جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


زبان فارسی در تونس


زبان فارسی در تونس
عثمان العكاك مورخ و ایران شناس برجسته تونسی در كتاب خود با عنوان «العلاقات بین تونس و ایران عبر التاریخ» آورده است: «تاریخ مشترك ما در اكثر اجزاء و جنبه های لطیفش جز با تاریخ ایران قابل شرح و تفسیر نیست. تاریخ تونس بسیار متأثر از ایران و فرهنگ ایرانی است، اگر به تمدن فعلی تونس نظر بیافكنیم حتی در نوع ساختمان ها، لباس، غذا و نوشیدنی ها، زینت آلات و عطرها، آداب و رسوم مردمی، آثار تمدنی و نفوذ فرهنگ ایرانی به وضوح در آن مشاهده خواهد شد. بسیاری از مردم دوست و برادر ایران باور ندارند كه تمدن آنها با فرهنگ و جامعه تونس مرتبط و آمیخته گردیده است.»
مشتركات تمدنی، فرهنگی، دینی و پیشینه مبادلات اجتماعی و فرهنگی مردم دو كشور ایران و تونس و همچنین ظهور اندیشمندان بزرگ اسلامی چون امام سحنون نیشابوری، اسد بن فرات خراسانی و تأسیس شهر قیروان در تونس (قیروان معرب شده واژه فارسی كاروان است) توسط عقبه بن نافع در سال ۶۷۰ میلادی تماماً به عنوان نماد تبادلات فرهنگی فیمابین دو كشور به شمار می روند.
با آغاز دوره اسلامی در اواخر دهه هفتم میلادی در این كشور و با حضور سپاهان خراسانی در شهر قیروان و همنوایی آنان با سپاهیان اسلامی تحت فرمان عقبه بن نافع مردم این سرزمین را مستقیماً با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی آشنا نمود، به طوری كه بسیاری از گویش های فارسی، از همان دوران در زبان این كشور وارد و رایج گردید.
در حال حاضر بیش از ۲۰۰ كلمه و و اژه ی فارسی در گویش های زبانی این كشور وجود دارد، برخی از این كلمات عبارت اند از: گلیم،‌نارنج، مرزبان، میخانه، دهقان، درویش، خاقان، بازار، تخت، بیرق، جعبه و......
سابقه آموزش زبان فارسی در تونس
نخستین بار آموزش زبان فارسی از سال ۱۸۷۸ میلادی (سه سال قبل از اشغال تونس توسط فرانسوی ها كه در سال ۱۸۸۱ اتفاق افتاد) به عنوان یك واحد درسی در مدرسه صادقیه تونس، تدریس گردیده است (مدرسه صادقیه تونس مهم ترین مدرسه دینی آن دوران در این كشور بوده است كه براساس نظام آموزشی كلاسیك ایجاد شده بود. و توأماً دروس علمی و دینی در آنجا تدریس می شده و شخصیت های بزرگ تونسی چون شیخ عبدالعزیز الثعالبی، علامه فاضل بن عاشور، عثمان العكاك، حسن الحسنی عبدالوهاب و....را تربیت نموده است كه جزو اساتید و رجال علمی ـ دینی مشهور و برجسته دانگشاه الهیات زیتونه تونس به شمار می روند كه آموزش كلاسیك و آكادمیك را به سك جدید در این دانشگاه نیز بنیان گذاری نمود) و در وطل زمان، زبان فارسی جایگاه و علاقمندان خود را در این كشور یافته و به عنوان یكی از مهم ترین ابزارهای ارتباطی و شناخت اندیشمندان و فرهیختگان تونسی با فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلام ایرانی به شمار می رود كه در جامعه علمی این كشور نیز ریشه برگرفته است، و پس از ان نیز به دانشگاه الهیات زیتونه تونس راه یافت.
زبان فارسی به عنوان یك واحددرسی به دانشجویان این دانشگاه این فرصت را می داد تا این زبان را به عنوان یك واحد درسی انتخاب كرده و به فراگیری آن بپردازند.
اكثر اساتید این دانشگاه كه با فرهنگ اصیل و تمدن اسلامی ایران آشنا بوده اند، دانشجویان علاقمند و مستعد را به فراگیری و انتخاب واحد زبان فارسی توصیه می كردند و از آنان می خواستند، تا جهت آشنایی با فرهنگ و تمدن اسلامی و عربی به فراگیری زبان فارسی بپردازند، تا از این طریق بتوانند آشنایی بیشتری نسبت بهپ افق های وسیع و بیكران این تمدن اصیل و فرهنگ كهن ایران و اسلامی پیدا كنند.
یكی از مروجان فرهنگ و تمدن ایرانی، علامه مرحوم محمدالفاضل بن عاشور اولین رئیس دانشگاه الهیات زیتونه تونس بوده است كه همواره زبان فارسی را به عنوان زبان یك تمدن بزرگ ریشه دارد بع دانشجویان این دانشگاه معرفی می نمود. از ایشان نقل است كه رابطه با فرهنگ و زبان ایرانی گفته است: «بی شك اقبال و توفیق شایان توجه زبان فارسی در جهان امری تصادفی، ساده و گذرا نبوده است كه با یك نگاه سطحی بتوان درباره آن سخن گفت بلكه ما معتقدیم، زبان فارسی ریشه در اسلام دارد و در واقع دو زبان عربی و فارسی تمدن، عظیم اسلامی را پایه گذاری نموده اند و در تأیید نظریاتش اظهار داشته كه برخی از پژوهشگران اسلامی نیز معتقدند كه بعد از فتح ایران توسط سپاهیان اسلام، زبان فارسی و عربی آنچنان با یكدیگر آمیختگی تنگاتنگ پیدا كردند كه گویا، همه فرهنگ عربی در داخل فرهنگ ایرانی و زبان فارسی قرار گرفته و در آن خلاصه گردیده است .آموزش زبان فارسی در مراكز دانشگاهی كنونی تونس
