«یوسف» و «سلحشور» از آغاز تا امروز

«فرج ا... سلحشور»، بعد از ساخت سریال «مردان آنجلس» و فیلم «ایوب پیامبر» به فکر ساخت سریال های تاریخی زیادی افتاد که سرانجام موفق به ساخت «یوسف پیامبر(ع)» در سال ۱۳۸۳ بعد از گذشت ۴سال کار بر روی فیلمنامه، آن شد و در سال ۱۳۸۷ هم موفق شد این مجموعه تلویزیونی را روانه آنتن شبکه یک سیما کند.
در طول ساخت این سریال، چند وقتی کار به دلیل مشکلاتی بودجه ای متوقف شد اما سلحشور تمام تلاش خود را کرد تا با جمع آوری کمک های دولتی بتواند این سریال را به سرانجام برساند. در حین ساخت سریال خیلی از عوامل سینما با وجود اینکه با تفکرات سلحشور چندانی قرابتی هم نداشتند، جذب سریال شدند زیرا معتقد بودند; تنها کاری که به آنها حقوق ماهیانه آن هم به میزان بالا می دهد، این پروژه است.
در قرآن داستان های بسیاری وجود دارد که بسیاری از آنها قابلیت تبدیل شدن به فیلم و سریال را دارند، اما سلحشور دلیل اصلی خود را از انتخاب داستان حضرت یوسف(ع) اینگونه عنوان می کند: تمام قصه های قرآنی جذاب و عجیب هستند اما من یک دلیل و انگیزه خاصی برای ساخت سریال حضرت یوسف(ع) داشتم و آن این بود که نگران بودم اگر این کار دست برخی از کارگردانان بیافتد، شاید فقط به جنبه عشق زمینی آن بپردازند و از سایر مفاهیم موجود در این قصه قرآنی غافل شوند. یوسف پیامبر(ع) از همان زمان شروع ساخت بر سر زبان ها بود و از هنرمندان گرفته تا خبرنگاران و مردم عادی درباره انتخاب بازیگران این سریال حرف و حدیث ها زیادی داشتند. اما آن چیزی که در بین این حرف ها نقطه اشتراک داشت، انتخاب درست «کتایون ریاحی» برای نقش «زلیخا» بود. اما همه متفق القول بودند که «مصطفی زمانی» برای نقش «یوسف» مناسب نیست. اما سلحشور چه در هنگام فیلمبرداری، چه قبل از پخش سریال و چه حالا که به نیمه های سریال نزدیک می شویم، عجیب بروی انتخاب خود اصرار دارد و می گوید; صبر کنید تا سریال به نقطه های حساسش برسد بعدا متوجه می شوید چقدر این انتخاب بجا بوده است!
● بازی ها خوب نیست
اما خیلی ها معتقدند که نباید تنها با تکیه بر استخاره دست به انتخاب بازیگر زد و باید توانایی های یک نفر را نیز سنجید. منتقدان می گویند: بازیگران نتوانسته اند به خوبی از عهده نقش های محوله برآیند. منتقدان بازی های این سریال به کارهای موفق قبلی بازیگرانی مانند «محمود پاک نیت» در سریال «روزی روزگاری»، «کتایون ریاحی» در فیلم «شام آخر»، «جعفر دهقان» در سریال «نردبامی در آسمان» اشاره می کنند و بر این نکته صحه می گذارند که این افراد هنرپیشه های توانمندی هستند و سلحشور نتوانسته در مقام کارگردان از آنها بازی خوبی بگیرد. همچنین درباره «مصطفی زمانی» هم می گویند او نه چهره و نه بازی مناسبی برای این سریال دارد و به گفته خودش در طول عمرش ۳ بار بیشتر به سینما نرفته و بنابراین با عالم بازیگری بیگانه است!
