مرکز داده (Data Center) چیست؟

مرکز داده یک انباره مرکزی است که (چه به صورت فیزیکی و چه به صورت مجازی) برای ذخیره سازی،مدیریت،توزیع داده ها و اطلاعات طبقه بندی شده حول انواع دانش یا وابسته به یک تجارت خاص به کار می رود. برای مثال NCDC یک مرکز داده ی عمومی است که بزرگترین آرشیو جهانی اطلاعات آب و هوای دنیا به شمار می رود. یک مرکز داده ی خصوصی ممکن است درون یک سازمان قرار گرفته باشد یا به صورت یک عضو مجزا در خارج از آن قرار بگیرد. به گفته خانم Carrie Higbie مدیر بازاریابی بخش کاربردهای شبکه ی جهانی در شرکت سایمون،هر سازمانی یک مرکز داده دارد،اگر چه شاید به آن اتاق سرور گفته شود یا حتی تنها یک کامپیوتر باشد که در جایی از سازمان مخفی است. در برخی مواقع نیز مرکز داده ممکن است مترادف با یک مرکز عملیات شبکه (NOC ) در نظر گرفته شود. مکانی محافظت شده شامل یک سیستم خود مختار که دائما” در حال مراقبت و ثبت رفتار سرور ،ترافیک وب و کارایی شبکه است. شرکت سایمون در مقاله ای آورده است: اسم مرکز داده معانی مختلفی را در اذهان افراد مختلف تداعی می کند. بعضی افراد فکر می کنند مرکز داده مکانی برای قرارگیری سرورها است در حالی که برخی افراد تصوری کاملا” متفاوت تر از یک مرکز داده دارند. شاید در زمانی این یک تصور صحیح بود اما اکنون مراکز داده چیزی بیش از یک مکان امن برای سرویس دهنده هستند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و نحوه تعاملات جدید مبتنی بر اطلاعات و تجمع اطلاعات،این مفهوم تغییر کرده و به مکانی برای ذخیره سازی اطلاعات یک سازمان تبدیل شده است که برای عملکرد صحیح یک سازمان ضروری هستند و عدم وجود این اطلاعات حیاتی به معنای نابودی سازمان است. برطبق آخرین تحقیقات موسسه Infonetics روی بازار مراکز داده ی آمریکایی شمالی،انتظار می رود خدمات و محصولات مراکز داده با افزایش ۴۷ درصدی از مبلغ ۶/۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ به مبلغ ۶/۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۷ برسند. مرکز داده می تواند تا ۵۰ در صد هزینه های فناوری اطلاعات یک سازمان را در بر بگیرد. کاربردهایی چون ERP ، e-commerce ،SCM ، CADCAM ،rich media ،B۲B ،B۲C و ... جزو اهم فعالیت های یک سازمان با زیر ساخت IT است. مراکز داده به طور ساده به دو مقوله تفکیک می شوند: - مراکز داده ی سازمانی CDC – مراکز داده ی اینترنتی IDC ، CDC ها اطلاعاتی را که مربوط به شرکت ها است نگهداری و راهبری می کنند در حالی که IDC ها توسط ISP۶ ها به عنوان محلی برای قرارگیری وب سایت ها یا سرویس های اینترنتی مانند e-mail ، FTP و ... مورد استفاده قرار می گیرند. برای تعریف کمیته ی علمی همایش نقش مرکز داده در توسعه ی فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور مرکز داده مکانی است: الف) با امنیت فیزیکی و الکترونیکی بالا،برخوردار از پهنای باند ارتباطی وسیع،متصل به شبکه های رایانه ای ملی یا جهانی ،با خدمات تمام وقت و در دسترس. ب) که شامل انواع تجهیزات سخت افزاری (رایانه ها ،سوئیچ ها،مودم ها و ... ) و نرم افزاری ( پایگاه های داده،سرورها ،سیستم عامل و ...) پیشرفته بوده و از پشتیبانی و نگهداری حرفه ای و تمام وقت برخوردار است و ج) به شتیبانی و ارایه خدمات مرتبط با اطلاعات و داده از قبیل خدمات ذخیره، نگهداری و بازیابی داده،خدمات ERP ،میزبانی خدمات اینترنتی ،میزبانی ارایه ی خدمات کاربردی (ASP )،میزبانی برون سپاری خدمات (Out-sourcing )، خدمات شبکه ی اختصاصی مجازی (VPN ) و غیره برای شرکت های خصوصی یا دولتی می پردازد. رویکرد مرکز داده سه دوره ی تاریخی راپشت سر گذاشته است،مرحله ی مراکز داده ی متمرکز که با پیدایش رایانه های بزرگ اولیه آغاز شد،مرحله ی مراکز داده ی توزیع شده که در دهه ۸۰ میلادی و با پیدایش رایانه های شخصی شروع شد و مرحله ی تمرکز مجدد که اواخر دهه ی ۹۰ و با توسعه ی شبکه های رایانه ای و اینترنت آغاز گردید. برخی از تعاریف زیر مربوط به دوران اول یا دوم هستند. تعریف جمعبندی فوق،مرکز داده را در شرایط جاری و در دوره ی سوم توصیف می کند.
