یادی از بنیانگذار حرفه مددکاری اجتماعی در ایران

با توجه به فعالیت های آموزشی، پژوهشی، مشاوره و خدمات اجتماعی نزدیک به سه دهه خانم ستاره فرمانفرماییان در ایران (۱۳۵۷-۱۳۳۶)، از وی به عنوان بنیان گذار رشته مددکاری اجتماعی در ایران باید نام برد.
خانم ستاره فرمانفرماییان از میان یک خانواده نخبه سیاسی و اقتصادی که دراوضاع و احوال سیاسی اواخر قاجار بسیار تاثیر گذار بود، بپا خاست و به رغم سنت های خانواده، با تحمل مشکلات فراوان برای تحصیل به آمریکا سفر کرد. در آنجا ابتدا او می خواست در رشته جامعه شناسی و یا روانشناسی تحصیل کند اما مباحث نظری و صرفا روشنفکرانه، او را که به شدت روحیه عمل گرا و مشتاق خدمت بهبود وضعیت زندگی انسان های آزرده، ستم دیده و نیازمند بود، اقناع نمی کرد وسرانجام در رشته مددکاری اجتماعی که هم رویکرد علمی به مسائل اجتماعی داشت و هم با اقدام اجتماعی Social Action درصدد حل معضلات زندگی اجتماعی افراد جامعه به خصوص نیازمندان است، او را به تحصیل در این رشته کشاند. در دوران کارورزی های مددکاری اجتماعی، در میان فقیرترین اقشار جامعه آمریکا، یعنی سیاه پوستان و یا مهاجرین آمریکای لاتین که شدیدا درگیر مشکلات ناشی از نابرابری های اجتماع و ... بودند، با اشتیاقی وافر با خانواده های آن ها کار می کرد. بعد از پایان تحصیل و اخذ درجه فوق لیسانس (کارشناسی ارشد) از دانشگاه معتبر کالیفرنیا، به رغم اینکه می توانست در آنجا بماند و در دانشگاه به تدریس و تحقیق بپردازد و یا درنهادهای تخصصی و اجرایی خدمات اجتماعی فعالیت نماید، اما به خاطر علاقه به وطن و مردمانش به کشور بازگشت. از همان اوان ورود به کشور(سال های ۱۳۳۵-۱۳۳۴) با فعالیت های پیگیرانه در راه شناساندن این رشته و نقش تعیین کننده مددکاران اجتماعی، در حل مشکلات اجتماعی جامعه در حال گذار ایران، به رغم وجود موانع و تنگناهایی سخت کوشید. سرانجام در پایان سال ۱۳۳۶ در جوار ساختمان وزارت
کار و امور اجتماعی توانست با حداقل امکانات آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی را تاسیس کند. نویسنده این سطور به عنوان یک کارشناس جوان سازمان برنامه، شاهد بودم که با چه جدیت و تلاش مداومی درجهت فراهم کردن موجبات بهره گرفتن از امکانات عمرانی و کمک های بین المللی در جهت توسعه آموزشگاه عالی مددکاری اجتماعی فعالیت می کرد. بی جهت نبود که فقط چند سالی بعد از تاسیس دانشکده، کارشناسان و اساتیدی که از سازمان ملل متحد و کشورهای پیشرفته برای آموزش و رایزنی و پژوهش به ایران می آمدند، از امکانات مطلوب آموزشی، پژوهشی و کارورزی و از همه مهمتر نظم و ترتیب و شیوه های مدیریتی دانشکده در یک کشور در حال توسعه به حیرت می افتادند. ایشان در دو دهه کار و فعالیت حرفه ای، هیچگاه لحظه ای در راه توسعه آموزش و پرورش رشته مددکاری اجتماعی و اقدام های تاثیرگذار در زمینه گسترش خدمات اجتماعی و اجرای طرح های رفاه اجتماعی و پژوهش های آسیب شناسی اجتماعی دریغ نکرد.
با کوشش فراوان خانم فرمانفرماییان، برجسته ترین اساتید دانشگاه تهران و مدیران و کارشناسان متخصص سازمان برنامه و سازمان های مرتبط در دانشکده همکاری می کردند. در دهه پنجاه چند طرح بزرگ پژوهشی با کمک های مالی سازمان برنامه در خصوص بررسی مسائل اجتماعی جامعه ایران مانند طرح پژوهش روسپی گری و طرح پژوهش مسائل و مشکلات کارگران و طرح پژوهشی و اجرایی رفاه خانواده و تنظیم خانواده و غیره و طرح پژوهش مسائل اجتماعی جامعه محروم شهرها(حاشیه نشینان) با بهره گرفتن از گروه محققان ارشد و آمارشناسان دانشکده و دانشجویان مددکاری اجتماعی به اجرا درآمد و از نتایج این تحقیقات در برنامه ریزی های رفاه اجتماعی برنامه چهارم و برنامه پنجم عمرانی قبل از انقلاب به خوبی استفاده شد. در دهه پنجاه دانشکده خدمات اجتماعی، یکی از کانون های نخبگان و دانشوارن علوم اجتماعی و تحقیقات آسیب شناسی اجتماعی ایران شده بود. دانشکده علاوه بر فعالیت های آموزشی و پژوهشی، در راه اندازی و اداره طرح های رفاه خانواده و مراکز رفاه مناطق محروم شهری گام های موثرتری برداشت.
خانم فرمانفرماییان به رغم لیاقت و توانایی های حرفه ای و مدیریتی، هرگز شغلی جز معلمی و مدیریت دانشکده خدمات اجتماعی،را نپذیرفت. چندبار معاونت وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت رفاه اجتماعی به او پیشنهاد شد و او بی درنگ از پذیرش آن سمت های پرطمطراق سیاسی و اداری به علت علاقه به کار در دانشکده خدمات اجتماعی سرباز زد. به شهادت همه کسانی که از نزدیک ایشان را می شناسند، دانشکده خدمات اجتماعی، کانون عشق و الفت و زندگی اش بود و تمام کوشش های پیگیرش در راه رشد و تعالی رشته مددکاری اجتماعی و تاثیرگذاری در مراجع تصمیم گیری و اجرای طرح های توسعه اجتماعی در حل مشکلات گوناگون جامعه در حال گذار و تغییر ایران بود.
خانم فرمانفرماییان در رشته مددکاری اجتماعی، خدمات اجتماعی و رفاه اجتماعی خبره و در عین حال پژوهشگر، مشاور و دارای مدیریتی قوی و تاثیرگذار بود. هم اکنون تربیت یافتگان او در سراسر جهان و در داخل کشور منشاء خدمات ارزنده حرفه ای هستند و نام ایشان با نام دانشکده خدمات اجتماعی به عنوان یکی از کانون های معتبر تربیت مددکاران اجتماعی در جهان حرفه ای از شهرت والایی در سراسر جهان و سازمان های بین المللی برخوردار است."یادش گرامی باد و بر عمر پربرکت اش افزون باد".

نقل از فصلنامه علمی- پژوهشی مددکاری اجتماعی

منبع : انجمن حمایت و یاری آسیب‌دیدگان اجتماعی