند
انتخابات از ۲۵۰۰ سال پیش در آتن شروع شد و آن نبود تا اینکه در قرن هفدهم ورقه‌های کاغذ در انتخابات سیاسی دوباره پدیدار گشت این انتخابات کاغذی نمی‌توانست به استانداردهای مدرن برسد. کاغذهای رای‌گیری به وسیله نامزدها یا کارگزاران ارائه می‌شد، پس آنها می‌توانستند کاغذهای نوشته شده و آماده برای هر گروهی باشند همچنین می‌توانست رنگ‌ها و شکل‌ها و اندازه‌های متفاوت داشته باشد. پس فهمیدن اینکه چه کسی چه انتخاب کرده بود آسان بوده، حتی قابل بازیابی عمومی بود. یک سری نوآوری‌ها در مستعمرات استرالیا از سال ۱۸۵۶ به وقوع پیوست تا اینکه ورقه محرمانه استرالیائی به وجود آمد برای اولین بار ورقه‌ها به وسیله ادارات دولتی آماده و نوشته شده تحویل مردم گردید که باید با علامت * جلوی نامزد موردنظر مشخص می‌شد و با نظارت دولت در صندوق رای انداخته می‌شد.
روش استرالیائی به سرعت در اقصی نقاط دنیا از ۱۸۷۰ به این طرف در پاسخ به تقلب‌های انتخاباتی شایع زیر به خدمت گرفته شد:
خرید رای – ارعاب – رشوه – زر و سیم – ترس از کارفرمایان و مبالغ هنگفتی که نامزدها در این راه هزینه می‌کردند. در انگلستان فشار ایجاد ورقه‌های رای‌گیری محرمانه در حدود سال‌های ۱۸۱۹ بالا آمد در طول قرن ۱۹ افرادی که حق رای پیدا می‌کردند به صورت وحشتناکی رشد می‌کرد اما هنوز انتخابات به صورت شفاهی به توسط ماموران و کارمندان انجام می‌شد با وجود تقلب گسترده، ویلیام پادشاه چهارم و بسیاری از مقامات انگلیسی با رای مخفی مخالفت کردند. ۵۰ سال مبارزه فرساینده و نمونه‌هایی از اقصی نقاط دنیا شامل استرالیا بالاخره مجلس را وادار به گذارندن قانون Ballot کرد. این قانون تا تاریخ ۱۸۸۰ تعیین گردید. اما فشار مثبت بر نمونه «رای مخفی استرالیا» غیرقابل بحث بود و در سال ۱۸۸۲ قانون رای مخفی دائمی شد.
از آن زمان علاوه بر تقلب مبارزات، ‌ارعاب در مشخص شدن و ثبت رای‌دهنده، امنیت ورقه، پیشرفت‌های بیشتری البته در وجه فاسدکننده و خوی حیوانی تقلب انتخاباتی رسیده است. رای مخفی یک سیستمی است که خودش را محافظت می‌کند مثل رای‌دهنده‌ها.
● چرا انتخابات الکترونیکی مسئله مشکلی است؟
ابتدا برای رسیدن به یک انتخابات آزاد و خوب استانداردهای بین‌المللی را در نظر می‌گیریم:
- اشخاص باید به دقت به عنوان رای‌دهنده واجد الشرایط که قبلاً رای نداده‌اند تشخیص هویت شوند.
- رای‌دهندگان مجازند فقط یک ورقه بی‌نام (خالی) داشته و در اختفاء آن را علامت بزنند.
- صندوق رای ایمن در معرض دید و در طول انتخابات فقط ورقه‌های رای توسط رای‌دهندگان می‌تواند به آن اضافه شود (ریخته شود)
- وقتی که انتخابات تمام شد صندوق‌های رای در معرض دید طرف‌های مبارزه باز و شمارش می‌شوند. فرآیند شمارش نباید جهت آشکار شدن چگونگی پرشدن ورقه‌های رای توسط اشخاص باشد.
- اگر نتایج مورد شک است ورقه‌ها می‌توانند دوباره بررسی و توسط اشخاص دیگر شمارش شوند.
برای یک سیستم انتخابات کامپیوتری می‌توانیم سه مرحله اساسی فرموله کنیم:
- حق رای کاربر را بررسی کن و اینکه قبلاً رای نداده باشد.
- ورقه را به کاربر نشان بده و رای او را ثبت کن.
- و بالاخره در نهایت رای‌ها را بشمار
در نگاه اول این مراحل عیناً شبیه فروش بر خط کالا در فروشگاه است:
- بررسی کن کاربر همان کسی است که می‌گوید و می‌تواند از کارت اعتباری استفاده کند.
- اقلامی که کاربر می‌تواند بخرد نشان بده
- درخواست را پردازش کن و کالاها را تحویل بده
اما این شباهت‌ها فقط صوری و ظاهری است.
وقتی شما خرید بر خط (ON LINE) می‌کنید فروشنده در تمام مدت شما را می‌شناسد وگرنه قادر به شارژ کارت شما نمی‌بود یا نمی‌دانست کجا اقلام خریداری شده شما را بفرستد. اما در یک انتخابات ما نمی‌توانیم بدون رخنه در خلوت شما هویت شما را با انتخاب شما (رای) پیوند دهیم با این حال به طریقی نیاز داریم مطمئن شویم شما عملاً برای رای دادن مستحق هستید (سن و ...) برای ممانعت از لائی در ورقه رای ما باید برگ رای شما را طوری علامت‌گذاری کنیم تا مطمئن شویم از طرف یک رای‌دهنده واقعی برگشت می‌شود، علی‌ایحال رد پای این برگ رای را نمی‌توان به خود شخص نشان داد.
آنچه از مطالب بر می‌آید اینکه مسائل نهفته و مشکل زیادی در این خصوص وجود دارد که هنوز دانشمندان تراز اول با آن دست به گریبان هستند و راه‌حل ساده‌ای که عملی بوده و تمام معیارهای ضروری را بپوشاند وجود ندارد. فروشندگان تجهیزات «انتخابات الکترونیکی» به هنگام فروش سیستم کاملاً به خوبی آن اعتقاد دارند اما چه چیز رضایت را باعث می‌شود. مشکلات انتخابات الکترونیکی نه تنها به خاطر عدم رضایت و مصالحه بین فروشنده و خریداربلکه به خاطر مشکلات ساخت سیستم‌های کامپیوتری در سایز بزرگ است.
تمامی انتخابات بخاطر اشتباه و خطای انسانی مسائلی دارند به هر حال این خطاها تصادفی است و می‌تواند برای هر نامزدی مثل نامزد بعدی اتفاق بیافتد، به طوری که نتیجه نهائی منصفانه است اگر خطاها سیستماتیک شدند مثل عدم ثبت شمارش رای برای یک نامزد یا شمارش معکوس برای یکی نامزد در حالی که برای دیگری شمارش صعودی داشته باشد. در اینحالت خطاها به درستی توزیع نمی‌شوند. این یعنی یک نامزد بیشتر از دیگری مورد حمایت قرار گرفته می‌شود، بنابراین نتیجه انتخابات بازتاب منصفانه از نتیجه رای نمی‌شود. این نوع خطاها الزامات جدی می‌توانند بدنبال داشته باشند.
دستکاری کوچک کمتر از ۱% در رای بر اساس سیستم (FPTP) انگلستان می‌تواند کرسی‌ها را به نفع یک طرف جابجا و عوض کند و همانگونه که در زیر آمده کشورهائی که سیستم انتخاباتی آنها به تقلب کمتر از (FPTP) حساس هستند معمولاً سیستم انتخابات الکترونیکی را کنار می‌گذارند.
● اتحاد رویه در انتخاب الکترونیکی
▪ کیوسک
کیوسک انتخاباتی شامل ماشین‌های مشخص شده‌ای هستند که در ایستگاه‌ها و جاهای خاص رای‌گیری قرار می‌گیرند مثل ماشین فروش اتوماتیک کالا (مثل سکه‌ای و ...) تا مردم آزادانه رای خود را در آن بریزند. رای‌گیری با فشار دگمه‌ها یا لمس صفحه خاص (حساس) انجام شده و در یک حافظه الکترونیکی ذخیره می‌شود. اگر سیستم کیوسک در محل خاص رای‌گیری استفاده شود مزایای نظارت بر آن مترتب است اما به خاطر اینکه برگ‌های چاپ شده و آماده رای در هنگام رای‌گیری به کار نمی‌رود امکان باز شمارش دستی وجود ندارد.
