هژیر

عبدالحسین هژیر فرزند «محمد وثوق خلوت»، ۱۲۸۰ ش. در یك خانواده بهائی متولد شد. در خردسالی یك چشم خود را به خاطر انفجار مواد محترقه از دست داد. هژیر تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در مدارس مظفری و دارالفنون به پایان رساند و سپس وارد مدرسه علوم سیاسی شد. او در پایان این دوره زبانهای روسی و فرانسه را فرا گرفت. ابتدا به استخدام وزارت خارجه درآمد و سپس مترجم سفارت شوروی شد. در ۱۳۰۷ سفارت شوروی كاركنان مازاد خود را اخراج كرد و هژیر مشمول تصفیه شد. او سپس توسط سید‌حسن‌ تقی‌‌زاده وزیر دارائی وقت، جذب وزارت دارائی شد و در اداره امور اقتصادی آن مشغول به كار گردید. پس از چندی مأمور مطالعه پرونده امتیازات نفتی ایران و ارائه گزارش آن به تقی‌زاده شد. در جریان تمدید قرار‌داد دارسی (۱۹۳۳ ـ دوره رضاخان) هژیر از دست‌اندركاران بود.. ۱ پس از مدتی ریاست اداره حقوقی وزارت دارائی كه تمامی پرونده‌های مربوط به نفت در آن متمركز بود، بر عهده گرفت.در ۱۳۱۸ مدیر كل وزارت دارائی و پس از سقوط رضاخان، در كابینه فروغی وزیر پیشه و هنر شد. او این سمت را در كابینه‌های بعدی ـ سهیلی و قوام‌ـ نیز حفظ كرد. در كابینه دوم سهیلی، وزیر راه شد و در این سمت برای مراقبت از اندوخته‌‌های مالی رضاخان سفری به انگلیس داشت. هژیر در كابینه محمد ساعد، به وزارت كشور ودر كابینه‌های حكیمی و قوام به وزارت دارائی رسید. وی در كابینه بعدی حكیمی وزیر مشاور و گرداننده اصلی دولت شد و پس از او در ۲۳ خرداد ۱۳۲۷ با حكم شاه و تأیید نمایندگان مجلس شورای ملی به نخست‌وزیری رسید. انتصاب هژیر با مخالفت گسترده مردم و روحانیت مواجه شد. هژیر از عوامل مؤثر در استمرار سلطه انگلیس بر منابع نفت ایران و خنثی‌سازی تلاشهائی بود كه برای ملی شدن صنعت نفت صورت می‌گرفت. در پی این انتصاب مردم به دعوت آیت‌الله كاشانی در میدان بهارستان تجمع كردند و نمایندگان مجلس را مورد سرزنش قرار دادند. پس از تهران، تظاهرات اعتراض‌آمیز مشابهی در قم، مشهد، اصفهان و قزوین علیه هژیر برپا شد. در جریان درگیری مأموران با مردم تعداد زیادی از تظاهر كنندگان در تهران و شهرهای مختلف مجروح شدند و هژیر ناراضیان را به سركوب شدید تهدید كرد.
هژیر كمتر از ۵ ماه سمت نخست‌‌و‌زیری را عهده‌دار بود و در ۱۵ آبان ۱۳۲۷ در موجی از مخالفت فزاینده جامعه استعفا كرد. او سپس به نمایندگی مجلس مؤسسان انتخاب شد و در ۲۸ تیر ۱۳۲۸ وزیر دربار شد. او سرانجام در روز ۱۳ آبان ۱۳۲۸ هنگامی كه از مسجد سپهسالار خارج می‌شد، به ضرب گلوله سید حسین امامی عضو جمعیت فدائیان اسلام مجروح شد و روز بعد در بیمارستان درگذشت.

پی‌نویس
۱ـ این قرارداد كه در ۱۳۱۲ میان ایران و انگلیس به امضا رسید سلطه بریتانیا برمنابع نفت ایران را استمرار بخشید. به مقاله «سرگذشت نفت ایران از فوران اولین چاه نفت تا پیروزی انقلاب اسلامی» در سایت مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی مراجعه كنید.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی