آیا یهود نژادپرست بوده است؟

در این نوشتار دو رویكرد از دو نویسنده یهودی در موضوع برگزیدگی و برتری قوم یهود نقل شده است: دكتر اسرائیل شاهاك كه مجموعه تلمود را حاوی مطالبی نژادپرستانه می داند و دكتر راب.ا.كهن كه این موارد را چنین توجیه می كند: گویا نویسندگان در وضعیتی غیرعادی و تحت شرایطی سخت چنین سخنانی گفته اند.
با توجه به متن تلمود، قوم اسرائیل قوم برگزیده خداست از سوی دیگر افرادی در تاریخ یهودیت از این برگزیدگی، یك برتری روحی و ماهوی را استنباط كرده اند. همچنین افرادی در این راه چنان افراط كرده كه به نژادپرستی روی آورده اند اما حق آن است كه این برگزیدگی مشروط به انجام مأموریتی خاص بوده است. برگزیدگی به این معنا ویژه قوم اسرائیل نیست و انبیاء دیگر هم در رابطه با امت خویش بر همین مطلب تأكید داشته اند و در تاریخ یهود دانشمندانی نیز بوده كه همین برداشت را كرده اند. به نظر می رسد كه از ظاهر بعضی آیات تلمود، برتری قومی استنباط می شود اما با در نظر گرفتن برخی سخنان شاید دیگر نتوان به صورت قطعی، چنین مطلبی را به این مجموعه نسبت داد و شاید بتوان گفت: نژادپرستی، برداشتی خطا و منحرفانه از متون مقدس یهودی است.
در خصوص محتوای كتاب مقدس یهودیان آن گونه كه گفته شده بیش از نیمی از این كتاب (سه پنجم كتاب) درباره قوم بنی اسرائیل است و اساساً باید گفت محور عمده و ثقل مباحث در تلمود نیز پیرامون قوم یهود(بنی اسرائیل) است. در این میان مسئله برگزیدگی و برتری قوم یهود از جمله مباحثی است كه بسیار مورد توجه یهود و غیریهود قرار گرفته و حتی موجبات نگاه هایی منفی به تلمود كه مورد احترام غالب یهودیان است، را فراهم كرده است.
به گفته دانشمندان یهود اغلب مباحثی كه تلمود به آنها پرداخته دارای كاركرد عملی و خارجی بوده و مسئله برگزیدگی و برتری قوم یهود نیز از آن مباحثی است كه حتی در میان یهودیان نیز دیدگاه های متفاوتی را به دنبال داشته است.
به گونه ای كه حتی برخی از دانشمندان یهود همانند دكتر اسرائیل شاهاك؛ استاد دانشگاه بیت المقدس و رئیس جامعه حقوق بشر اسرائیل مجموعه تلمود را مطالبی نژادپرستانه می داند. دكتر شاهاك یكی از مبارزین ضد نژادپرستی است كه از سوی دولت اسرائیل نیز در فشار است. او معتقد است كه تلمود مبنای عقاید نژادپرستانه صهیونیست های اسرائیل است و در یكی از كتابهایش به نام نژادپرستی دولت اسرائیل به تفصیل ابعاد نژادپرستی این رژیم را بررسی كرده است.
گرچه از سوی صهیونیست ها و دولت اسرائیل، دكتر شاهاك از دین یهود خارج است و او را بی دین و پلید نامیده اند اما در تلاش است تا اثبات كند كه یهودیت غیر از صهیونیسم است و تلاش یهودیان صهیونیست طرفدار حكومت اسرائیل در جهت نشان دادن برتری قوم خود به عنوان نژاد برتر و مستند نمودن این عقیده به كتاب مقدس كاری نادرست است.
برخی از نقادان جدید معترفند كه مجموعه عهد قدیم و نیز تورات كه مهمترین قسمت عهد قدیم است در دوره پس از اسارت با تأثیر از وضعیت اسف بار قوم نگاشته شده و به همین دلیل در نگارش آن به اسرائیل و قوم یهود توجه ویژه شده و یهود آرمان های خود را در قالب تورات و بخش هایی از عهد قدیم بیان كرده است و بالطبع تلمود نیز كه تفسیر و شرح تورات است تحت تأثیر همین رویه قرار دارد. آنها بر این باورند كه در نگارش این متون دو امر محور قرار گرفته است: ۱- قومی كه مقدس است و قوم برگزیده خداست. ۲- سرزمینی كه مقدس است و خدا آن را به آن قوم بخشیده است.
