جاده فریاد می زنه: نیا

حوادث ترافیکی علت اصلی مرگ و میر و صدمات جدی هستند. متاسفانه ۹۰ درصد تلفات ناشی از تصادف با وسایل نقلیه موتوری، که همه ساله میلیون‌ها کشته و مجروح در سراسر جهان بر جای می‌گذارد، در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد و تأسف‌بارتر اینکه ایران یکی از کشورهایی است که بالاترین میزان تلفات انسانی در حوادث رانندگی را دارد. کشور ما علیرغم داشتن تنها یک درصد از جمعیت جهان، دو درصد از تلفات انسانی حاصل از تصادفات وسایل نقلیه در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است. آمار کشته‌شدگان در تصادفات وسایل نقلیه در ایران دو برابر و آمار مصدومین در سوانح ترافیکی در ایران تقریبا پنج برابر میانگین آمارهای جهانی است...
در واقع تعداد کشته‌شدگان در تمامی انواع حوادث و در رأس آنها حوادث ترافیکی، بعد از مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی مقام دوم را در کشور دارد، با این تفاوت که بیماری‌های قلبی‌عروقی عمدتا افراد سنین بالاتر از ۶۰ سال را به کام مرگ می‌کشاند، در حالی که میانگین سنی تلفات ناشی از حوادث ترافیکی ۲۷ تا ۳۶ سال است.
نباید فراموش کرد که بیش از ۲۷هزار کشته و ۲۷۶ هزار مجروح در حوادث ترافیکی جاده‌های کشور در طی سال ۱۳۸۵ علاوه بر تاثیر ناهنجاری که بر روح وجسم شهروندان می‌گذارد، صدمه‌ای سخت بر پیکر اقتصاد کشور وارد کرده و چهره‌ای خشن و ناامن از رانندگی در جاده‌های ایران در ذهن جهانیان ترسیم می‌کند.
● عامل انسانی، مهم‌ترین عامل تصادفات
ناامنی جاده‌ها، نقایص خودروها، اشکالات اورژانس و سیستم انتقال مصدومان به مراکز بیمارستانی در افزایش تلفات ناشی از تصادفات وسایل نقلیه در کشور نقش دارند اما فرهنگ نادرست رانندگی در این میان نقش بیشتری دارد. افزایش حجم ترافیک و رفت و آمد بیش از حد خودروها در بزرگ‌راه‌ها و جاده‌ها سبب از دست رفتن وقت، سرمایه و کاهش میزان تولید در جامعه و افزایش تصادف و سوانح می‌شود. بررسی حوادث ترافیکی در سال‌های اخیر حاکی از آن است که بخش مهمی از حوادث رانندگی در ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری ورودی و خروجی شهرهای اصلی، بزرگ‌راه‌های اصلی و جاده‌های کمربندی شهرها اتفاق می‌افتد که علت اصلی این مساله شتاب و عجله بی‌مورد و رانندگی با سرعت‌های بسیار بالا است. میزان مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی در کشور در یک سال در حدود ۲۹هزار مورد و خسارت ناشی از این سوانح بیش از ۶۰ هزار میلیارد ریال یعنی معادل ۵ درصد درآمد ناخالص ملی برآورد شده است.
● سرعت غیرمجاز
سرعت بیش از حد مهم‌ترین و شایع‌ترین عامل تصادفات و مرگ و میر در حوادث ترافیکی است. گر چه سرعت زیاد و حوادث ترافیکی رابطه‌ای بسیار پیچیده با یکدیگر دارند اما به زبان ساده می‌توان گفت که هرچه سرعت وسیله نقلیه بالاتر باشد احتمال انحراف و واژگونی خودرو بیشتر شده، احتمال تصادف، صدمه و مرگ‌ومیر نیز بیشتر می‌شود.