از اولین روزهایی كه زبان فارسی رسماً به عنوان یك واحد درسی وارد مدرسه صادقیه تونس گردید و به تدریج در این كشور و در سطوح مراكز آموزش عالی این كشور نفوذ و گسترش یافت، بیش از یكصد و بیست و پنج سال می گذرد به طوری كه هم اكنون در چهار مركز آموزش عالی دولتی این كشور بیش از دویست دانشجو به امر فراگیری این زبان مشغول هستند، این مراكز عبارت اند از:
الف) در دو دانشكده عالی اصول دین و دانشكده عالی ادبیات و تمدن عربی و اسلامی زیتونه تونس و در سطوح لیسانس و فوق لیسانس واحد زبان فارسی وجود دارد و دانشجویان علاقه مند رشته های تمدن عربی و اسلامی این دو دانشكده می توانند زبان فارسی را به عنوان واحدهای اختیاری دروس زبان های خارجی خود انتخاب نمایند.
تعداد دانشجویانی كه زبان فارسی را به عنوان واحدهای درسی اختیاری خود در دانشگاه زیتونه تونس در سال تحصیلی ۲۰۰۳- ۲۰۰۴ میلادی انتخاب كرده اند، به تفكیك دانشكده و مقاطع تحصیلی آنان به شرح ذیل است.
۱- مقطع لیسانس دانشكده عالی اصول دین: در سال اول ۳۰ در سال دوم ۳۴ دانشجو، در سال سوم ۲۸ دانشجو و در سال چهارم ۳۰ دانشجو وجود دارد. در مقطع لیسانس است دانشكده كه از امسال تأسیس شده است، تعداد ۴۰ دانشجوی تونسی و غیر تونسی به فراگیری زبان فارسی پرداخته اند.
۲- دانشكده عالی تمدن عربی و اسلامی: از سال تحصیلی ۲۰۰۲- ۲۰۰۳ میلادی به پذیرش فراگیر زبان فارسی پرداخته و به همین خاطر، در سال اول مقطع لیسانس ۲۴ دانشجو و در سال چهارم این مقطع ۲۲ دانشجو و در مقطع فوق لیسانس ۲۰ دانشجوی تونسی و غیر تونسی به فراگیری زبان فارسی مشغول هستند.
گفتنی است كه واحد درس زبان فارسی در این دو دانشكده برای هر سال ۲ واحد درسی بوده و به میزان دو ساعت در هر هفته تدریس می شود كه دانشجویان علاقه مند در هر سال تحصیلی حق انتخاب این واحد درسی را به میزان یاد شده دارند.
ب) دانشكده عالی زبان های زنده تونس (نام سابق این دانشكده دانشسرای زبان های زنده بورقیبه و یا كالج بورقیبه بوده است) كه وابسته به دانشگاه كارتاژ این كشور است و در سال ۱۹۹۵ میلادی به دستور آقای زین العابدین علی رئیس جمهور تونس زبان فارسی فارسی را به عنوان یكی از رشته های ثابت زبان در دپارتمان زبان های خارجی این دانشگاه قرار گرفت و برای دانشجویان سال های سوم و چهارم مقطع لیسانس رشته فرهنگ و تمدن عربی علاقه مند این دانشكده به عنوان واحدهای اختیاری ارائه می گردد.
ضمناً در سال تحصیلی جاری ۳۰ دانشجو در سال های سوم و چهارم مقطع لیسانس به فراگیری این زبان مشغول گردیده اند، تعداد واحدهای زبان فارسی در این دانشكده ۴ واحد درسی و به میزان ۴ ساعت در هفته برای دانشجویان سالهای سوم و چهارم ۲۰۰۴- ۲۰۰۵ میلادی، كلاسهای زبان فارسی را برای دانشجویان سال های سوم و چهارم این دانشكده به صورت مجزا برگزار نموده و برای دانشجویان هر سال ۴ واحد درسی و به مدت ۴ ساعت در هفته یعنی مجموعاً ۸ واحد درسی و هشت ساعت در هفته تدریس گردد.
ج) دانشكده عالی علوم انسانی و اجتماعی تونس كه از سال تحصیلی ۲۰۰۳- ۲۰۰۴ واحد درسی زبان فارسی را برای دانشجویان رشته ادبیات و تمدن عربی و زبان های باستانی تأسیس نموده است و زبان فارسی در كنار زبان های سریانی، اكدی و عبری به دانشجویان علاقه مند سال دوم این رشته ارائه می گردد و در سال آینده تحصیلی زبان فارسی به دانشجویان علاقه مند سال های دوم و سوم مقطع لیسانس این رشته ارائه خواهد شد. ضمناً تعداد ۱۲ دانشجوی سال دوم رشته مذكور این دانشكده واحد درسی زبان فارسی را برای سال تحصیلی ۲۰۰۳- ۲۰۰۴ خود انتخاب كرده و به فراگیری آن مشغول هستند.
پانوشت: * وابسته فرهنگی ج.ا.ایران، تونس، تیرماه ۱۳۸۳
مصطفی نجاریان زاده
برگرفته از: كتاب ماه ادبیات و فلسفه ، شماره ۸۲
منبع : شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی


همچنین مشاهده کنید