ذات قدوس متبارك به ملت اسرائیل چنین فرمود: من خدای همه عالم هستم لكن نامم را فقط بر شما نهاده ام، مرا خدای بت پرستان نمی خوانند بلكه به عنوان خدای اسرائیل شناخته شده ام. (شموت ربا ۳:۲۹)
ذات قدوس متبارك اسم اعظم خود را بر اسرائیل نهاده است... من نام اعظم خود را بر آنها نهاده ام تا آن كه ایشان زنده باقی بمانند. (یروشلمی تعنیت، ۳)
بنگر كه افراد ملت اسرائیل تا چه حد نزد ذات قدوس متبارك عزیز هستند زیرا هر جا كه ایشان به غربت می رفتند شیخنا همراه آنان بود. (سفر تثنیه، ۳:۳۰)
خداوند خدایت با اسیران تو باز خواهد گشت. (سفر خروج، ۲:۱۵)
همین مضمون در سرودی كه بنی اسرائیل پس از گذشتن به سلامت از دریای سرخ به درگاه خدا سرودند آمده است: خداوند قوت من و تسبیح من است.
در تفسیر این گفتار مفسرین یهود آورده اند كه ایشان می خواستند بگویند خداوند تكیه گاه و كمك كننده تمام اهل عالم است و برای ما از همه بیشتر، همه ملت ها حمد و ثنای ذات قدوس متبارك را می گویند ولی حمد و ثنای ما به درگاه او مقبول تر و خوش تر است تا حمد و ثنای ایشان. بنی اسرائیل می گویند: بشنو ای اسرائیل خداوند خدای ما، خدای یكتاست. و روح القدوس به بانگ بلند می گوید: كیست مانند قوم تو اسرائیل ملت یكتا در زمین. (سفر تثنیه، ۴:۶)
بنی اسرائیل می گوید: كیست مانند تو ای خداوند در میان خدایان؟ (كتاب اول توایخ الایام، ۲۱:۱۷)
و روح القدوس به بانگ بلند می گوید: خوش به حال تو ای اسرائیل كیست مانند تو؟ (سفر خروج، ۱۱:۱۵)
بنی اسرائیل می گویند: كیست مثل خداوند خدای ما در هر وقت كه به حضور او دعا می كنیم. (سفر تثنیه، ۲۹:۳۳)
روح القدوس به بانگ می گوید: زیرا كدام قوم بزرگ است كه مانند ما خدایی اینچنین نزدیك به خود داشته باشد. (سفر تثنیه، ۷:۴)
بنی اسرائیل می گویند: زیرا كه فخر قوت ایشان تو هستی. (سفر تثنیه، ۷:۴)
و روح القدوس به بانگ بلند می گوید: ای اسرائیل كه من به وسیله تو مفتخر می شوم (مزامیر داوود، ۷:۸۹)
یهودیان بر این عقیده اند كه مسئولیت اصلی اسرائیل نگهبانی از الهام الهی یعنی تورات است، از آنجا كه مقصود از آفرینش جهان این بوده كه نام خدا به وسیله تورات تجلیل شود و نیز مقدر شده كه ملت اسرائیل تورات را دریافت كنند بنابر این: پیش از آفرینش جهان الهی، مشیت الهی بر این تعلق گرفته بود كه اسرائیل را به وجود آورد. (بریشت ربا، ۵:۱)
مفسرین كتاب مقدس مقصود عبارات فوق را ستایش بیجا از اسرائیل نمی دانند. آنها این گفتارها را اشاره به اسرائیل می دانند در حالی كه نگهدارنده تورات است و در واقع این گفتارها را حاكی از یك كیفیت معنوی و روحانی می دانند.