براساس قوانین فیزیکی، انرژی یک اتومبیل با توان دوم سرعت آن رابطه مستقیم دارد. فرض کنید که اتومبیلی که با سرعت ۵۰ کیلومتر در ساعت در حرکت است به جسمی برخورد کند. حالا فرض کنیم همین اتومبیل با سرعت ۱۰۰ کیلومتر در ساعت به مانعی برخورد کند. در حالت دوم اگر چه سرعت اتومبیل دو برابر شده ولی انرژی تخلیه شده به چهار برابر حالت اول افزایش می‌یابد. این انرژی در زمان تصادف به خودرو و سرنشینان منتقل شده و احتمال صدمه و مرگ و میر آنان را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.
● قربانیان سرعت‌های غیرمجاز
۲۵ درصد از مرگ‌های ناشی از حوادث ترافیکی مربوط به موتورسیکلت‌سواران است که بخش عمده‌ای از آن در اثر برخورد اتومبیل‌ با موتورسیکلت اتفاق می‌افتد. نکته درخور توجه اینکه ۷۵ درصد این مرگ‌ها صرفا به علت صدمات و ضربات مغزی در اثر نداشتن و یا عدم استفاده صحیح از کلاه‌ایمنی در موتورسواران است. عابرین پیاده خصوصا کودکان نیز از جمله قربانیان سرعت‌های غیرمجاز و انحراف رانندگان خودروها هستند. یکی از مطالعات مشترک انجام شده توسط کارشناسان ترافیک و پزشکی نشان می‌دهد که اگر اتومبیلی با سرعت ۵۰ کیلومتر در ساعت به کودکی برخورد کند احتمال مرگ کودک حدود ۵۰ درصد است ولی اگر همین اتومبیل با سرعت ۶۵ کیلومتر در ساعت یعنی فقط ۱۵ کیلومتر بیشتر به همان کودک برخورد کند احتمال مرگ کودک به ۹۰ درصد افزایش می‌یابد و این درصد افزایش خطر، درصد بسیار هشداردهنده‌ای است.
● سرعت غیرمجاز و صدمات مغزی
هنگام تصادفات معمولا سر به شیشه جلوی اتومبیل یا دیگر اجزای داخلی خودرو برخورد کرده و شکستگی و خون‌ریزی‌های مغزی اتفاق می‌افتد که عموما سبب مرگ فرد می‌شود. بررسی‌ها نشان داده است که شدت این صدمات رابطه‌ای مستقیم با سرعت و شتاب اتومبیل دارد. این موضوع همچنین در مورد صدمات وارده به قفسه سینه، صورت، طحال، گردن و دیگر اجزای حیاتی بدن مانند قلب و رگ‌های اصلی و همچنین ریه‌ها که صدمه وارده به هر یک می‌تواند عامل مرگ فرد مصدوم باشد، صادق است. سرعت بالا همچنین احتمال پرت شدن سرنشینان خودرو به بیرون از اتومبیل را افزایش می‌دهد. وقتی سرنشین خودرو به بیرون پرت می‌شود احتمال مرگ او ۵ برابر بیشتر می‌شود البته این مورد بیشتر در سرنشینانی اتفاق می‌افتد که کمربند خود را نبسته‌اند.
● سرعت غیرمجاز از دیدگاه روان‌شناسی
مطالعات روان‌شناسی نشان داده است که انسان‌های دارای شخصیت ثابت که از انواع عقده‌های درونی به دور و از قدرت و اعتماد به نفس کامل برخوردارند با اطمینان‌خاطر و سرعت مجاز می‌رانند ولی افراد بی‌اراده که از عقده‌های درونی و خودکم‌بینی رنج می‌برند می‌خواهند تا قدرت خود را با رانندگی با سرعت بیش از حد نشان دهند لذا رانندگی با سرعت مطمئنه یکی از روش‌های کنترل بر نفس و تربیت روان و نوعی ورزش روانی برای ایجاد و تقویت کنترل بر اراده است. در واقع رانندگی‌های خطرآفرین، رانندگی با سرعت غیرمجاز و رفتارهای ناشایست و غیرقانونی شخصیت راننده خاطی را در ذهن دیگران بد جلوه می‌دهد.
