دختران رنگین‌کمان

جهان را تصور کنید در حالی که در آن هیچ رنگی وجود نداشته باشد شما باشید و اشیا، شما و جهانی از تاریکی‌ها و روشنایی‌ها. آیا می‌توانید در این جهان با زندگی کردن پیشرفت کنید؟.
شاید به نظرتان برسد که انسان موجودی سازگار است و با همه شرایط خودش را وفق می‌دهد اما نکته اصلی اینجاست که از همان روز‌های آغازین خلقت بشر تنها از روی رنگ اشیا و میوه‌ها و مواد خوراکی‌اش توانست خود را از شر امراض، مسمومیت‌های غذایی و دارویی و از شر حیوانات درنده‌ای که در کمینش نشسته بودند برهاند.میوه‌های سرخ و زرد مایل به صورتی همیشه نوید رسیدن و به ثمر نشستن و پایان گرسنگی به انسان داده است. این راه بهترین شیوه برای زنده ماندن و ادامه زندگی بود.درست است که جهان ما فقط رنگ نیست اما رنگ‌ها به عنوان بخش بزرگی از طبیعت وارد زندگی‌مان شده و به کمک ما آمده‌اند.
وقتی انسان به جادوی سه‌رنگ زرد، قرمز، سبز و آبی دست یافت توانست جهان خود را رنگی‌تر ببیند و خود به خلق رنگ‌های مورد علاقه‌اش دست پیدا کند.
سالیان سال تصور می‌شد که این سه رنگ یا نه تمام رنگ‌ها پدیده‌ای فیزیکی هستند که به خدمت انسان می‌آیند غافل از آنکه رنگ‌ها انسان را به خدمت گرفته و روح و روان او را تسخیر کرده‌اند.
سال‌ها بعد بررسی‌های روانشناسان و متخصصان اعصاب نشان داد که رنگ‌ها تاثیری ماندگار به مغز و اعصاب انسان گذاشته و با ویژگی‌های منحصر به‌فردشان هر شخصی را با شخصیتی متمایز مجذوب خود می‌کند. به طوری که این تفاوت در استفاده از رنگ‌ها بین دو جنس زن و مرد بسیار آشکار به نظر می‌رسید زن‌ها بیشتر از رنگ‌های سرد و روشن استفاده می‌کردند و مرد‌ها از رنگ‌های گرم و تیره‌تر.
مقدم، روانشناس در این باره می‌گوید؛ تفاوت جنس‌ها در انتخاب رنگ کاملا واضح است ما شاهد هستیم که مردها بیشتر از رنگ‌های تیره‌تر و گرم‌تر و زن‌ها از رنگ‌های سرد‌تر و روشن‌تر استفاده می‌کنند و این موضوع می‌تواند بدین دلیل باشد که هرکدام از این رنگ‌ها می‌تواند احساس روانی متفاوتی در فرد مقابل خود ایجاد کند.همچنین دکتر سهیل معنوی، روانپزشک و متخصص اعصاب و روان در این باره بیشتر توضیح می‌دهد که زنان و مردان هرکدام با توجه به ویژگی‌های جنسیتی‌شان رنگ‌ها را انتخاب می‌کنند مثلا جنس زن به لحاظ شخصیتی و به لحاظ عاطفی مورد توجه قرار گرفتن معمولا از رنگ‌های روشن و جذاب مثل رنگ زرد و صورتی استفاده می‌کند. شاید آنان به طور ناخواسته و ناآگاهانه این رنگ را انتخاب کنند. اما ویژگی‌های جنسیتی او کم در این ماجرا تاثیر نمی‌گذارد.
اما همیشه ترجیح رنگ‌ها یک پدیده روانشناختی نبوده و سیاست، فرهنگ و سنت غالب در منطقه‌ای تعیین می‌کند که افراد آن منطقه چه‌رنگی را بیشتر انتخاب و از پذیرش چه رنگ‌هایی اجتناب کنند.
... مقدم در این باره توضیح می‌دهد؛ ما شاهد این هستیم که در فرهنگ‌های مختلف رنگ‌های متفاوت به عنوان سمبل یا نماد خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همان طور که در جامعه ما عزاداری با رنگ مشکی تداعی می‌شود سمبل عزا در بین هندوها رنگ سفید است. بنابراین در اینجا عملا تفاوت‌های فرهنگی در توجیح رنگ‌ها نقش بازی می‌کند.
