واکسن، ضامن سلامت کوچولوها

سلامتی و بیماری دو روی یک سکه هستند و بشر یا بهتر است بگوییم همه موجودات در دوران زندگی خود با بیماری‌های مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند.
تا همین چند سال پیش بسیاری از بیماری‌هایی که امروز به راحتی برای ما قابل درمان و حتی پیشگیری هستند، سلامتی و جان افراد زیادی را مخاطره می‌انداختند.
کودکان زیادی در پی ابتلا به این بیماری‌ها دچار نقص عضو شدند، افراد زیادی مردند و خیلی‌ها زیبایی خود را برای همیشه از دست دادند.
● وقتی واکسن متولد شد
جنر نخستین کسی بود که واکسن را کشف کرد. او در سن ۱۹سالگی از یک شیر دوش شنیده بود؛ هرگز به آبله مبتلا نخواهد شد چون در گذشته آبله گاوی گرفته‌است. هنگامی‌که جنر پزشک شد، جمله شیردوش مانند بارقه‌ای در ذهنش درخشید.
او متوجه شد هیچ‌کدام از شیردوش‌ها هرگز حتی هنگامی که در تماس نزدیک با چنین بیماری هستند به آبله مبتلا نمی‌‌شوند. او در تحقیقات محلی خود متوجه شد دو نوع آبله گاوی وجود دارد، که ابتلا به یکی از آنها انسان‌ را در برابر ابتلا به آبله کشنده مرسوم محافظت یا به عبارتی واکسینه می‌کند. به این ترتیب او دریافت که با تلقیح آبله گاوی می‌تواند از ابتلای مردم به بیماری آبله جلوگیری کند.
جنر برای آزمودن نظریه‌اش مقداری از مایع درون تاول‌های دست شیرفروشی را که به آبله گاوی مبتلا بود بیرون کشید و آن را به لندن برد و با دقت مایع آبله را به پسرکی تلقیح کرد و همان‌طور که جنر پیش‌بینی کرده بود پسرک به آبله دچار نشد.
جنر نام این کشف خود را مایه‌کوبی یا واریوله واکسینه به معنی تاول‌های ریز گاو گذاشت و تا حدود یک قرن بعد از آن، این روش جنر، تنها راه ایمن‌سازی مردم علیه آبله محسوب می‌شد.
بیشتر از بیست سال از تاریخی که سازمان جهانی بهداشت رسما اعلام کرد، بیماری عفونی آبله برای همیشه از سطح کره زمین محو شده‌است، می‌گذرد.
تا آن زمان آبله یک بیماری شایع و خطرناک محسوب می‌شد و بیمارستان‌های متعددی برای درمان این بیماران فعالیت می‌کردند.
به دنبال ریشه‌کن شدن آبله، اجلاس مجمع جهانی بهداشت در سال ۱۹۸۸ ، ریشه کنی فلج اطفال را در برنامه سال ۲۰۰۰ خود قرار داد. در سال ۱۹۴۹ آخرین مورد آبله در ایالات متحده و در سال ۱۹۷۷ آخرین مورد تایید شده سراسر جهان در سومالی گزارش شد.
در سال ۱۸۸۰ در یک همه گیری، حدود ۱۰ درصد از طیور فرانسه از بین رفتند و در همین ایام بود که لویی پاستور به فکر ایمن سازی مرغ‌ها نسبت به بیماری وبا افتاد. او باکتری ایجاد کننده این بیماری را جداسازی کرد و با کشت شکل ضعیف شده و تلقیح آن به مرغان، آنها را نسبت به حمله مرگبار بیماری ایمن ساخت.
اصول کلی روش پاستور با روشی که جنر برای مایه‌کوبی با آبله گاوی ابداع کرد یکی بود ومانند آن قبل از آنکه ویروس آبله به شکل آبله گاوی به شیردوش منتقل شود، در بدن گاو ضعیف شده بود.
در سال ۱۸۸۱، پاستور با روی آوردن به سیاه زخم، که از بیماری‌های گاو و گوسفند است، باسیل آنرا جدا کرد. او این باکتری را در دمایی بالاتر از دمای بدن حیوان کشت داد تا مایعی برای تلقیح تهیه کند که موجب حمله خفیف سیاه زخم در جانور شود و حیوان را برای روزی که دچار حمله شدید بیماری می‌شود، ایمن سازد.
چهار سال بعد پاستور واکسنی برای بیماری‌ای که در حیوانات هاری و گاه در انسان آب‌گریزی خوانده می‌شود، ابداع کرد. به این ترتیب به مدد کشف واکسن‌های مختلف بسیاری از بیماری‌ها ریشه‌کن شد و در تاریخ پزشکی تحولی عمیق به وجود آمد. امروز هم دانشمندان به دنبال کشف واکسن‌هایی برای بیماری‌های مختلف موجود هستند.
● واکسن‌های سه‌گانه
هنگامی که کودکی متولد می‌شود یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید هر پدر و مادری به آن توجه داشته باشند، واکسیناسیون به موقع کودک است. واکسن‌های سه‌گانه و دوگانه به اندازه ۵/۰ میلی‌لیتر به‌صورت تزریق عضلانی، تجویز می‌شود.
واکسن‌های سه‌گانه و دوگانه بزرگسالان و خردسالان را باید حتما به شکل داخل عضلانی و عمیق تزریق کرد زیرا تزریق این نوع واکسن‌ها در زیر جلد یا داخل جلد می‌تواند موجب تحریک موضعی، تشکیل گرانولوم، نکروز بافتی و بروز آبسه استریل شود. قبل از مصرف شیشه واکسن را باید خوب تکان داد تا واکسن کاملاً یکنواخت شود.
واکسن سه‌گانه یا ثلاث که واکسن بیماری های دیفتری، کزاز و سیاه سرفه است، برای ایمن‌سازی نوزادان و کودکان بین سنین ۶ هفته‌ای تا ۶ سالگی استفاده می‌شود. واکسن سه‌گانه محتوی محلول‌های تصفیه و تغلیظ شده توکسوئید دیفتری و توکسوئید کزاز و باکتری کشته شده سیاه‌سرفه است.
برای ایجاد ایمنی اساسی و پایه‌ای سه تزریق نیم میلی‌لیتری به فاصله ۴ تا ۸ هفته انجام می‌گیرد. چهارمین تزریق یک سال بعد خواهد بود. تزریق‌های یاد آور هر۵ سال یک بار (واکسن توام ضد دیفتری- کزاز خردسالان یا بزرگسالان) با توجه به سن شخص استفاده می‌شود.

شهرزاد عبدیه

منبع : روزنامه تهران امروز