یهودیان علت این برگزیدگی را به روایتی بدین مضمون مستند می كنند كه قبول تورات به همه ملت های جهان پیشنهاد شد، لكن تنها قوم اسرائیل حاضر به پذیرفتن آن شدند: چه جهت داشت كه ذات قدوس متبارك ملت اسرائیل را انتخاب كرد؟ برای آن كه تمام ملت های بت پرست تورات را رد كردند اما قوم اسرائیل پذیرفت و ذات قدوس متبارك تورات او را برای خود انتخاب كرد. (اشعیاء، ۳:۴۹)
به عقیده آنان اگر ملتی یافت نمی شد كه تورات را بپذیرد، مقصود خدا از آفرینش جهان حاصل نمی شد و تمام مردم دنیا نابود می شدند، زیرا كه هستی جهان به وجود تورات بسته است. به همین گونه عالم هستی فقط به خاطر تورات آفریده شد. خدا در جهان یك گل سرخ یعنی ملت اسرائیل را یافت آن را برگرفت و بوئید و هنگامی كه ده فرمان را بدیشان داد لذت برد و شادمان شد. هنگامی كه بنی اسرائیل گفتند: هر آنچه را خداوند فرموده است انجام خواهیم داد و گوش خواهیم گرفت. (برشیت ربا، ۵:۱) ذات قدوس متبارك فرمود: به خاطر این گل سرخ، باغ من از خرابی مصون بماند و به حق تورات و ملت اسرائیل جهان از نابودی نجات یابد. (بمدریا، ۱:۱۴ و ۲۲)
البته ظاهراً قبلاً خدا آنان را تهدید كرده بود كه اگر شما تورات را قبول كنید چه بهتر و گرنه همین جا مدفن شما خواهد بود. (سفر خروج، ۷:۲۴) نكته قابل ذكر در اینجا این است كه با توجه به این گفتار تهدیدآمیز و این كه آیا اگر قدرت آزادی و اختیار از انسان گرفته شود و مجبور به پذیرش امری شود باز هم برتری و فضلی در كار خواهد بود؟!دكتر راب.ا.كهن پس از بیان مطلب فوق می گوید: با توجه به شواهد فوق واضح است كه به نظر دانشمندان یهود قوم بنی اسرائیل دارای یك برتری ذاتی استثنایی بر سایر ملل جهان نیست تا به خاطر آن شایسته لطف و مرحمت الهی باشند و به محض آن كه ایشان تورات را ترك كنند و از آن روگردان شوند، بلافاصله مقام و منزلت خاص خود را از دست خواهند داد. در تلمود بت پرستی كه مشغول آموختن تورات است واجب القتل است زیرا كه گفته شده مولی برای ما شریعتی امر فرمود كه میراث جماعت یعقوب است. (ریقرا ربا، ۳:۳۳) این میراث متعلق به ماست نه متعلق به ایشان. (ثبات، ۸۸ الف)
ظاهراً حضرت موسی(ع) از خدا خواسته كه فقط بر ملت اسرائیل قرار گیرد و بر سایر ملل بت پرست عالم(كه ظاهراً همه به جز بنی اسرائیلند) قرار نگیرد و خدا این خواسته موسی(ع) را پذیرفته است. اما دلیل موسی(ع) برای این كار: تا من و قوم تو از جمیع قوم هایی كه بر روی زمین هستند ممتاز شویم. (سفر تثنیه، ۴:۲۳)
بنی اسرائیل بندگان خدا خوانده شده اند: زیرا برای من فرزندان اسرائیل بندگان هستند بنی اسرائیل خدمتكاران خدا (سهند رین، ۵۹ الف) خوانده شده اند: و شما كاهنان خداوند نامیده خواهید شد و مردم شما را خدمتكاران خدای ما خواهند خواند. (سفر خروج ۱۶:۳۳)
بنی اسرائیل دوستان خدا خوانده شده اند: ای ذریت دوست من ابراهیم (سفرلاویان، ۵۵:۲۵) درباره بنی اسرائیل كلمه عهد و رضایت به كار رفته است:
تا عهد من در بدن شما جاودانی باشد(اشعیا، ۶:۶۱) تا به حضور خدا مورد رضایت قرار گیرند. (اشعیا، ۸:۴۱)
برخی از مفسرین تلمود همانند دكتر راب.ا.كهن كه تلاش می كنند تلمود را از آیات نژاد پرستانه مبرا كنند، بر این عقیده اند كه همین تعابیر دقیقاً در مورد تازه یهودی شدگان نیز به كار رفته است اما با دقت در گفتارهایی كه با همین الفاظ در مورد تازه یهودی شدگان به كار رفته درمی یابیم كه این الفاظ دو بار معنایی متفاوت را درباره یهودیان (بنی اسرائیل) و تازه یهودی شدگان با خود دارند.