از طرف دیگر بسته به موقعیت‌های زمانی متفاوت (مثل فصل‌های متفاوت سال یا ساعت‌های مختلف شبانه) ارجحیت انتخاب رنگ‌ها بین افراد متفاوت است. در زمستان افراد بیشتر ترجیح می‌دهند از رنگ‌های گرم تیره مثل سبز لجنی و قهوه‌ای سوخته استفاده کنند چون این قبیل رنگ‌ها در انسان احساس گرمای مطبوعی به وجود می‌آورد و یا برعکس در فصل تابستان از رنگ‌های روشن و سرد مثل آبی بیشتر ترجیح داده می‌شود.
بنابراین پدیده ترجیح رنگ‌ها یک پدیده زیستی، روانی و اجتماعی است.
● رنگ و مغز
مارکس لوشر، روانشناس فرانسوی درباره تاثیر رنگ‌ها به ویژگی‌های فیزیولوژیک انسان می‌گوید؛ تحقیقات نشان داده است برخی رنگ‌ها سیستم عصبی را تحریک می‌کند بعضی دیگر به صورت عکس عمل می‌کنند.
او در کتاب روانشناسی رنگ خود می‌گوید؛ رنگ قرمز سیستم عصبی را تحریک می‌کند و فشار خون را بالا می‌برد و تنفس و ضربان قلب را سریع‌تر می‌کند. از سوی دیگر رنگ آبی تیره نتایج معکوسی دارد و فشار خون را پایین آورده و از سرعت ضربان قلب می‌کاهد. این رنگ تاثیر آرامبخشی در سیستم عصبی دارد.
دکتر مقدم هم جایگاه خاصی برای ترجیح رنگ و زیبایی‌شناسی در مغز قائل شده و در تفاوت این جایگاه بین زن و مرد می‌گوید؛ برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مردان لوب گیجگاهی چپ‌شان بزرگ‌تر از قرینه آن در نیمکره راست است در حالی که در زن‌ها عکس آن دیده می‌شود.
با وجود این زنان به طور متوسط در پاسخ دادن به برخی از تست‌های کلامی که به مهارت‌های نیمکره چپ ارتباط دارد نسبت به مردها توانایی بیشتری نشان می‌دهند در حالی که مردان در تست‌های بینایی مربوط به اشیاء، مکان‌یابی، جهت‌یابی و تشخیص موقعیت‌های فضایی نیمکره راست نقش موثری دارد.
بنابراین اختصاص یافتن نیمکره‌ها به استعدادهای مشخصی مثل تشخیص و ترجیح رنگ‌ها بیشتر با جنسیت در ارتباط است و از اثر هورمون‌های جنسی در مغز در دوره‌های رشد و نمو حاصل می‌شود.
مقدم ادامه می‌دهد: از نظر بحث تمرکز روی جزئیات رنگ به نظر می‌رسد نیمکره چپ فعال‌تر است ولی از نظر توانایی‌های ویژه هنری رنگ، تصویرسازی ذهنی و رویا و طرح‌های به دست آمده و ادراک رنگ نیمکره راست نقش فعال‌تری دارد.
نیمکره چپ در این مورد بیشتر به صورت تحلیلی و زنجیره‌ای عمل می‌کند و از جز به کل می‌رود ولی نیمکره راست ترکیبی عمل کرده و کل‌نگر است.
● پیری زودهنگام رنگ‌های شاد
رحیمی، استاد دانشگاه هنرهای زیبا در مورد پوشش زنان تحقیقات گسترده‌ای انجام داده است. او می‌گوید: طی یک قرن اخیر رنگ پوشش زنان و یا به طور کلی ترجیح رنگ از سوی زنان بسیار تیره‌تر شده است.
در ایامی قبل‌تر از حالا لباس‌های سنتی زنان بیشتر رنگ زرشکی و قرمز داشته و گلدار بود ولی حالا این رنگ‌ها جان باخته و جای خود را به رنگ‌های تیره بنفش سیر، مشکی و قهوه‌ای داده است.
دکتر معنوی معتقد است، طبق تکامل شخصیت افراد انتخاب رنگ‌ها هم فرق می‌کند مثلا دختر جوانی که رنگ صورتی و قرمز را می‌پسندد زن ۳۰ ساله‌ای شاید آن را مطابق با شخصیت خود ندانسته و رنگ تیره‌تری را انتخاب کند. هر کس مطابق با نسل خود رنگ موردنظرش را انتخاب می‌کند. او می‌گوید: انسان‌ها به طور متوسط هر ۱۵ـ۱۰ سال تکامل شخصیتی می‌یابند و عقل، منطق، نظر و دیدگاه افراد نسبت به جهان متفاوت می‌شود. این پدیده را کار (decade) می‌گویند منجر به آن شده است که افراد برای انتخاب رنگ‌ها نیز اینچنین تکاملی را به خرج دهند. خصوصا این پدیده در کشور ما بیشتر دیده می‌شود. زنان دوست دارند که در سنین بالاتر از رنگ‌های سنگین‌تر استفاده کنند زیرا آنان دیگر خود را در این سن نیاز به مورد توجه واقع شدن نمی‌دانند و منطق جدیدی بر زندگی‌شان حکمفرماست.