● تعاریف مختلف مرکز داده
۱) به مراکزی مانند مرکز پردازش کارت اعتباری بانک که مکانی برای پردازش داده های الکترونیکی است مرکز داده اطلاق می شود.
۲) مرکز داده انباره ی متمرکزی برای ذخیره،مدیریت و توزیع داده و اطلاعاتی است که این داده ها به حیطه ی مشخصی از دانش یا کاربرد تعلق دارند. مرکز داده ممکن است دارای یک مرکز عملیات شبکه ( NOC ) باشد که دسترسی محدود و کنترل شده ای دارد و شامل سیستم های خودکار مراقبت از فعالیت های سرور،ترافیک وب و عملکرد شبکه بوده و کوچکترین اختلال را به مهندسین گزارش می کند و آن ها مشکلات احتمالی را قبل از وقوع مهار می کنند.
۳) مجموعه ای ا زتجهیزات متمرکز شده
۴) محلی برای نگهداری یک یا چند محیط تولید و فرآوری (از قبیل کامپیوترهای سرور،تجهیزات اتصال شبکه،پایگاه های داده و کاربردها) که توسط یک سازمان برای انجام پردازش های داده های کاربران آن سازمان به کار می رود.
۵) مرکز داده مجتمعی برای نگهداری سیستم های کامپیوتری حیاتی (ماموریت گرا) و اجزای مرتبط آن است. این مراکز معمولا” دارای کنترل های محیطی (تنظیم هوا،جلوگیری از آتش سوزی و غیره) ، تدارکات برق پشتیبان و امنیت بالا می باشند. خدمات اینترنتی و میزبانی وب معمولا” محل حضور و ارایه ی خدمات وب خود را در مراکز داده قرار می دهند.
۶) مجموعه ای از ابزارهای فوق امن و مقاوم در برابر خرابی که تجهیزات مشتری در آن قرار میگیرد و به شبکه های ارتباطی متصل است. این ابزارها شامل سرورهای وب،سوئیچ ها،مسیریاب ها و مودم ها است. مرکز داده از سایت های وب شرکت ها پشتیبانی می کند و محلی برای ISP ها، ASP ها، شرکت های میزبانی وب و ارایه کنندگان خدمات DSL است.
۷) محل فیزیکی سیستم های رایانه ای بزرگ و پایگاه های داده
۸) مرکز خدمات اینترنت که معمولا”‌توسط شخص ثالث ارایه می شود،شامل تجهیزات مرتبط با اینترنت برای استفاده ی سازمان ها و تشکیلات اقتصادی ،ISP ها ،ASP ها ، شرکت های تجارت الکترونیک و سایر شرکت ها است. مرکز خدمات اینترنت معمولا” مکان برون سپاری،سرورها،میزبانی خدمات ، شبکه ی اختصاصی مجازی و سایر شبکه ها بوده و انواع خدمات انتقال اطلاعات را ارایه می کند.
۹) مرکز داده بخشی از سازمان یا شرکت است که شامل سیستم های رایانه ای و تجهیزات مرتبط می باشد. ورود داده ها و برنامه نویسی سازمان هم ممکن است در این محل انجام شود. همچنین یک مرکز کنترل،بر کارها نظارت می کند.
۱۰) یا ساختمان امن و محافظت شده که شامل انواع رایانه ها،سرورها،مسیریاب ها،شبکه،سوئیچ ها و تجهیزات و تخصص های لازم برای پشتیبانی از انبوه اطلاعات معتبر که قابل دسترسی توسط کاربران گوناگون در اقصی نقاط جهان باشد.