اگر مشکلات تکنیکی یا قصد تقلب وجود داشته باشد کارگزاران ایستگاه رای‌گیری مهارت حل مشکلات را ندارند و آنها وابسته به پشتیبانی فروشنده است و این پشتیبانی چون اغلب مربوط به قرارداد دیگری است ناگزیر مجبور به منتظر شدن هستند تا کارمند پشتیبانی کننده خود را به ایستگاه رای برساند. در آمریکا این امر باعث شده است قانونی بگذرانند تا زمانی که تمامی رای‌دهندگان واجد الشرایط رای خود را اعلام نکرده‌اند ایستگاه رای‌گیری دایر باشد. ماشین‌های کیوسک رای ‌گران هستند، مخصوصاً آنهایی که فقط جهت انتخابات قابل استفاده هستند.
ضمن اینکه کیوسک رای با ویژگی‌های ورودی و خروجی مناسب به رای‌دهنده ( بدون راهنمائی شخص) کمک می‌کند تنها تفاوت در این است که مردم اعتمادشان را از نفر موجود در ایستگاه رای‌گیری به سیستم ماشینی می‌سپارند و به انجام انتخاب دلخواهشان نمی‌توانند مطمئن شوند.
▪ ریموت (اینترنت)
رای‌دهنده در خانه یا در یک کتابخانه نشسته و با کامپیوتر، تلویزیون دیجیتالی یا تلفن همراه ۷ برگه رای خود را علامت می‌زند. انتخابات ریموت و کنترل از راه دور می‌تواند مورد نزاع باشد، چرا که فهمیدن اینکه رای‌دهنده آیا همان است که ادعا می‌کند مشکل است. در اینجا گمنامی شخص و پنهانی بودن عمل رای با هم مصالحه می‌کنند چرا که دیگران می‌توانند رای را ببینند و در این حالت درهای فروش رای و تهدید رای دهنده باز است.
ضمناً مشکلات تکنیکی نیز در این روش وجود دارد. سیستم هم از حمله سرور مرکزی و هم هر کامپیوتر دیگر که وارد رای می‌شود آسیب‌پذیر است. این حمله‌ها ممکن است فرآیند کل انتخابات را متوقف و یا مشکلاتی را باعث شود. پرواضح است که شمارش مجدد، ممیزی و... ممکن نیست. متخصص امنیت کامپیوتر و رمز نگار مشهور Bruce Schneier بیان می‌کند «سیستم رای‌گیری امن اینترنتی از نظر تئوری ممکن است اما برنامه (software) امنیت شبکه آن در تاریخ کامپیوتر باید برای اولین بار ایجاد شده باشد.»
▪ تلفن
در این روش، رای از طریق سیستم تن تلفن (شبیه آنچه که در تلویزیون دیجیتالی است) یا از طریق پیام کوتاه تلفن همراه انجام می‌شود در این حالت از طریق کدهای دسترسی و PIN که به مردم ارسال می‌شود (به جای ورقه‌های رای) سندیت رای‌دهنده معین می‌شود (مجاز برای رای) در رای‌گیری‌هائی که در سرگرمی‌ها به کار می‌رود نیاز به اعتبار و سندیت نیست لذا این سیستم‌ها برای انتخابات دمکوراتیک مناسب نیستند رای‌گیری به روش تلفن به دلیل متمرکز بودن بالای آن و ساختار شخصی آن- در حالت SMS نیز- ناامن و غیرقابل اتکاء است (SMS به دلیل شفافیت در ارسال قابل شنود- دریافت- است). بنابراین پوشیدگی و اختفاء (به طور مجازی) برای حفظ و نگهداری غیر ممکن است و تضمین و امنیت بیشتر به اطمینان تجاری و کنترل ارتباط‌ها مربوط می‌شود تا هر گونه پروتکل صریح و روشنی مثل SSL در WEB.
شرکت‌های تولیدکننده (TV) رای‌گیری مرتب را به عنوان راهی برای تولید ارزش افزوده و درآمدشان ترویج و تشویق می‌کنند. برای تماشاگران علاقه‌مند، نرم‌افزار روی اینترنت سودمند است، چرا که امکان شماره‌گیری اتوماتیک اجازه شرکت یک نفر را صدها بار در یک مسابقه انتخاباتی می‌دهد.