● رعایت سرعت مجاز یک امر ضروری است
کنترل سرعت وسایل نقلیه یکی از الزامات رانندگی در تمامی کشورهاست. گرچه سرعت‌گیرها و اعلام‌کننده‌های اتوماتیک صوتی سرعت در داخل اتومبیل هر یک می‌تواند نقش مفید و موثری در کنترل سرعت اتومبیل داشته باشد اما آنچه که بیشترین اهمیت را دارد، رعایت سرعت مجاز و مطمئن توسط رانندگان خودروهاست. در بسیاری از موارد تخلف رانندگان از سرعت مجاز سبب پیامدهای ناگواری می‌گردد که تاثیر آن تا پایان عمر بر روح و جسم فرد و خانواده باقی می‌ماند. به این مثال توجه کنید:
اگر سرعت مجاز در یک اتوبان ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت و طول مسیر ۴۸۰ کیلومتر باشد و شما با ۲۰ درصد سرعت غیرمجاز یعنی ۱۴۴ کیلومتر بر ساعت برانید تنها ۴۵ دقیقه زودتر به مقصد می‌رسید اما اگر با این سرعت تصادف کنید احتمال مرگ و میر شما و دیگر سرنشینان خودرو ۵ برابر بیشتر می‌شود.
● کاهش تصادفات نیازمند اراده ملی است
گرچه خوشبختانه تعداد رانندگانی که قوانین راهنمایی و رانندگی را زیر پا گذارده و با سرعت‌های غیرمجاز می‌رانند بسیار کمتر از رانندگانی است که به قوانین احترام می‌گذارند اما باید به خاطر داشت که همین تعداد اندک می‌توانند با رفتارهای غلط در حین رانندگی جان دیگر انسان‌ها را به مخاطره انداخته و سبب مرگ و یا مصدومیت عده زیادی از بی‌گناهانی شوند که هیچ خطایی را مرتکب نشده‌اند.
بنابراین همه رانندگان باید:
۱) عادت غلط خود را که به رانندگی غیرایمن منجر می‌شود، اصلاح کنند.
۲) خونسردی خود را در ترافیک حفظ کنند و به هیچ‌وجه درصدد پاسخگویی به رفتار نادرست رانندگان خاطی برنیایند.
۳) از مصرف مواد روان‌گردان، داروها، مواد مخدر والکل که سبب کاهش سطح هوشیاری می‌شود به شدت بپرهیزند.
۴) تمام تلاش خود را به کار گیرند تا رانندگی خود را تا پایان مسیر به صورت ایمن ادامه داده و از رانندگانی که با سرعت‌های غیرمجاز و رفتارهای نادرست می‌رانند فاصله بگیرند.
۵) تمامی رانندگان باید سعی نمایند تا هیچ‌ گاه چشم در چشم رانندگانی که قوانین رانندگی را زیر پا می‌گذارند ندوخته و با آنها مشاجره لفظی ننمایند. در عوض این کار می‌توانند شماره اتومبیل راننده خاطی را یادداشت کرده و آن را به اولین مرکز پلیس اطلاع دهند.
● استفاده از تکنولوژی برتر روز در کنترل سرعت غیرمجاز
سرعت غیرمجاز یکی از عوامل اصلی در بروز تصادفات جاده‌ای در کشور است. با توجه به نقش موثر سرعت غیرمجاز در بروز تصادفات جاده‌ای و افزایش شدت برخورد و میزان تلفات، استفاده از دوربین‌های سرعت‌سنج راداری ثابت در آزادراه‌ها، می‌تواند تاثیر به سزایی در کنترل تخلفات، کاهش سرعت خودرو و در نتیجه کاهش تعداد سوانح رانندگی و شدت آن داشته باشد.
به همین خاطر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تجهیز آزادراه‌های کشور به دستگاه‌های هوشمند ثبت تخلفات رانندگی را در دستور کار خود قرار داده است و در این راستا اولین گام را برای نصب این تجهیزات در مهم‌ترین و پرترددترین آزادراه‌های ایران یعنی آزادراه تهران- قم و کرج- قزوین برداشته است. در این پروژه به طول ۲۲۲ کیلومتر از دو آزادراه تعداد ۸۲ دوربین نصب شده است. به این ترتیب به طور متوسط به ازای هر ۷/۲ کیلومتر یک دوربین ثابت نصب شده است. این میزان پوشش عملیاتی، مطابق با استاندارد جهانی است و طی آن از کلیه تخلفات سرعت غیرمجاز در طول اتوبان عکسبرداری می‌شود. اطلاعات تخلفات سرعت غیرمجاز ثبت شده توسط این سیستم هوشمند به صورت روزانه تخلیه و نسبت به صدور برگه جریمه توسط پلیس راه ناجا و ارسال آن به آدرس رانندگان متخلف اقدام می‌شود.
