گروه ۸، جایگزینی برای سازمان ملل

در دهه هفتاد، زمانی كه كشورهای بزرگ صنعتی توافق كردند دیدارهایمنظمی با یكدیگر داشته باشند، مسأله صرفا به یك دیدار دواطلبانه محدود می شد. ملاقات های شخصی، تبادل آزاد انه افكار بدون اجبارهای ناشی از تنظیم پروتكل های دیپلماتیك و به دور از دوربین ها و میكروفون های رسانه های همه جا حاضر، شاخص اصلی دیدارهای یادشده بود. حالا اما آن روزهای گپ و گفتگو در پای شومینه به سر آمده است.
اینك اجلاس رهبران گروه ۸ دارای دستور كار رسمی است و آنها قصد حل مشكلات جهان را دارند. و ضعف اصلی گروه ۸ هم دقیقاً همین جاست، آنها می خواهند مشكلاتی را حل كنند كه اغلب خود به وجود آورنده اشان بوده اند و یا دستكم در ایجادشان سهم داشته اند. نمونه اش، مشكلات آفریقا. نمونه دیگرش، تخریب جو زمین. این فهرست را به راحتی می توان ادامه داد. قدرت های استعماری سابق و كشورهای فاقد سابقه استعماری كه با آفریقا صرفاً به عنوان یك منبع مواد خام رفتار می كنند اینك می خواهند در اجلاس گروه ،۸ برنامه های كمك به «قاره سیاه» را گسترش دهند.
و درهمین اجلاس، بزرگترین تخریب كنندگان محیط زیست می خواهند فكری به حال جو زمین بكنند. این هر دو، البته نیات و مقاصدی نیك هستند، ولی وقتی كه قول و قرارها كمتر جنبه عملی پیدا می كنند آن وقت تهی مایگی و توخالی بودن آنها اثرات خود را نشان می دهد. به گزارش دویچه وله آنهایی كه در اجلاس گروه ۸ برنامه های بزرگ سرهم می كنند، ظاهراً در پی سرپوش گذاشتن بر تقصیرات خویش اند و همچون جمعی از نخبگان رفتار می كنند كه انگار برای جهانیان حرفی برای گفتن دارند. جهان اما نسبت به اولین اجلاس های گروه ۸ تغییر كرده است. اینك مدت هاست كه چین و هند در زمره قدرت های بزرگ اقتصادی جهان قرار گرفته اند، ولی در اجلاس گروه ۸ صرفاً به عنوان مهمان حضور دارند.
گویی چیزی كه روزی درست بوده است همیشه درست خواهد بود. تركیب شورای امنیت سازمان ملل نیز به همین گونه، نمونه ای از تلاش برای حفظ قدرت و رفتار ناشی از تفرعن است. حصار بدتركیبی كه در هایلیگندام به دور محل اجلاس گروه ۸ كشیده اند نیز چنین درك و احساسی را در بیننده القاء می كند، هر چند كه برپاكنندگان آن چنین منظوری نداشته اند. حالا شاید استدلال بشود كه گروه ۸ اگر با مقتضیات و تغییرات زمان خود را تطبیق دهد می تواند به جایگزینی برای سازمان ملل بدل شود.
دقیقاً. منتهی گام بعدی می تواند این باشد كه موضوعات اجلاس گروه ،۸ در چارچوب سازمان ملل مورد بحث و بررسی قرار گیرد. این موضوعات هم طبعاً مسائل جهانی سازی خواهند بود كه به همه مربوط می شوند و همگان هم باید آن را مورد بحث و بررسی قرار دهند، و نه در جمعی كه عده ای در اتاق اصلی و در كنار شومینه نشسته اند و بقیه پشت در اتاق.
● تاریخچه گروه هشت
گروه ۸ در تلاش برای پاسخ به یك بحران پدید آمد، در اواسط دهه هفتاد، بحران نفتی و از هم پاشی سیستم تبادل ارز برتون وودز منجر به بحرانی در اقتصاد جهانی شد. برای كشورهای بزرگ صنعتی این موضوع مطرح بود كه چگونه می توان بر مشكلات غلبه كرد. رئیس جمهور وقت فرانسه، ژیسكار دستن، و صدر اعظم آن هنگام آلمان، هلموت اشمیت، غلبه بر بحران را در راه كاری بین المللی دیدند و این ایده را پی گرفتند.
● دیدار سالانه
اولین كنفرانس اقتصاد جهانی سال ۱۹۷۵ در قصر رامبولیه در پاریس برپا شد. پس از آن چنین دیدارهایی سالانه تكرار شدند و هر سال یكی از اعضای این گروه میزبانی اجلاس را كه همیشه در ماه مه یا ژوئن، برگزار می شدند بر عهده گرفت. هدف ازاین نشست ها در آغاز شور و مشورت درباره مسا ئل روز، راهبردهای اقتصادی جهان درمیان جمعی كوچك بود. شركت كنندگان در اولین اجلاس، سران كشورهای فرانسه، آلمان، انگلیس، ایتالیا، ژاپن و آمریكا بودند.
