گاسپار مونژ

گاسپار مونژ در نوزدهم ۱۷۴۶ در شهركوچك بون واقع در فرانسه متولد شد مونژ كه فرزند كاسب دوره گردی بود تا شانزده سالگی به تیز كردن چاقو و قیچی و غیره می پرداخت وی با وسایلی كه به دست خود ساخته بود نقشه بزرگی از وطن خود تهیه كرد كه مورد توجه و تحسین فراوان واقع شد و نقشه او را در فرمانداری نصب كردند.
معلمین او پس از مشاهده نقشه گفتند او داناتر از آن است كه شاگرد ما باشد و او را برای تدریس فیزیك به مدرسه كشیشان شهر لیون فرستادند وی دستیار سارل بوسو، استاد ریاضیات، شد در سال ۱۷۶۸ مونژ جانشین او شد اگرچه مقام استادی نداشت سالبعد به عنوان مدرس فیزیك تجربی در مدرسه جای آبه نوله را گرفت در این سمتها دوگانه كه قسمتی از آن اختصاص به هدفهای علمی داشت مونژ نشان داد كه ریاضیدان و فیزیكدانی توانا، طراحی با استعداد، آزمایشگری ماهر و معلمی در تراز اول است. مونژ به مطالعه بعضی از شاخه های هندسه دوباره جان بخشید و كار وی نقطه شروع شكوفایی فوق العاده آن رشته در سده نوزدهم بود علاوه بر این پژوهشهای وی به رشته های دیگر تحلیل ریاضی كشیده شد خصوصاً به نظریه معادلات دیفرانسیل جزئی و مسائل فیزیك، شیمی و فناوری. مونژ كه معلمی نامدار و رئیس مدرسه ای بی نظیر بود، مسئولیتهای مهم اداری و سیاسی را در طول انقلاب و دوره امپراتوری بر عهده گرفت بنابراین وی یكی از مبتكران ریاضیدانان عصر خود بود مونژ خیلی زود كارهای شخصی خود را آغاز كرد پژوهشهای دوره جوانی او (۱۷۶۶-۱۷۷۲) بسیار متنوع اما جلوه خصوصیاتی بودند كه نشانه استعداد كامل وی بود: از جمله حس تند و تیز درك واقعیت هندسی، علاقه به مسائل عملی، توانایی عظیم تحلیلی و توجه به جنبه های متعدد تحلیلی هندسی. در جریان سالهای ۱۷۷۷ تا ۱۷۸۰ مونژ عمدتاً به فیزیك و شیمی علاقمند بود و مقدمات تهیه آزمایشگاه شیمی مجهزی را برای مدرسه مهندسی فراهم آورد. انتخاب شدنش به عضویت فرهنگستان علوم به عنوان «هندسه دان دستیار» در سال ۱۷۸۰ زندگی مونژ را دگرگون ساخت زیرا وی را مجبور كرد كه براساس منظمی در پاریس اقامت كند در پاریس در طرحهای فرهنگستان شركت كرد و مقاله هایی درباره فیزیك و شیمی و ریاضیات تنظیم و عرضه نمود. فهرستی از مطالبی كه به فرهنگستان تقدیم كرد گواه بر تنوع آنهاست: تركیب اسید نیتریك، تولید سطوح منحنی، معادلات تفاضلی نامتناهی، و معادلات دیفرانسیل جزئی. انعكاس مضاعف و ساختار اسپات ایسلند، تركیب آهن، فولاد و چدن و تأثیر جرقه های برقی بر گاز بیوكسید كربن، پدیده موئینگی و علل بعضی از پدیده های هواشناختی و بررسی در نورشناسسی فیزیولوژیك.
وقتی كه انقلاب در ۱۷۸۹ آغاز شد مونژ در زمره شناخته شده ترین دانشمندان فرانسوی بود او كه عضو بسیار فعال فرهنگستان علوم بود شهرتی در ریاضیات و فیزیك و شیمی كسب كرده بود به عنوان ممتحن دانشجویان افسری نیروی دریایی، شاخه ای از مدارس نظامی فرانسه را رهبری می كرد كه در آن زما عملاً تنها مؤسسات نظامی بودند كه تعلیمات علمی شایسته ای به دانشجویان خود می دادند و این مقام وی را در هر بندری كه از آن دیدار می كرد با دیوانسالاری در تماس می گذاشت