فیلمی برای تماشاگر صبور

▪ سه ستاره از چهار ستاره،‌تریلر، محصول سال ۲۰۰۷ ایالا‌ت متحده،
▪ مدت فیلم: ۲ ساعت،
▪ بازیگران: جورج کلونی، تام ویلکینسن، تیلدا اسوینتن، سیدنی پولا‌ک، مایکل اوکیف، کن هووارد;
▪ کارگردان: تونی گیلروی;
▪ فیلمنامه‌نویس: تونی گیلروی;
▪ فیلمبردار: رابرت السوئیت;
▪ موسیقی: جیمز نیوتن هووارد.
وقتی صحبت از تریلر در دنیای سینما می‌شود اساسا دو نوع تریلر وجود دارد: یکی تریلر‌های «ذاتی»، که برای ایجاد تنش و هیجان بر روی صحنه‌های اکشن و پر زد و خورد تکیه می‌کنند و دیگری تریلر‌های «فکری» که البته روند کندتری دارند ولی اغلب پایان راضی‌کننده‌تری دارند.
«مایکل کلیتون» که اولین تجربه کارگردانی «تونی گیلروی» فیلمنامه نویس است، در زمره تریلر‌های فکری قرار می‌گیرد. فیلم با ضرباهنگ خاص خود حرکت می‌کند و به تماشاگران بی صبر و یا بی‌توجه چندان باج نمی‌دهد. روایت داستان، فشرده و متراکم است و به شکلی ارائه می‌شود که ممکن است در ابتدا ایجاد گیجی و سر‌در‌گمی کند. (در واق از فریم بندی مدور استفاده شده است).
مایکل کلیتون (جورج کلونی) یک «کار چاق‌کن» درون سازمانی در شرکت حقوقی «کنر، باخ و لدین» است; مردی که می‌تواند از پس وضعیتی بر آید و اصلا‌ هم مهم نیست که آن وضعیت تا چه‌اندازه ناخوشایند باشد و راهی برای پاکسازی آن بیابد.
هر چند شغل او در اصل وکالت است، ولی او خود را «سرایدار» می‌نامد و مثل هر کسی که کارش تمیزکردن است اغلب خود را می‌بیند که تا گردن در کثافت فرو رفته است. او برای کارش پول خوبی دریافت می‌کند ولی با این حال از کارش متنفر است. او می‌خواهد از این کار بیرون بیاید.
رئیس او مایکل باخ (سیدنی‌پولا‌ک)، وضعیت او را درک نمی‌کند. مایکل یک موقعیت مناسب پیدا کرده که در آن استاد است; پس چرا بخواهد به دنبال تغییر اوضاع باشد؟
ولی در حال حاضر زندگی با او سر نامهربانی گذاشته است. او در نتیجه شکست خوردن یک سرمایه‌گذاری تجاری اکنون ۷۵ هزار دلا‌ر مقروض است.
رابطه او با پسرش یک رابطه خشک و بی عاطفه نیست (بچه او با همسر سابق مایکل زندگی می‌کند، ولی در طول هفته پدرش را یکی دو باری می‌بیند). آرتور (تام ویلکینسون) دوست و همکار سابق او به سیم آخر زده است; وقتی آرتور تصمیم می‌گیرد شواهدی را علیه «یو/نورث»، یکی از بزرگ‌ترین موکل‌های شرکت «کنر، باخ و لدین» رو کند، مایکل از همه طرف دچار مشکل می‌شود. «کارن کراودر» (تیلدا اسوینتون)، وکیل مشترک یو/نورث، وارد عمل می‌شود تا جلوی فعالیت‌های آرتور را بگیرد، بدون اینکه توجه کند در این راه چه هزینه‌هایی را ممکن است بپردازد. مارتی با قاطعیت کامل به مایکل دستور می‌دهد که این گندکاری را پاکسازی کند وگر نه با عواقب مالی فجیعی رو به رو خواهد شد.
فیلم مایکل کلیتون درباره شخصیت‌هایی است که منطقه خاکستری رنگ بین اخلا‌ق‌گرایی و فساد را احاطه کرده‌اند، یعنی منطقه‌ای که هرکسی تعریف متفاوتی برای آنچه اخلا‌قیات را می‌سازد، دارد. این آدم‌ها همانند زندگی واقعی، آدم‌های «خوب» یا «بد» نیستند; آنها محصول نهایی انتخاب‌ها هستند، که بعضی از این انتخاب‌ها بد و بعضی خوب هستند. مارتی می‌داند که بعضی از بزرگ‌ترین موکلا‌نش چیز‌هایی را دارند پنهان می‌کنند، ولی اگر وکالت آنها را بر عهده داشته باشد نتیجه‌اش به دست‌آوردن یک عالمه دلا‌ر و سرپا نگه داشتن شرکت است.