● مرکز داده به عنوان انباره ی داده
امروزه ابزارهایی که به کار می بریم مقادیر زیادی اطلاعات و داده تولید می کنند. پراکندگی این داده ها باعث می شود که شرکت هایی که این داده ها را تولید کرده اند به سختی بتوانند آن ها را مدیریت کرده و از منافع آن بهره مند شوند. یک انباره داده جمع آوری و مرکزیت دادن به این داده ها را چه از یک منبع یا چندین منبع در یک مکان واحد برعهده دارد. تجمع این داده ها در یک مکان متمرکز امکان تحلیل و بررسی آن ها را برای یک کمپانی ساده تر کرده و شرایط مناسبی جهت یک تصمیم گیری هوشمندانه برای یک تجارت بزرگ فراهم می کند. تعداد زیادی از شرکت ها از منافع انباره داده برای جمع آوری اطلاعاتی که توسط پایگاههای داده ای مبتنی بر سیستم های پردازش لحظه ای تراکنش ها (OLTP ) یا دیگر برنامه ها تولید شده اند،استفاده می کنند. مقیاس پذیری که از کنار هم قرار دادن این انباره های اطلاعات در یک مرکز داده به وجود می آید بسیار قابل توجه و جذاب است. نیاز مبرم انباره های داده به فضای ذخیره سازی و قدرت پردازشی بالا،دقیقا” مقوله هایی هستند که یک مرکز داده می تواند در اختیار شرکت ها و با هزینه پایین تر قرار دهد.
● مرکز داده به عنوان LOB
سازمان ها در هر اندازه ای و در هر زمینه ای در یک مقوله اشتراک دارند: همه آنها نیاز دارند که پروسه های تجاری روزمره و معمول را به صورت خودکار در آورند. کارهایی مثل ورود درخواست ها، پرداخت ها، بدهی ها، تولید و پردازش ها اطلاعات،خروج درخواست ها،کارها و ... LOB۸ ها در دو مقوله قابل تفکیک هستند یا عمودی و یا افقی هستند. LOB های عمودی آن هایی هستند که در مقوله تجارت،ERP۹ ،CRM۱۰ ،انبار داده ها و مدیریت دانش می گنجند. توضیح هر کدام از این لغات نیاز به مقاله ای بسیار مفصل تر دارد. اما افقی ها آن هایی هستند که در بخش سرویس دهی مانند سرویس های اقتصادی، خرید و فروش ،پزشکی و ... فعالند. بدیهی است که ماهیت حیاتی اطلاعاتی که دراین زمینه روی مرکز داده ذخیره می شود نیا زمبرمی به فعالیت بی وفقه و تمام وقت وجود دارد،اتخاذ راه حل امنیتی بالا برای اطمینان از محافظت داده ها در مقابل حوادث ناخواسته و همچنین استفاده از پرسنل و متخصصین کاملا” مجرب را الزامی می سازد.
● مرکز داده به عنوان مرکز گواهی هویت
در دنیای امروز امنیت به عنوان یکی از مهمترین مسائل خصوصا” در بحث تجارت الکترونیک مطرح است. در این میان مقبول ترین روش یعنی امضای دیجیتالی بهعنوان راه حلی عمومیت یافته و مطمئن،نیاز به مراکز صدور گواهینامه های دیجیتالی را ضروری می سازد. احراز هویت در تجارت الکترونیکی و یا سایز تعاولات الکترونیکی در سراسر دنیا توسط امضای دیجیتالی انجام می شود. یکی از مهمترین مراکز نگهداری گواهینامه های دیجیتالی،شرکت Verisign در آمریکا است. از آن جایی که ایران جزو لیست سیاه قرار دارد،امکان گرفتن مجوز و نمایندگی گواهینامه های دیجیتالی غیر ممکن است. از سوی دیگر وجود چنین مرکزی به عنوان پایه و اساس تجارت الکتونیک برای نگهداری گواهینامه های دیجیتالی در کشور امری مهم است. خصوصا” به دلیل آنکه مرکز داده ماهیتا” امن طراحی می شود،این مرکز یک گزینه مثبت برای کاندید شدن به عنوان یک مرکز نگهداری گواهینامه های دیجیتالی است.