كه اندكی بعد تحت مدیریت او قرارمی گرفتند این مقام همچنین وی را قادر ساخت كه معدنهای آهن، كارخانه ذوب آهن و كارخانه های دیگر را ببیند و بدین ترتیب در كار فلز پردازی و مسائل فناوری خبره و صاحب نظر شود علاوه بر این اصلاح مهمی كه در ۱۷۷۶ در روش تعلیم در مدارس نیروی دریایی انجام داده بود وی را برای تلاشهایی آماده ساخت كه در زمان انقلاب برای تازه كردن روشهای علمی و فنی بر عهده گرفت در سال ۱۷۹۴ مسئولیت تأسیس مدرسه مركزی كارهای عامه (كه بعداً به مدرسه پلی تكنیك تبدیل شد) به وی محول گردید مونژ كه در سال ۱۷۹۴ به عنوان معلم هندسه ترسیمی منصوب شد بر عمل تربیت سركارگران آینده نظارت كرد و هندسه ترسیمی را در «دوره های انقلابی» كه برای تكمیل تربیت دانشجویان آینده طراحی شده بودند تدریس نمود و یكی از فعالترین عضوهای شورای مدیریت بود. این مدرسه پس از دو ماه تأخیر كه بر اثر مشكلات سیاسی پیش می آمد در سال ۱۷۹۵ به نجومی منظم شروع به كار كرد. هر چند وظایفی كه به عنوان سناتور به عهده مونژ محول شد موجب گردید كه او چند بار از درسهایش در مدرسه پلی تكنیك دور شود از علاقه شدیدش به مدرسه هیچ كاسته نشد مراقبت دقیق در پیشرفت دانشجویان داشت و كارهای پژوهشی آنان را دنبال می كرد و دقت خاصی به برنامه تعلیمات مبذول داشت بیشتر آنچه مونژ در این دوره منتشر كرد برای دانشجویان مدرسه پلی تكنیك نوشته شده بود موفقیت گسترده كتاب او بنام (هندسه ترسیمی) (۱۷۹۹) باعث اشاعه سریع این شاخه جدید هندسه هم در فرانسه و هم در خارج از آن شد. این اثر چند بار تجدید چاپ شد.
كار عملی مونژ ریاضیات (شاخه های گوناگون هندسه و تحلیل ریاضی) فیزیك، مكانیك و نظریه ماشینها را در بر می گرفت اگرچه اطلاع از جزئیات خدمات مونژ به فیزیك بسیار ناچیز است زیرا وی هرگز اثر عمده ای در این زمینه منتشر نساخت خدمات اصلی وی متمركز بودند بر نظریه گرما، صوت، برق ساكن، نورشناسی (نظریه سرابها) مهمترین پژوهش مونژ در شیمی مربوط بود به تركیب آب. خیلی زود در سال ۱۷۸۱ وی تركیب اكسیژن با هیدروژن را در لوله اكسیژن سنج تحقق بخشید و در سال ۱۷۸۳ همزمان با لاووازیه و بی ارتباط با او آب را تركیب كرد. با این كه اسباب مونژ بسیار ساده تر بود تنایج اندازه گیریهایش دقیقتر بودند. در قملرو تجربی در سال ۱۷۸۴ مونژ با همكاری كلوله برای نخستین بار موفق شد كه گازی را مایع سازد و آن را انیدرید سولفورو (بیوكسید گوگرد) بود. سرانجام بین سالهای ۱۷۸۶ و ۱۷۸۸ مونژ با برتوله و اندرمونه در اصول فلز پردازی و تركیب انواع آهن و چدن و فولاد به پژوهش پراخت. مونژ مردی شجاع و از دوستان ناپلئون بود و در سال ۱۷۹۸ به اتفاق او به كشور مصر رفت در این سفر ناپلئون روانه سنت هلن گردید مخترع هندسه ترسیمی و ایجاد كننده اصلی مدرسه پلی تكنیك هم تمام عناوین خود را از دست داد و از آكادمی رانده شد. مونژ در بیست و هشتم سال ۱۸۱۸ در هفتاد و دو سالگی در پاریس درگذشت. مخترع هندسه ترسیمی میراثی عظیم از خود به جا گذاشت زیرا ساختن ماشیهای مدرن و عمارات عظیم بدون كمك آن ممكن نیست.

www.elm۴u.com

منبع : سایت ایران علمی