موقعیت مایکل کلیتون به عنوان یک کار چاق کن، اغلب او را وادار می‌کند که چشم خود را بر زشتی‌ها و پلشتی‌ها ببندد. کارن کراودر حاضر است که هر کاری را انجام بدهد تا خلا‌ف کاری‌های شرکت حقوقی‌اش را لا‌ پوشانی کند.
بحران وجدان آرتور باعث می‌شود موضوع اخلا‌قیات و اخلا‌ق‌گرایی در کانون توجه قرار گیرد. وقتی او به بخشی از یک ماشین تبدیل می‌شود که از یک شرکت که باعث می‌شود مردم از سرطان بمیرند، حمایت می‌کند، آنجاست که دیگر نمی‌تواند چشم خود را بر روی حوادثی که در اطرافش رخ می‌دهند، ببندد. مایکل در اینجا دچار تعارض می‌شود; از یک طرف حس رشد نکرده تشخیص درست و نا درست به او فشار می‌آورد و از طرفی نیاز او به ثبات مالی.
گیلروی پیرنگ داستان فیلم خود را به صورت راحت الحلقوم در اختیار تماشاگرانش قرار نمی‌دهد. اندکی زمان می‌برد تا تماشاگر بفهمد که این شخصیت‌ها کی هستند و چگونه با هم ارتباط پیدا می‌کنند. شیوه فریم‌بندی فیلم که باعث می‌شود ۹۰ درصد داستان به صورت فلا‌ش بک روایت شود، موضوع را پیچیده‌تر می‌کند.
البته اگر تماشاگر بی موقع به دستشویی نرود، سر انجام همه‌چیز در مورد فیلم دستگیرش خواهد شد. وقتی فیلم در بازنگری تجزیه و تحلیل می‌شود، روایت به طرز زیبایی در هم تنیده می‌شود، ولی وقتی روایت اندک‌اندک آشکار می‌شود، تماشاگر منفعل که انتظار دارد همه چیز راحت و سرراست در اختیارش قرار بگیرد، ممکن است در روایت فیلم گم شود. مایکل کلیتون نسبت به اکثر فیلم‌ها از تماشاگر خود انتظار خیلی بیشتری دارد. بازیگران فیلم نمایش خوبی از خود شان ارائه داده‌اند.
جورج کلونی پرسونای خاطر جمع و از خود مطمئن «دنی اوشن» را کنار می‌گذارد تا یک آدم مشکل دار و دچار تعارض را نشان بدهد. در حین تماشای فیلم به ما گفته می‌شود که مایکل کلیتون یک کار چاق‌کن بی نظیر است، مردی که می‌تواند معجزه کند. ولی ما در فیلم چنین چیزی را از او نمی‌بینیم; او بیشتر به کسی شبیه است که در آستانه فروپاشی قرار دارد.
تام ویلکینسون نقش آرثور را بازی می‌کند، کسی که ممکن است رفتار‌های دیوانه‌واری از او سر بزند. او بین رفتار منطقی و دیوانه‌وار متزلزل است، ولی یک دیدار مهم بین او و مایکل انجام می‌گیرد که در مورد وضعیت ذهنی او اطلا‌عات مهمی به بیننده می‌دهد. تیلدا اسوینتون شاید جذاب‌ترین بازی خود را ارائه می‌دهد، او مانند کوسه‌ای است که در آب‌های گل آلود بهتر شنا می‌کند.
او مرتکب اشتباهاتی می‌شود ‌ اشتباهات بزرگ ‌ و اصلا‌ هم برای مواجهه با عواقب این اشتباهات آمادگی ندارد.مایکل به پایان جفت‌و‌جوری می‌رسد و برای رسیدن به این نقطه به هیچ وجه به غافلگیری و صحنه‌های ارزان نیاز ندارد.
اگر خط داستانی نقطه ضعفی داشته باشد آن نقطه ضعف این است که گویی انگیزه‌های مایکل کلیتون در بعضی موارد به واسطه ضرورت‌های پیرنگ داستان، بر او تحمیل شده‌اند. فیلم با ضرباهنگی شمرده شمرده گسترش پیدا می‌کند و ماجرای آن بر عکس بسیاری از تریلر‌ها که ماجرای آنها در یک دنیای نیمه آشنا می‌گذرد، عمیقا در دنیای واقعی رخ می‌دهد.

جیمز برادینلی
ترجمه:فرشیدعطایی

منبع : روزنامه حیات نو