● مراکز طلاعات در آمریکا
دولت آمریکا به منظور ارتقای ضریب ایمنی مراکز اطلاعاتی ،بانک های اطلاعاتی و کارگزاران شبکه ( Servers ) خود را در مکان های با امنیت بالا نگهداری می کند. بعضی از این اماکن محوطه های وسیعی در اعماق کوه ها ی راکی،در نقاط پنهانی از اعماق صحراهای نوادا و آریزونا،در زیر یخچال های آلاسکا و در اعماق اقیانوس ها می باشند. این نقاط با شدیدترین تدابیر امنیتی حفاظت می شوند از طرف دیگر پیش بینی های ایمنی تهدیدات فیزیکی ،از جمله آتش سوزی و بلایای طبیعی را به حداقل رسانده است. تجهیزات حفاظتی ،امکان دستبرد و یا آسیب هوشمندانه فیزیکی را کاهش داده است. در این اماکن خطوط متعدد فیبر نوری با پهنای باند بالا بالاترین سرعت انتقال داده و اطلاعات را تامین می کنند. تجهیزات پرسرعت مانند سوپر کامپیوترها ( Main Frame ) و پردازنده های بسیار سریع و موازی بالاترین سرعت دسترسی را در اختیار می گذارند. سیستم های پیشرفته تنظیم دما و حرارت تنظیم رطوبت و کنترل ترکیبات هوای محیط بهینه ترین شرایط را برای کار تجهیزات مهیا می سازند و تجهیزات مانیتورینگ دقیق، لحظه به لحظه وضعیت های مختلف را کنترل و بازنگری می کنند. بناهای مستحکم در اعماق زمین نه تنها توان تحمل شدید ترین زلزله ها را دارند، بلکه در مقابل قویترین بمب های هسته ای موجود آسیبی نمی بینند. سیستم های پشتیبان،از اطلاعات در فواصل زمانی مشخص بر طبق آخرین تکنیک های موجود نسخه های پشتیبان تهیه می کنند. ژنراتورها و مولدهای قوی برق (UPS )،آماده تامین نیروی برق لازم در صورت بروز اختلال می باشندو پوشش های مخصوص،تجهیزات را از تهدید امواج مختلف از قبیل امواج ماکروویو و یا میدان های الکترومغناطیسی خارجی یا تولید شده از خود تجهیزات محافظت می کنند. به هر یک از این مراکز،مرکز داده ای (Data Center ) گفته می شود. در کنار هر مرکز داده ای دو مرکز دیگر آماده ی انجام عملیات می باشند. یکی مرکز بازیافت اطلاعات آسیب دیده ( Disaster Recovery Center ) است که فعالیت های آن در قالب کلی بازیافت داده (Data Recovery ) می گنجد که خود مقوله ی بسیار مهمی است که از ضروری ترین نیازهای هر ارگان و تشکل مرتبط با اطلاعات می باشد. مرکز دوم مرکز کنترل و فرمان است که مدیریت انسانی مرکز داده ای را به عهده دارد ،در این مرکز افرادی با تخصص بالا و با دستمزدهای بسیار بالا کار می کنند. بانک های اطلاعاتی و سرورهای مربوط به زیر ساخت های این کشور از قبیل شبکه ی برق،آب و نیز اطلاعات شرکت های دولتی یا خصوصی حساس مثل شرکت های اسلحه سازی و یا اطلاعات بانک ها در این مراکز نگهداری می شود. ایده ی مرکز داده (Data Center ) در سطوح پایین تر و با درجه حساسیت کمتر نیز پیاده شده است. به طوری که امروزه شرکت هایی وجود دارند که با فراهم آوردن اماکنی که بعضی از امتیازات فوق را دارند در ازای دریافت اجاره بها اطلاعات فردی یا سازمان ها را میزبانی می کنند و خدمات مورد نظر آن ها را با کیفیتی بسیار بهتر در اختیار مشتریان قرار می دهند. سایت های خارجی در چنین محیط هایی قرار داده شده اند. به صورت خلاصه مزایای استفاده از مراکز داده عبارتند از:
▪ امنیت فیزیکی بالا
▪ امنیت الکترونیکی بالا
▪ مقابله با افزونگی و تکرار اطلاعات
▪ ارایه بالاترین سرعت پردازش در یک مکان
▪ ارایه بالاترین سرعت انتقال اطلاعات
▪ خرید تنها یک نسخه از نرم افزارها
▪ پشتیبانی متمرکز
اگر از مراکز داده استفاده نشود و هر سازمانی بانک اطلاعاتی خود را در شبکه داشته باشد،به تعداد سازمان ها نیاز به تیم پشتیبانی جداگانه،نرم افزار جداگانه،سخت افزار جداگانه،پهنای باند جداگانه،امنیت جداگانه و ... خواهیم داشت که سرباز هزینه ای بالایی دارد. به نظر می رسد ایده ی Data Center به دلیل تامین کارایی و امنیت بالا و جلوگیری از افزونگی ،سهولت نگهداری و مدیریت و بسیاری جنبه های فنی دیگر،در تحقق اهدافی همچون دولت الکترونیکی ،ایده ای کارساز باشد.