● كانادا و روسیه به جمع گروه پیوستند
در سال ۱۹۷۶ با پیوستن كانادا به جمع كشورهای عضو، این گروه به گروه ۷ (G۷) تبدیل گردید. در پایان جنگ سرد در سال ۱۹۸۹ روسیه خواستار پیوستن به این گروه شد. پذیرش روسیه در این گروه رفته رفته انجام شد و ۹ سال بعد در سال ۱۹۹۸ این كشور به عضویت رسمی گروه در آمد.
در سال ۲۰۰۶ روسیه برای اولین بار ریاست گروه ۸ را بر عهده گرفت و اجلاس سالانه گروه ۸ در سن پترزبورگ برگزار شد. گروه هشت یك عضو دیگر هم دارد و در حقیقت می توان حتی از گروه ۹ هم سخن گفت. چرا كه از سال ۱۹۸۱ رئیس كمیسیون اروپا هم در این اجلاس شركت می كند. از سوی دیگر گروه ۷ بدون روسیه كماكان به موازات گروه ۸ وجود دارد. زیرا مسكو هنوز به همه نهادهای زیر نظر گروه ۸ راه ندارد، از جمله رایزنی های اقتصادی كه گاهی بدون شركت روسیه انجام می گیرند.
● این اجلاس نهادی بین المللی نیست
اولین كنفرانس اقتصاد جهانی بسیار غیررسمی بود. در ضمن گفتگوهای شبانه در كنار شومینه، سران كشورهای عضو شركت كننده در دیدار، به مزیت امكان تبادل نظر مستقیم در باره مسائل مهم پی بردند. اجلاس گروه ۸ نهادی بین المللی نیست. گروه ۸ فاقد سازمان مدیریتی است و قطعنامه های این اجلاس الزام آور نیست. اجلاس سالانه همیشه از سوی كشور میزبان سازماندهی می شوند و كشور میزبان ریاست اجلاس را بر عهده می گیرد.
● روح از دست رفته رامبولیه
در سال های آغازین نشست سران، گفت وگوها درباره مسائل مالی وموضوعات مربوط به سیاست ارزی كانون این دیدارها را تشكیل می دادند. در دهه ۸۰ مسائل سیاست امنیتی بیشتر در كانون توجه قرار گرفتند. از سوی دیگرمسائل مبرم روز مانند حمله اتحاد شوروی سابق به افغانستان یا فاجعه چرنوبیل احساس نیاز به همكاری را تشدید كردند.
روح رامبولیه- گفت و گوهای غیر رسمی در جمعی كوچك- درسایهسازماندهی نشست های بزرگ به فراموشی سپرده شد. هماهنگ كردن موضوع هایگوناگون رفته رفته پیچیده تر شد. امروزه نه تنها سران كشورها با یكدیگر دیدار می كنند بلكه وزرای كشورهای عضو هم پیرامون مسائل گوناگون به بحث و گفت و گو می نشینند. اقتصاد دیگر موضوع اصلیمذاكرات نیست، بلكه در كنار آن به موضوع هایی دیگر مانند تغییرات جوی یا توریسم بین المللی هم پرداخته می شود.
● آیا گروه ۸ همچنان متناسب با زمان است؟
یكی از انتقاداتی كه در سال های اخیر نسبت به گروه ۸ مطرح بوده عدم عضویت كشورهای مهم و تازه قدرت یافته، مانند چین و هند و برزیل و اسپانیا در این گروه است. گروه ۸ كه از سال ۱۹۷۷ نشست های سالانه برگزار می كند تنها آمریكا، كانادا، انگلستان، ایتالیا، آلمان، فرانسه و روسیه را در برمی گیرد.
گروه ۸ امروزه دربر گیرنده قوی ترین كشورهای اقتصادی جهان نیست. هرچند كه ۸ كشور عضو تقریبا دو سوم در آمدهای ناخالص ملی دنیا را به خود اختصاص می دهند، ولی مثلا بدون چین، كه چهارمین در آمد ناخالص ملی را دارد، این اجلاس كامل نیست. همچنین اسپانیا (كه بر اساس در آمد ناخالص ملی جلوتر از كانادا و روسیه قرار دارد) بر شركت در این اجلاس اصرار می كند.
● آینده اجلاس گروه ۸ چگونه خواهد بود؟
دو امكان وجود دارد: یا كشورهای تازه ای به عضویت این گروه پذیرفته می شوند و عملكردها سازماندهی می شوند كه برای آن وجود دستگاهی مدیریتی الزامی است- یا باید تلاش كرد كه فضای غیر رسمی كنفرانس یعنی گفت وگوهای غیر رسمی در كنار شومینه، دوباره از نو، زنده شود.

منبع : روزنامه ابرار