▪ شمارش الکترونیکی
ورقه‌های رای با طراحی خاص به وسیله رای‌دهنده‌ها طوری علامت‌گذاری می‌شوند (به جای انداختن رای) که ماشین شمارش نوری مثل یک کامپیوتر آنها را می‌تواند بخواند. مزایای سیستم ورقه‌های رای کاغذی همچنان محفوظ است اما شمارش این سیستم سریع‌تر است و اگر مشکل بروز کند امکان بازشماری ورقه‌ها به وسیله دست وجود دارد. به هر حال کاغذهای رای قابل قبول برای کامپیوتر (فوق‌الذکر) می‌تواند بعضی از رای‌دهندگان را در نتیجه خطاها و سوختن رای دچار اشتباه کند (بجز ورقه‌های رای کاغذی که مرتباً مورد شمارش و ممیزی قرار می‌گیرند) پس نتایج نادرست و تقلب می‌توانند از دید ناظر مخفی بمانند. سیستم‌های شمارش الکترونیکی برای تقلب و خطا مثل دیگر اشکال تکنولوژی‌های انتخاب الکترونیکی آسیب‌پذیراست.
● داستان پریشانی انتخاب الکترونیکی از چهار گوشه دنیا
انتخاب الکترونیکی در بسیاری از کشورهای دنیا فقط به خاطر تردیدهای جدی که در مورد امنیت، دقت، قابلیت اعتماد و قابلیت رسیدگی و بازبینی بار آورده معروف شده است. ایتالیا عدم استفاده از روش انتخاب الکترونیکی رارسماً اعلام کرده است. بر اساس این اعلامیه وزیر کشور ایتالیا جیولانو آمائو گفت که «ما تصمیم گرفتیم سیستم انتخابات الکترونیکی را متوقف کنیم... این تصمیم به معنی پیروزی نیاکان ماست ... بیایید به شمارش و انتخاب فیزیکی بچسبیم چرا که آن کمتر تحریف پذیر است»
پژوهشگران امنیت در هلند عیب‌های جدی در سیستم انتخاب الکترونیکی که در دولت آلمان در سطح وسیع به کار گرفته شده بود و در ایرلند نیزاخیراً خریداری شده پیدا کرده است. عیب‌هائی مثل کشف(فهمیدن) رای ثبت شده از راه دور به وسیله انتشارات رادیوئی که به وسیله سرویس امنیت و اطلاعات آلمان نیز تائید شده است. یک گزارش دولتی مبنی بر رقابت فروشندگان بر سر یک قرارداد منجر به کنار گذاشتن ماشین‌های انتخاب الکترونیکی شد.
جمهوری ایرلند در جواب منتقدین بر روی استفاده از ماشین‌های انتخابات الکترونیکی به کمیسیونی فرصت داده تا تقلب‌های فنی و سیستماتیک جدی را پیدا نماید دومین گزارش این کمیسیون بیان می‌کند: «تست سیستم انتخابات الکترونیکی» از جمله تحقیق، آنالیز و تائیدیه تجهیزات نشان می‌دهد که سیستم برای استفاده به عنوان پایه امن و مطمئن در انتخابات ایرلند مناسب نیست. بر اساس انتشار آزاد اطلاعات ایرلند ۴/۱۱۰ میلیون یورو بین ۲۰۰۲ تا می ۲۰۰۴ برای انتخابات الکترونیک هزینه کرده است.
استان کبک کانادا به دنبال آشفتگی در انتخابات شهری خود استفاده از ماشین‌های انتخاب الکترونیکی را تعطیل کرده است. بر اساس گزارش رئیس انتخابات کبک «سیستم‌های انتخابات الکترونیکی اطمینان مناسب برای شفافیت و امنیت که درستی انتخاب را تضمین کند نمی‌دهد» ایالات متحده که از پیشگامان استفاده از تکنولوژی در انتخابات است تاریخچه مفصلی از انتخابات الکترونیکی که شک و تردید در درستی نتایج به دنبال داشته دارد. در ۲۰۰۴ گروهی از متخصصین طی یک گزارش انتقادی که بر طرح استفاده از اینترنت برای رای‌گیری سربازان خارج از آمریکا داشتند منجر به لغو طرح گردید.