گفتارهایی (آیاتی) از تلمود كه در مقابل گفتارهای فوق آورده اند تا تلمود را از نگاه نژادپرستانه مبرا كنند بدین شرح است:
تازه یهودی شدگان نیز بندگان خدا هستند: و بیگانگانی كه به خدا ملحق می شوند تا او را خدمت نمایند و نام خدا را دوست می دارد تا آن كه بندگان او شوند. (سفر پیدایش، ۱۳:۱۷)
آنها نیز خدمتكاران خدا هستند: و بیگانگانی كه به خدا ملحق می شوند تا او را خدمت نمایند. (سفر خروج، ۳۸:۲۸)
آنها نیز دوستان خدا هستند: شخص تازه یهودی شده را دوست دارد. (اشعیا، ۶:۵۶)
درباره آنها هم كلمه عهد و رضایت به كار رفته است: و به عهد من متمسك شوند. (اشعیا، ۶:۶۵)
قربانی های سوخته و ذبایح ایشان بر قربانگاه من مورد رضایت قرار خواهند گرفت. (سفر تثنیه، ۱۸:۱) با وجود این تلاش های غیرنژادپرستانه عده ای از یهودیان، در بخش هایی از تلمود همچنان به جملاتی برخورد می كنیم كه روحیه نژادپرستی مفسرین تورات را نشان می دهد:
تازه یهودی شدگان برای ملت اسرائیل همانند بیماری جرب زحمت افزا هستند. (اشعیا، ۶:۵۶)
بهترین بت پرست ها را بكش و سر بهترین مارها را بكوب و له كن. (اشعیا، ۷:۵۶)
●●●
بنابر آنچه گفته شد قوم بنی اسرائیل، قوم برگزیده خداست. دكتر اسرائیل شاهاك منشأ نژادپرستی را در تلمود دانسته و در كتاب های مذهب یهود ، دولت یهود و نیز كتاب نژادپرستی دولت اسرائیل تلاش می كند اثبات كند كه این اندیشه در تلمود ریشه دارد. او قوانین متعددی را كه به صورتی جدی و شدید تبعیض آمیزند و منشأ آنها در احكام هلاخایی(فقهی) تلمود می داند برمی شمارد. برخی از آنها بدین شرح است:
●قتل و كشتار
حكم قتل یك یهودی با قتل یك غیریهودی متفاوت است. اگر كسی یك یهودی را به قتل برساند گناه بزرگی انجام داده و باید مجازت شود. اگر یك یهودی به طور غیرمستقیم باعث قتل یك یهودی دیگر شود مجازات دنیوی ندارد و فقط نزد خدا گناهكار است، اما اگر مقتول یك غیریهودی باشد و یك یهودی به طور مستقیم او را كشته باشد حتی گناهی هم مرتكب نشده است، به عنوان مثال؛
اگر یك غیریهودی در گودالی افتاده باشد فرد یهودی می تواند نردبان او را بردارد. اگر یك قاتل، غیر یهودی باشد باید اعدام شود، چه مقتول یهودی باشد چه غیریهودی، اما اگر مقتول غیریهودی باشد و قاتل به یهودیت بگرود اعدام نمی شود. در قوانین دولت اسرائیل كه بر قوانین تلمودی استوار است چنین قوانینی وجود دارد.
●نجات جان
نجات جان یك یهودی از مهمترین وظایف شرعی است اما نجات جان یك غیریهودی ممنوع است. قاعده كلی تلمود این است كه غیر یهودیان نه از چاه بیرون آورده می شوند و نه به داخل آن هل داده می شوند.
ابن میمون (مفسر تلمود در قرون وسطی كه غالباً شروع تفاسیر نژادپرستانه را به او نسبت می دهند) می گوید: ما نباید موجب مرگ كسانی شویم كه با آنها در جنگ نیستیم اما اگر آنان در معرض جنگ باشند نجاتشان ممنوع است، یك پزشك یهودی حق ندارد غیر یهودی را مداوا كند و اگر مجبور به این كار شد باید حتماً مزد بگیرد.
●تبعیض در مسائل مالی
هدیه دادن به غیر یهودیان جایز نیست، گرفتن پول از یهودی حرام است اما از غیر یهودی واجب است، اگر یك یهودی مالی پیدا كند و احتمال بدهد، صاحب آن غیریهودی است می تواند آن را تصاحب كند. فریب دادن یك یهودی در معامله گناه كبیره است اما در مورد غیر یهودیان شركت مستقیم در چنین معامله ای روا است.
كلاهبرداری از یهودیان ممنوع است اما این اصطلاح در مورد غیریهودیان كاربرد ندارد، حتی سرقت كه مطلقاً حرام است در شرایطی نسبت به غیر یهودیان جایز است.
●رعایت اصول اخلاقی
در تلمود آمده است كه دانشمند برجسته یهودی ربی عقیوا می گفت كه اصل اساسی تورات جمله ای است كه در سفر لاویان آمده است: هم نوعت را مانند خود خودت دوست بدار.
نویسنده فوق می پذیرد كه در موارد متعددی در تلمود از عبارت هایی تند و خشن ضد غیر یهودیان استفاده شده اما چنین توجیه می كند كه فشارها و شكنجه های شدیدی كه بر قوم اعمال می شده باعث گردیده كه آنان چنین تعبیرهایی را به زبان آورند.

مریم سلگی
منابع و مآخذ،
۱ - راب.ا.كهن، گنجینه ای از تلمود، ترجمه
۲ - آدین اشتالین سالتز، جوهره تلمود، ترجمه باقر طالبی
۳ - اسرائیل شاهاك، تاریخ یهود، مذهب یهود، ترجمه مجید شریف
۴ - اسرائیل شاهاك، نژادپرستی دولت اسرائیل، ترجمه امان ا... - ترجمان
۵ - عبدالرحیم سلیمانی، كتاب مقدس
۶ - عبدالرحیم سلیمانی، یهودیت

منبع : روزنامه همشهری