از سوی دیگر نر‌م‌افزار فارسی پلاک‌خوان مجهز به OCR برای استخراج شماره پلاک از عکس و درج آن در برگه جریمه بدون نیاز به اپراتور تهیه شده که در مرحله اتصال به بانک اطلاعاتی رانندگان و وسایط نقلیه پلیس راه ناجا است. با توجه به اینکه پروژه تجهیز این دو آزادراه به دوربین‌های ثابت با اجرای سیستم مخابراتی جهت انتقال سریع اطلاعات تخلفات سرعت ثبت شده به مرکز کنترل در دو سر آزادراه و مراکز ستادی همراه است، در آینده نزدیک با اجرای شبکه برق اختصاصی و بستر فیبر نوری در طول دو مسیر، کلیه دوربین‌ها به صورت Online به مراکز کنترل متصل خواهد شد و امکان اعمال قانون برای رانندگان خاطی در محل نیز فراهم می‌شود.
● خواب‌آلودگی و حوادث رانندگی
در چند دهه اخیر، الگوی مرگ و میر و علل از کارافتادگی‌ها در سراسر جهان و همچنین کشور ما به طور چشمگیری تغییر کرده است. متاسفانه علی‌رغم تمامی تلاش‌هایی که از سوی پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط صورت پذیرفته است، حوادث رانندگی پس از بیماری‌ها و ناراحتی‌های قلبی‌عروقی جزو شایع‌ترین علل مرگ و میر در کشور محسوب می‌شوند. بر اساس اطلاعات سازمان پزشکی قانونی و سایت مرکز آمار ایران تعداد مرگ و میر به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت در ایران در سال ۱۳۸۶ معادل ۳۲ نفر است.
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که از بین عوامل اصلی سوانح رانندگی یعنی انسان، خودرو، جاده و محیط عامل انسانی سهم اصلی را دارد. سرعت غیر مجاز، کاهش سطح هوشیاری در اثر مصرف مواد مخدر، الکل و داروهای روانگردان، عدم تمرکز و خواب‌آلودگی رانندگان از مهم‌ترین علل انحراف وسایل نقلیه از مسیر اصلی و واژگونی آنها هستند که با داشتن آگاهی و توجه و نیز رعایت مقررات قابل کنترل و پیشگیری هستند.
● خواب‌آلودگی
خواب‌آلودگی رانندگان یکی از عوامل تاثیرگذار در وقوع تصادفات شدیدجاده‌ای است که همه ساله قربانیان زیادی می‌گیرد. خواب‌آلودگی به دلیل اهمیت زیادی که در بحث سوانح رانندگی دارد امروزه در کانون توجه بسیاری از متخصصان امر ترافیک در کشورهای مختلف جهان قرار گرفته است.
به گزارش روزنامه USA Today، مهم‌ترین عامل در یکصد هزار مورد تصادف که ۷۶ هزار مجروح و ۱۵۰۰ کشته بر جای گذاشته خواب‌آلودگی رانندگان بوده است.
طبق مطالعه‌ای که روی علل تصادفات در انگلیس صورت گرفته حدود ۱۰ درصد تمام سوانح رانندگی در رابطه با خواب‌آلودگی بوده است و نکته قابل توجه اینکه ۲۰ تا ۳۰ درصد از تصادفات رانندگان حرفه‌ای ناشی از اختلالات خواب و خواب‌آلودگی است. بررسی آمار تصادفات فوتی در سال ۱۳۸۶ حاکی از آن است که علت ۳۱ درصد از حوادث رانندگی واژگونی خودروها بوده که بخش عمده آن با خواب‌آلودگی رانندگان ارتباط دارد. این مورد در وسایل نقلیه حمل و نقل عمومی مانند کامیون‌ها و اتوبوس‌های مسافربری حدود ۲۴ درصد بوده که با توجه به اهمیت و شدت این تصادفات توجه بیشتری را می‌طلبد.