‌● دیالوگ های اغراق آمیز و ۳۶ هزار متر دکور
برخی از نقدکنندگان این مجموعه تلویزیونی بر دیالوگ های شخصیت های سریال هم خرده می گیرند. آنها می گویند: بسیاری از دیالوگ ها تئاتری، تعدادی شبیه گفت وگوهای محاوره ای امروزی و برخی هم انقدر ساده و بدون از جذابیت است که بیننده رغبت چندانی به شنیدن صدای هنرپیشه ها ندارد. از بازی و دیالوگ های هنرپیشه های فیلم که بگذریم، بخشی از انتقادها متوجه دکورهای سریال است. سلحشور درباره دکورهای عظیم این مجموعه می گوید: در این سریال اتفاقات خوبی هم در زمینه ساخت کور و طراحی صحنه رخ داد که می تواند بعنوان آرشیوی قوی در اختیار گروه های دیگر قرار گیرد. از جزئی ترین آکسسوارها تا عظیم ترین دکورها را همکاران آقای میرفخرایی ساختند که ۵تا۶هزار متر دکور داخلی و ۳۶هزار متر دکور خارجی از جمله آنها بود. از حضور بیش از ۱۴هزار سیاهی لشکر استفاده کردیم. سه شهر بصورت کامل طراحی و ساخته شد. چندین کشتی نیز ساخته شد که مجموع این آثار می تواند گنجینه ای غنی برای صدا و سیما باشد.
● احادیث و تفاسیر آیات همراهمان بود
از انتقادها درباره بازی ها، دیالوگ ها، دکور، میزانسن، جلوه های ویژه ساده و ابتدایی، بودجه میلیاردی و دستمزدهای بالای عوامل که بگذریم، بیشترین انتقادها متوجه شیوه روایت سریال است. این شیوه روایت از احسن القصص قرآن حتی انتقاد برخی از علما و کارشناسان مذهبی را نیز به دنبال داشته است. «جمال شورجه;» مشاور هنری سلحشور در این سریال در این باره می گوید: در این کار پاره ای اطلاعات مربوط به مقاطعی از زندگی حضرت یوسف(ع) در تاریخ بود که برای ما مکشوف نبود. اینطور نبود که بتوان تمام مراحل زندگی آن حضرت را از قرآن و متون یافت. در بسیاری از مقاطع زندگی حضرت یوسف(ع) نقطه های تاریکی وجود داشت، آقای سلحشور منطبق با آیات قرآن مقداری بروی آن کار کردند و بخش هایی به ماجراهای داستان اضافه شد. به نوشته برنانیوز; سلحشور هم به صحبت های شورجه اضافه کرد و گفت: در تفسیر هم همینطور است که مفسر سعی می کند با مثال ها آیه ها را باز کند. ما هم در یوسف(ع) همین کار را کردیم و تمام سعی ما براین بود آن قسمت هایی که به داستان اضافه کرده ایم، متضاد با مفاهیم آیات نباشد و فقط در توضیح آیات باشد.
● فرصت سوزی
همچنین در یکی از نقدهایی که متوجه این سریال شد، آمده است: هنوز نمی دانند چه فرصت طلایی را سوزانده اند وگرنه اینقدر راحت این طرف و آن طرف از این سریال و کاری که کرده اند، دفاع نمی کردند. اما در این شکی نیست که سلحشور و دوستانش نیت خیری داشته اند و می خواسته اند، در میان محصولات سینما و تلویزیون دنیا، نسخه تصویری احسن القصص قرآن غایب نباشد ولی مشکل جای دیگری است. مشکل از نگاه سازندگان این سریال به این قصه قرآنی است; نگاه ساده و سطحی ای که در بهترین حالت به ساخت یک قصه مصور خوش ساخت منتج می شد، نه چیز دیگری. سازندگان سریال متوجه نشده اند که در روزهایی که جوانان از صبح تا شب و از شب تا صبح با زلیخاهایی در رنگ و لعاب های مختلف در فیلم، اینترنت، ماهواره و... روبرو می شوند و موقعیت های مشابه یوسف را تجربه می کنند، چه کار کارستانی می توانستند، بکنند. آنها متوجه نشده اند که می توانستند یک الگوی اخلاقی تاثیرگذار و یک قهرمان قرآنی را با این سریال به جامعه معرفی کنند و یوسف را به اسوه اخلاقی یک نسل تبدیل کنند. سلحشور در پاسخ به این انتقادها می گوید: درباره بحث محتوایی سریال، تنها کارشناسان و منتقدان مذهبی صلاحیت اظهار نظر دارند و منتقدان سینمایی می توانند درباره بحث های فنی و هنری اظهارنظر کنند.

منبع : روزنامه ابتکار