آنها نوشتند آسیب‌پذیری با اصلاح طرح یا خطاهای سیستمی رفع نمی‌شود این آسیب‌پذیری در ساختار بنیادی و معماری اینترنت و سخت‌افزار PC و نرمافزارهاست که امروزه در همه جا وجود دارد. این آسیب‌ها بدون عبور از موانع و اصلاح موارد دیگر پیش‌بینی نشده غیرقابل حذف است. در نوامبر ۲۰۰۶ انستیتو قدرتمند استانداردها و تکنولوژی آمریکا بیان کرد که ماشین‌های انتخابات الکترونیکی «عملاً نمی‌تواند امن باشد» این نتیجه مرور روزنامه‌های برتر دنیا در زمینه علوم کامپیوتر و آکادمی‌های انتخابات است.
تردیدهائی که در درستی نتیجه انتخابات ایالات متحده شامل – شمارش آراء ریاست جمهوری در فلوریدا در سال ۲۰۰۰ شمارش آراء اوهایو در خصوص انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۴ و انتخابات میان‌دوره‌ای ۲۰۰۶ همگی حول شکست و دستکاری در سیستم انتخابات الکترونیکی دور می‌زند از ژانویه ۲۰۰۷ یک کرسی از کنگره آمریکا به دلیل سوال برانگیز بودن ۱۸۰۰۰ رای که به روش الکترونیکی انجام شده معلق مانده است فرآیند تائید انتخابات الکترونیکی در آمریکا به خاطر مسئله‌ای که یکی از لابراتوارهای معتبر در سال ۲۰۰۶ به طور سری معوق گذارده بی‌اعتبار شده است. این تجارب جهانی نشان داده است که از زمانی که تکنولوژی‌های نرم‌افزار و الکترونیکی به فرآیند انتخابات معرفی و وارد شده است مسائل و مشکلات نگران کننده و مهم بروز کرده است.
● انتخابات الکترونیکی یک «سیستم جعبه سیاه»
تکنولوژی انتخاب چیزی است که به عنوا یک «جعبه سیاه» شناخته می‌شود:
رای‌دهندگان، نامزدها و حتی کارگزاران انتخابات نمی‌توانند کارکرد درونی ماشین‌ها را ببینند. تنها گروه کوچکی از متخصصین شانس و امید فهمیدن چگونگی اجرا و شمارش انتخابات را دارند زیرا رای‌ها نامرئی هستند ( یعنی ۱ها یا ۰ها) حتی برای متخصصین مشکل است که مطمئن شوند آنچه سازندگان از دستگاه می‌خواهند اتفاق می‌افتد یا نه و درست انجام می‌شود یا نه. دست‌کاری بیت‌ها در یک کامپیوتر بسیار آسان‌تر از کپی برگه‌های رای است. بنابراین پتانسیل دستکاری رای در سایزی که قبلاً هرگز اتفاق نیافتاده وجود دارد: یک هکر می‌تواند یک تکه از کد برنامه انتخابات که می‌تواند نامرئی باشد پنهان نماید و به طرز قابل توجهی نتیجه انتخابات را عوض کند. اما با کنار گذاشتن هکرهای غیرقابل شناخت، دزدان رای و دیگر دستکاری کنندگان، باید به خاطر داشته باشیم که این سیستم‌ها به وسیله انسان‌های معمولی و جایزالخطا ساخته می‌شوند.
مانند دیگر کامپیوترها، سیستم‌های انتخاب الکترونیکی نیز خراب می‌شوند و معمولاً درست روز انتخابات خرابی اتفاق می‌افتد چرا که اینها فقط در آن زمان خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند و مشکلاتی که آشکار می‌شوند جزئی نیستند. مواردی اتفاق افتاده است که رای یک نامزد به نفع دیگری ذخیره شده یا جائی که سیستم کلاً خراب شده و مردم از حق رای خود محروم مانده‌اند مشکلات تا زمانی که انتخابات پایان نیافته آشکار نمی‌شوند و آن زمانیست که دیگر امکان بررسی اینکه رای‌ها چگونه باید ریخته می‌شد سپری شده است.