مطالعات انجام شده روی رانندگان وسایط نقلیه سنگین نشان داده است که خواب‌آلودگی روزانه یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین عوامل موثر در وقوع تصادفات جاده‌ای است. این آمار در برخی موارد بسیار وحشتناک و تکان‌دهنده است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۶ میلادی در آمریکا روی رانندگان کامیون‌هایی که مسافت‌های طولانی را طی می‌کنند انجام شد، نشان داد که حدود ۴۷ درصد از آنها در زمان رانندگی در طی روز دچار خواب‌آلودگی می‌شوند.
● چرا رانندگان خواب‌آلود می‌شوند؟
بررسی تصادفات و حوادث رانندگی نشان داده است که تعداد زیادی از رانندگانی که دچار سوانح رانندگی شده‌اند برای بیش از ۱۰ ساعت پیاپی رانندگی کرده بودند. در واقع علت اصلی خواب‌آلودگی‌های زمان رانندگی، کم بودن ساعات خواب و بی‌خوابی‌های زیاد پیش از رانندگی است. به همین دلیل است که قانون حداکثر زمان رانندگی در طول شبانه‌روز برای رانندگان کامیون‌ها معادل ۱۰ ساعت و برای رانندگان اتوبوس‌ها معادل ۸ ساعت از یک سال قبل به تصویب رسیده و در مورد رانندگان وسایل نقلیه حمل و نقل عمومی بار و مسافر اعمال می‌شود.
بی‌خوابی‌های شبانه می‌تواند موجب خواب‌آلودگی و پرخوابی در روز بعد شود. افرادی که به صورت شیفتی کار می‌کنند و کسانی که داروهای محرک مصرف می‌کنند یا دچار بیماری‌های اعصاب و روان هستند نیز در این گروه جای دارند.
برخی از عملکردهای طبیعی بدن و شرایط فیزیولوژیک نیز می‌توانند سبب خواب‌آلودگی شوند. از جمله این مسایل می‌توان به پرخوری خصوصا مصرف زیاد غذاهای چرب و یا استفاده از غذاهای تخمیری مانند دوغ که زمینه را برای چرت زدن و خواب‌آلودگی مهیا می‌کنند، اشاره کرد.
در بسیاری از کشورهای جهان مصرف مشروبات الکلی یکی از عوامل اصلی تصادفات رانندگی است. الکل و مواد مخدر که تضعیف‌کننده‌های سیستم عصبی مرکزی و مغز هستند می‌توانند با ایجاد خواب‌آلودگی و گیجی، زمان تصمیم‌گیری و عکس‌العمل راننده را افزایش داده و موجب افزایش احتمال وقوع تصادفات شوند. مصرف برخی از داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور مثل دیازپام یا داروهای حاوی کدئین و نیز داروهای ضدحساسیت (آنتی‌هیستامین) نیز گیجی و خواب‌آلودگی راننده را در پی دارد.
ترک داروهای محرک و یا ایجاد تحمل نسبت به این داروها موجب خواب زیاد و افسردگی می‌شود. برخی از رانندگان معتاد به این داروها وقتی در شرایط خاصی قرار می‌گیرند که امکان مصرف این قرص‌ها را به هر دلیل ندارند، مثلا راننده‌ای که در جمع خانواده یا مسافران امکان مصرف این قرص‌ها را ندارد دچار خواب‌آلودگی می‌شود و احتمال تصادف در زمان رانندگی در او بیشتر می‌شود. تویه می‌شود تحت نظر روان‌پزشک یا پزشک معالج اقدام به قطع مصرف آنها کرد. همچنین قطع مصرف چای و قهوه زیاد هم می‌تواند از علل پرخوابی و خواب‌آلودگی در حین رانندگی باشد.
خواب‌آلودگی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جسمی مانند نارسایی کلیه، نارسایی قلبی و بیماری های تنفسی و برخی بیماری‌های دیگر باشد.