● برون سپاری و مراکز داده
یکی از مفاهیمی که امروزه بسیار در صنعت IT شنیده می شود مفهومی به نام برون سپاری است. شاید با اندکی اهمال برون سپاری را بتوان به معنای تکثیر مرکزیت یا سپردن کار به کاردان در نظر گرفت. امروزه با افزایش نگرانی در رابطه با افزایش هزینه ها در صنعت IT و فشار بازار رقابتی، تصمیم گیری در رابطه با برون سپاری به عنوان یک راه حل منطقی،برای شرکت ها آسان تر شده است. آنچه باقی می ماند سوالاتی از قبیل مدیریت ارتباطات برون سپاری،افزایش کارایی در کنار کاهش هزینه ها و هر گونه تغییری است که یک شرکت باید در سازه و کار خود بدهد. مهمترین قسمت یک سازمان در صنعت IT همانا اطلاعات آن است. مرکزیت این اطلاعات در مرکز داده داخلی به عنوان قلب تپنده سازمان یا شرکت و حجیم تر شدن روزمره این اطلاعات نیاز به مراکزی با کارایی و امنیت بالا و هزینه پایین برای ادامه حیات یک شرکت،رابیش از پیش نمایان می سازد. حال سوال این است که کجا برای این امر مناسب تر است؟ مراکز داده به صورت استراتژیک در موقعیت های مشخصی پخش شده و در مقابل نبود برق و بلایای طبیعی محافظت می شوند. همچنین دارای منابع اضافی برای تولید برق و پهنای باند بلا استفاده در شرایط اضطراری می باشند. به این ترتیب سازمان ها در اطراف جهان می توانند با خیال راحت برون سپاری خود را از طریق مراکز داده انجام دهند و از خدمات آن ها بدون نیاز به نگرانی از بابت مسائل جنبی مرکز داده ی محلی خود نهایت استفاده را ببرند. همچنین آن ها می توانند با حدف این نگرانی ها توجه خود را هر چه بیشتر به مسائل تجارتی معطوف کنند و با افزایش کیفی خدمات خود سعی در نزدیکی هر چه بیشتر به نظرات مشتری و گام برداشتن در جهت ایجاد یک جو مشتری مدار داشته باشند. اما با تمام این تعاریف چرا هنوز مدیران حرکت به سمت برون سپاری را آغاز نکرده اند یا به آن به دیده شک و دودلی می نگرند؟برخی از مدیران IT معتقدند مشکلات برون سپاری بیشتر از منافع آن است. مثلا” اگر به هر نحوی مشکلی در مرکز داه ی اجاره ای یا خریداری شده آن ها در یک کشور دیگر به وجود بیاید،آن ها چگونه باید در این رابطه اقدام کنند؟یا اگر مشکلی در روابط کشورها به وجود بیاید چه اتفاقی می افتد؟ به طور کلی یک مجموعه مجتمع راحت تر مدیریت می شود. اما اگر قسمت مرکزی آن به جای دیگری که ارزان تر است منتقل شود،آیا هزینه های جانبی آن قابل پیش بینی خواهد بود؟نگهداری رابطه بین مرکز اصلی و خارجی نیازمند یک برنامه اصولی است،آیا این هزینه و دیگر هزینه های پنهان ناشی از این مقوله باز هم اجرای آن را مقرون به صرفه نگه می دارد؟ آیا در نهادهای دولتی که نیاز بسیار مبرمی به مقوله امنیت و به خصوص بحث امنیت ملی دارند اعتماد به یک طرف بیگانه امری عقلانی محسوب می شود؟این ها مقولاتی هستند که تصمیم گیری نهایی در آن ها به عهده مدیران IT سازمان ها است. جایی که آن ها معمولا” باید پاسخگو باشند. برون سپاری در امر تولید سخت افزار کامپیوتر یا به خدمت گرفتن طراحان نرم افزار تا کنون منجر به نتایج خوبی برای کشورهای غربی شده است،اکنون به دلیل نیروی کارگران قیمت در آمریکا و ذیگر کشورهای اروپایی،استفاده از نیروی کار ارزان و خبره کشورهایی مثل هند،پاکستان،مالزی و حتی در برخی مواقع ایران و صرفه جویی قابل توجه در پروسه تولید،توجه بسیاری از مدیران کشورهای غربی و به خصوص آمریکا را به خود جلب کرده است . نکته ی قابل توجه این است که اگر چه برون سپاری به مراکز داده ی خارج کشور با مشکلات عدیده ای روبرو است،اما می توان با ایجاد مراکز داده ی ملی در داخل کشور بر این مشکلات فائق آمد.

منبع : جنوبی‌ها