چون که رای‌ها به صورت بیت‌ها ذخیره می‌شوند کارگزاران انتخابات چیزی را برای بررسی مسئله ندارند مثل بررسی مجدد برگه‌های رای که در روش سنتی وجوددارد چیزی برای ممیزی جز کارت‌های حافظه که هیچ اثری از آنچه اتفاق افتاده باقی نیست وجود ندارد و فقط شمارش و نتیجه نهائی را می‌توان ارائه کرد. روشی که رای‌دهنده‌ها، نامزدها یا کارگزاران بدانند آیا نیت و نظر رای‌دهنده‌ها به درستی ذخیره شده و به درستی شمارش شده وجود ندارد هر چیزی در داخل جعبه سیاه اتفاق می‌افتد. در برگه‌های رای کاغذی رای‌دهنده می‌تواند علامت خودش را ببیند و فیدبک آنی و فوری دریافت کند آن علامت ثبت شده و تا زمان شمارش غیرقابل تغییر است و اگر باز شماری لازم شد آن برگ برای امتحان می‌تواند دوباره شمارش شود برای یک سیستم انتخابات الکترونیکی بسیار جزئی و ساده است که گزارش کند یک رای برای آقای X ثبت شده در حالی که متعلق به آقای Y است با این شرایط بازشماری هیچ کمکی نمی‌کند، چرا که کامپیوتر همان اعداد را جمع کرده به همان نتیجه خواهد رسید اما با کاغذ می‌شود افراد جدید را برای بازشماری فراخوانده و قضاوت برای هر برگ رای می‌تواند انجام شود. اما با سیستم الکترونیکی، انتخاب چیزی نیست جز اینکه در تابلو شمارش شود.
این نگرانی‌ها فقط تئوریک نیستند. فعالانی از ایالات متحده که با متخصص امنیت کامپیوتر از فنلاند و کارمند محترمی از فلوریدا تلاش کردند تا نشان دهند چگونه یک کارت حافظه قبل از شروع انتخابات دستکاری شده و این نشان از هک موفق دمکراسی است. طی یک فیلم مستند بسیاری از مسائل انتخابات الکترونیکی در آمریکا به تصویر کشیده است.
● فروشنده‌ها عاشق سری نگه داشتن محصولات خود
با اصرار فروشندگان تجهیزات انتخاب الکترونیکی در محرمانه بودن ماموریت تجاری‌شان و ممانعت از دسترسی به طرح و کدهای سیستم‌هایشان ریسک‌های اشاره شده بدتر و تشدید می‌شود. پرواضح است در حوزه امنیت کامپیوتر سیستم‌های امن‌تر آنهائی هستند که حتی وقتی جزئیاتشان عمومی و آشکار می‌شود امنیت آنها باز حفظ و نگهداری می‌شوند. با ملحوظ امنیت در نرم‌افزارهای پیشرفته انتخاب الکترونیکی (تا جائی که برای سازندگان سیستم مطمئن محسوب شود) در حقیقت در مقابل هک آسیب‌پذیر است. هر بار که محققین امنیت راه‌های جامع آزمایش شده تجاری برای سیستم‌های انتخاب الکترونیکی پیدا کرده‌اند به شدت با تقلب‌های امنیتی جدی روبرو شده‌اند!؟ هنوز سازندگان و دولت از جمله دولت انگلستان مورادی از نادرستی انتخابات مردم (خدشه‌دار بودن) را حفظ و مخفی نگه داشته‌اند.
● کاغذ ضمیمه: رای‌دهنده، برگ ضمیمه تائید رای را چک می‌کند
در ایالات متحده در حالی که تکنولوژی انتخاب الکترونیکی در سطح وسیع بکار می رود، متخصصین و فعالان وظیفه سنگینی دارند. برای آنها قابل قبول نیست که اولیاء امور با رویکرد تسریع در انتخابات، گودال سیستم انتخابات الکترونیکی گران‌قیمت بکنند. ضمناً آنها بهترین طرحی که از آن می‌توانستند حمایت کنند طرح «برگه ضمیمه تائید رأی دهنده» است. در عمل طرح به این معناست که وقتی رأی‌دهنده وارد محل الکترونیکی رأی می‌شود علاوه بر ثبت الکترونیکی، رأی او روی برگه‌ای ثبت و پرینت می‌شود. بنابراین رأی دهنده قادر خواهد بود از درستی رأی خود مطمئن و آنرا تائید نماید پس در صورت بروز شکّ و تردید در درستی رأی‌گیری سیستم الکترونیکی که توسط رأی دهنده نیز چک شده، می‌تواند بجای سیستم، شمارش دستی گردد.