افسردگی شدید تقریبا همیشه با نوعی از اختلالات خواب همراه است. مصرف برخی از داروها در بیمارانی که دچار مشکلات اعصاب و روان هستند نیز سبب تشدید خواب‌آلودگی می‌شود توصیه می‌شود این بیماران حتما تحت نظر پزشک قرار گرفته و تا زمانی که پزشک معالج صلاح نمی‌داند از رانندگی اجتناب کنند.
نارکولپسی نوعی اختلال خواب است که عموما در دوران نوجوانی و جوانی آغاز می‌شود و با خواب‌آلودگی و چرت‌زدن‌های زیاد روزانه، فلج حین خواب (که در فرهنگ عامه به آن بختک می‌گوییم) و کاتاپلکسی (فلج ناگهانی عضلات بدن در حین بیداری) مشخص می‌شود. حملات خواب در نارکولپسی عموما مقاومت‌ناپذیرند و حتی فرد به طور ناگهانی در حین غذا خوردن، رانندگی و حتی صحبت کردن به خواب می‌رود. در حمله کاتاپلکسی نیز در حالی که بیمار هوشیار و آگاه است، قادر به حرکت نیست و فقط عضلات چشم‌ها و عضلات تنفسی او فعال هستند.
معمولا در این حالت بیمار قدرت استفاده از عضلات خود را برای مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه از دست می‌دهد و هر دوی این حالت‌ها یعنی حملات خواب و حملات فلج در حین بیداری خطر بروز حوادث رانندگی را افزایش می‌دهند.
● وقفه تنفسی یا آپنه هنگام خواب‌
وقفه تنفسی یا آپنه خواب حالتی است که با دوره‌های مکرر قطع تنفس در حین خواب مشخص می‌شود. علایم عمده این افراد خواب‌آلودگی زیاد روزانه و خرناس کشیدن‌های بلند غیرمعمول است.این افراد نه تنها در شب بلکه حتی در طی روز نیز در معرض خطر تصادفات جاده‌ای قرار دارند. اینافراد اغلب چاق هستند و در خواب خروپف‌های شدیدی می‌کنند و دچار ایست تنفسی می‌شوند.
بررسی‌ها نشان داده است که احتمال خطر تصادفات رانندگی در افرادی که خروپف داشتند ۳۰ درصد بیشتر از دیگران است.
توصیه می‌شود این افراد برای درمان به کلینیک‌های خواب مراجعه کنند. گاهی درمان از طریق کاهش وزن، آموزش نحوه صحیح خوابیدن، جراحی روی حلق و آرواره و بسیاری از روش‌های دیگر امکان‌پذیر است.
● ۸ توصیه برای پیشگیری از خواب‌آلودگی
۱) شب قبل از مسافرت به مقدار کافی و خوب استراحت کنید.
۲) در مسافرت‌های طولانی حتما در فواصل رانندگی دو ساعته مدتی را در مکان مناسبی توقف کرده و حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه استراحت کنید.
۳) قبل از شروع رانندگی از غذاهای کم‌حجم و سبک استفاده کرده و از مصرف غذاهای حجیم، چرب، ماست و دوغ اجتناب کنید.
۴) سعی کنید در طول شبانه‌روز هیچ‌گاه بیش از حداکثر زمان مجاز (۸ تا ۱۰ ساعت) رانندگی نکنید.
۵) توجه داشته باشید که مصرف بسیاری از داروها از جمله داروهای آرام‌بخش، داروهای ضدحساسیت و ترکیبات کدئین‌دار موجب خواب‌آلودگی می‌شوند لذا در صورت مصرف این داروها از رانندگی بپرهیزید.
۶) در همه حال از مصرف مواد مخدر، الکل و همچنین مواد محرک اجتناب کنید.
۷) در صورت ابتلا به بیماری‌های جسمی و یا روانی حتما برای رانندگی از پزشک معالج‌تان اجازه بگیرید.
۸) در صورت ابتلا به اختلالات خواب، مانند وقفه تنفسی در حین خواب و نارکولپسی به کلینیک‌های خواب مراجعه کنید.

مریم منصوری

منبع : روزنامه سلامت