پدیده decade در جامعه ما بسیار رایج است و تکامل رنگ در سنین مختلف به عنوان یک واقعیت در فرهنگ ما پذیرفته شده است اما این سوال بر ذهن حاکم می‌شود که چرا دختران جوان جامعه ما از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند رنگ‌هایی که روانشناسان معتقدند متناسب با سن و جنس آنان نیست.
دکتر معنوی این پدیده را از دیدگاه اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهد. او معتقد است؛ افراد یک جامعه دوست دارند بر حسب نرمال‌هایشان حرکت کنند. گاهی اوقات این نرمال‌ها را جامعه و فرهنگ برهم می‌ریزند.
درست است که تیره‌پوشی با سن و جنس دختران جامعه‌مان همطراز نیست اما شرایط حاکم بر جامعه این جو را ایجاد کرده.
اگر دختران و زنان جامعه ما رنگ مشکی و یا رنگ‌های تیره بر تن می‌کنند، به این علت نیست که آنان به‌لحاظ روانی مشکل پیدا کرده‌اند، بلکه مساله این است که آنان به‌لحاظ انتخاب رنگ محدود هستند، هرچقدر تنوع رنگ در مانتوفروشی‌ها، روسری‌فروشی‌ها و سایر مغازه‌ها کمتر باشد، افراد سعی می‌کنند از بین همان مولفه‌های محدود انتخاب کنند.
گذشته از بحث‌های جامعه‌شناسانه و روانشناسانه بسیاری از زنان جامعه ما معتقدند به این دلیل رنگ لباس خود را تیره انتخاب می‌کنند که آنها دیرتر کثیف شده و نیاز به شستن مرتب این لباس‌ها نیست اما همین امر باعث می‌شود که آنان نسبت به پاکیزگی لباس‌های خود بی‌توجه شده و به بسیاری از امراض از جمله ناراحتی‌های پوستی، اگزما و... مبتلا شوند.
رنگ‌ها، خاص دنیای طبیعی ما نیستند، می‌توان رنگ‌ها را در کلینیک روانپزشکان و روانشناسان نیز پیدا کرد. دکتر مقدم در این باره می‌گوید: می‌توان از رنگ‌ها برای شناسایی و اختلال فرد مراجعه‌کننده استفاده کرده و یا حتی به‌وسیله آن بیماری وی را درمان کرد.
او ادامه می‌دهد: اولین گام در درمان بیماران و یا کمک به مراجعه‌کنندگان مشاهده وی است. خصوصیات اولیه و ظاهری که هر فرد در جلسات اول و دوم درمان از خود بروز می‌دهد، بسیار نقش تعیین‌کننده‌ای در درمان بعدی وی دارد، از جمله رنگ‌های مورد استفاده او و چگونگی چیدمان این رنگ‌ها در کنار هم هریک از اینها می‌تواند دیدگاه و نگرش فرد را نسبت به جهان اطرافش نشان دهد.
روانشناسان با این روش و نیز گرفتن تست‌های رنگ، ناراحتی بیمار خود را شناسایی و مشکل او را حل می‌کنند.
با در نظر گرفتن تمام شرایط فیزیولوژیکی، زیستی ـ روانی، اجتماعی و فرهنگی در امر انتخاب رنگ‌ها باز هم باید گفت نباید حتی با افزایش سن و تکامل شخصیتی رنگ‌های شاد را از زندگی خارج کرد.
تحقیقات نشان داده است کسانی که از رنگ‌های ملایم مثل صورتی، آبی، سبز و یاسی استفاده می‌کنند، از بهداشت روانی بالاتری نسبت به سایر افراد برخوردار هستند. وقتی بحث رنگ‌های شاد مطرح می‌شود، منظور این نیست که افراد را برخلاف میل و تکامل شخصیتی‌شان به سمت رنگ‌های هیجان‌برانگیز ترغیب کنیم بلکه ما می‌خواهیم برای داشتن جامعه‌ای سالم و شاداب خصوصا به‌لحاظ روانی از افراد چه پیر و چه جوان بخواهیم که رنگ لباس خود را در یک درجه روشن‌تر از آنچه در حال حاضر بر تن دارند، انتخاب کنند.

نسرین شایگان

منبع : روزنامه تهران امروز