این یک طرح هوشمندی بود که اطمینان ودقت را به همراه داشت و در انتخابات آمریکا در سطح وسیع به خدمت گرفته شد. به هر حال با استقرار کوتاه مدت سیستم، فعالان با مذاکره جدی با مسئولین امر در استانها و ایالت‌های آمریکا در صدد تغییر اساسی در سیستم انتخابات هستند. ضمیمه کاغذی یادشده در عین حال کامل نیست:چاپگرها گیر می‌کنند، رأی دهندها اغلب با آن مشکل دارند. علاوه بر آن اگر کاغذ چاپ شده هرگز شمارش نشوند و با نتیجه ماشین مقایسه نگردند دقت و نتیجه ارائه شده توسط سیستم الکترونیکی چک وامتحان نمی‌شود. برهمین اساس انگلستان سیستم انتخابات الکترونیکی قوی تدارک دیده و با تجهیز و نصب کامپیوترهای گران‌قیمت و چاپگر برای انتخابات آماده شده است.
● رأی‌گیری از راه دور (ریموت)، راه را بر روی تقلب باز می‌کند
فارغ از الکترونیکی بودن انتخابات، انگلستان تصمیم جدی گرفته است تا تحت سیاست‌های تلاش برای افزایش مشارکت، انتخابات از طریق پست را سرلوحه کار قراردهد. پایلوت با اتخاذ سیاست‌های خاص منطقه‌ای و با ملحوظ بیرمنگام با شش تقلب و بلک برن با یک مورد در جاهای با تجارب منفی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. در آزمایش روی مورد بیرمنگام، قاضی ریچارد ماوری می‌گوید: سیستم انتخابات الکترونیکی برای تقلب و سیاستمداران متقلب بالقوه بیش از اندازه باز است. او می‌افزاید: هر کسی که در جریان انتخابات بوده، من می‌توانم شواهدی از تقلب را نشان دهم که می‌تواند یک کشور را به رسوائی بکشاند و این در حالی است که دولت بر انجام سیستم انتخابات پستی الکترونیکی پافشاری می‌کند.
در پاسخ به منتقدین و علاقه‌مندان شورای انتخابات و طرح اشکال بالا، در سال ۲۰۰۶ در راستای انتقادات و دلواپسی‌های یاد شده قانون جدید «اداره انتخابات الکترونیکی» گذرانده شد. با این وجود طبیعت انتخابات پستی راه را برای ارعاب و دستکاری باز می‌گذارد. سیاستمداران طرف‌های مختلف، دلواپسی خود را کماکان بیان می‌کنند و شورای اروپا تحقیقی روی تجارب انتخابات الکترونیکی انگلستان شروع کرده است. کمیته استانداردسازی زندگی عمومی اخیراً بیان کرده است: نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد کمیسیون یاد شده باید روی علائم ریسک درستی فرآیند انتخابات بر اساس تغییرات جدید قانون، بخصوص عدم محافظت‌ها در مقابل تقلب‌های انتخاباتی با معرفی انتخابات پستی الکترونیکی تمرکز و علاقه نشان دهد.
انتخابات پستی هنوز بر اساس کاغذ است، بنابراین حجم تقلب‌های ممکن با تجمیع و انتقال کاغذها کاهش می‌یابد، همان مشکلی که مستشاران بخاطر آن بکار گرفته می‌شدند. با انتخابات الکترونیک کاغذ حذف می‌شد بنابراین به اندازه تصور و علاقه سوءاستفاده‌چی‌ها تقلب زیاد می‌شود. بعلاوه، تقلب‌های نرم‌افزاری خیلی جلوتر از انتخابات و بوسیله افرادی فراتر از حوزه قانونی انگلستان می‌تواند مورد مشورت قرار گیرد و بدان وسیله کشف مشکل و تعقیب آن امکانپذیر است.
● انتخابات الکترونیکی انگلستان، گذشته و حال
می ۲۰۰۳ بزرگ‌ترین انتخابات پایلوت را که ۱۴% از حوزه انگلیس را پوشش می‌داد به خود دید و علاوه بر بودجه معمول دولت محلی ۱۸.۵ میلیون پوند نیز توسط دولت مرکزی هزینه شد. بسیاری از آنچه که در گزارش‌های ارزیابی کمیته انتخابات به روشنی تعریف شد مورد غفلت و نافهمی قرار گرفت بخصوص انتخاب و مدیریت فروشندگان سیستم، سرسختانه کوبیده شد. فروشندگانی که رقیب همدیگر بودند بدون ملاحظات و یا قرارداد اولیه مجبور به همکاری با یکدیگر شدند. فروشندگان کنترل جریان انتخابات را بدست گرفتند.خط و خطوط روشنی از مسئولیت آنها در مقابل کاری که باِید انجام می‌دادند مشخص نبود.
کارکنان دولت محلی تحت آموزش بودند و شمارش‌های موشکافانه غیر ممکن بود، بطوری که کسی غیر از فروشندگان سیستم از آنچه قرار بود اتفاق بیافتد با خبر نبود. ضرب‌العجل تحمیل شده توسط دولت مورد انتقاد شدید کمیته انتخابات و فروشندگان بود. نبود مدت زمان مناسب، آزمایش و ارزیابی قبل از انتخابات سیستم‌ها را غیرممکن می‌ساخت. تست و آزمایش‌های جزئی که مستقل از فروشندگان انجام می‌شد کافی به نظر نمی‌رسید. نقطه نظر غیرعادی دولت این بود که ما ناگزیر از کمی مدت زمان هستیم و فروشندگان باید به آن عادت کنند. در سال ۲۰۰۷، زمان کماکان محدود درنظر گرفته شده است. از ژانویه ۲۰۰۷ دولت دنبال فرجه فقط دو ماه برای استقرار و تست است در حالی که خود این پروسه یکماه طول کشید.
در سال ۲۰۰۳ نبود وقت کافی، مانع از تحلیل و تست امنیت، ارزیابی کامل ریسک و آزمایش کاربری شد. آیا اینها ضروریاتی هستند که بخاطر نبود وقت از روی آنها بتوان رد شد؟ هیچکدام ازمتولیان سازمان تطبیق امور با قانون اساسی، دولت محلی یا کمیته انتخابات، تخصص فنی لازم برای ارزیابی و مدیریت فروشندگان (تجهیزات الکترونیکی) را ندارند. نتیجه اینست که بناچار فروشندگان سیستم برای راه‌اندازی انتخابات مطمئن و قابل اتکاء بدون تست و ارزیابی، مورد اطمینان باشند. تا این اندازه خصوصی‌سازی سیستم انتخابات واداره کردن آن از ابتدا تا انتها توسط بخش خصوصی هزینه ایست که پرداخت می‌شود.
بدون شک انتخابات الکترونیکی خطرهای جدید، چالش‌ها و هزینه‌هائی را با خود به ارمغان می‌آورد پس فایده کار کجاست؟ در آغاز تصور می‌شد انتخابات الکترونیکی می‌تواند در هزینه‌ها صرفه‌جوئی ایجاد کند. این موضوع مخصوصاً بخاطر بحث افزایش مشارکت قشر جوان که آشنا به کامپیوتر هستند مطرح بود که بر اساس شواهدی از حوزه عمومی بدلیل افزایش جزئی قابل صرف‌نظر کردن است.
● نتیجه‌گیری
انتخابات الکترونیکی در مقایسه با ریسک‌ها، شبه‌ها و امکان تقلب و خطاهائی که ایجاد می‌کند بصورت باور نکردنی پیچیده بوده و تکنولوژی گران‌قیمتی است. در بهترین وضعیت فواید منتسب به انتخابات الکترونیک محدود است. همانگونه که در نظرسنجی اخیر در انگلستان نشان می‌دهد این کشور در مقابل تقلب انتخاباتی مصون نیست. سیستم انتخاباتی انگلستان در طول قرن‌ها در جهت محافظت از رأی اشخاص و درستی نتایج بوده به گونه‌ای که خواست مردم بدقت منعکس شود این امر مهمی است که شهروندان و نامزدهای جناح‌های مختلف از انتخابات متأثر شوند، یعنی طرف‌های مبارزاتی از خطاها و تقلب‌های سیستماتیک یکسان تأثیر بپذیرند.
در سیستم انتخابات انگلستان هدف غائی و مهم تشویق شهروندان به مشارکت بیشتر است در حالی که تحقیقات میدانی نشان می‌دهند انتخابات الکترونیکی راه کار مناسبی برای افزایش مشارکت دمکراتیک نیست. با توجه به هزینه و ریسک بزرگ در مقابل درستی و اطمینان سیستم انتخاباتی برای دولت انگلیس ادامه روش انتخابات الکترونیکی دلیل موجهی ندارد. انتخابات الکترونیکی درستی انتخابات ما را تهدید می‌کند و ما مخالف استفاده آن در دمکراسی خودمان هستیم.

مسعود ادهمی- کارشناس ICT

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا