نگاهی به آموزش‌های علوم و فنون دریائی در وزارت آموزش و پرورش

اوایل سال ۱۳۶۱ بود که جنگ تحمیلی به اوج خود رسیده بود و فداکاری‌های دلاوران دریائی ناوگان تجاری در رونق بخشیدن به اقتصاد کشور بی‌سابقه بود و تحت حمایت سلحشوران ناوگان نیروی دریائی همه روزه فداکاری‌های بی‌نظیر این دریادلان از رسانه‌های مختلف کشور به اطلاع عموم به‌خصوص فرزندان با شهامت این مرز و بوم میرسید در چنین شرایطی آموزش و پرورش ارزیابی امنیت حیاتی این بخش به راه‌اندازی رشته‌های موردنیاز این حرفه همت گمارد و رشته‌های علوم و فنون دریائی را لازم و ضروری تشخیص داد و از اینجانب دعوت به‌عمل آورد تا بررسی‌هائی لازم با تحت عنوان یک پروژه تدوین کنم و جهت اجراء ارائه نمایم.
نظر به اینکه این پیشنهاد را بسیار حائزاهمیت و توأم با مسئولیت دیدم، طی گزارشی تشکیل یک کمیته دریائی را متشکل از نمایندگان صاحب‌نظر کلیه ارگان‌های دریائی خواستار شدم و در نتیجه این کمیته با حضور ۱۵ نفر از اساتید و به‌نام ”ناوگان دریائی تجاری و نیروی دریائی“ تشکیل شد.
منظور از تشکیل این کمیته مطالعه و بررسی محورهای اصلی این پروژه بود که به‌شرح زیر به آن اشاره می‌شود:
۱) هدف از آموزش‌های علوم و فنون دریائی در وزارت آموزش و پرورش
۲) نظرخواهی از نمایندگان در زمینه امکانات، نوع شناورهای موجود، پیش‌بینی توسط آینده، نوع تکنولوژی به‌کار رفته بر روی شناورها و نوع فعالیت‌های هر کدام ار ارگان‌های دریائی موجود تا در قالب این آگاهی‌ها بتوان یک برنامه آموزشی کارآمد تدوین نمود و بعد از جمع‌بندی اطلاعات و نظرات ارائه شده به‌منظور انجام هدف‌های تعیین شده با نظر اعضاء کمیته رشته‌های موردنیاز به شرح زیر تعیین گردید:
۱) رشته ناوبری
۲) رشته مکانیک موتورهای دریائی
۳) رشته الکترونیک و مخابرات دریائی
سپس این کمیته به ۳ گروه تخصصی فوق‌الذکر تقسیم شد و برنامه‌ریزی درسی به روش مودولار به مدت ۸ ماه و با در نظر گرفتن مقررات آموزش و پرورش و همچنین براساس ضوابط آموزشی IMO صورت گرفت و برای مدت ۵ سال و در ۲ مقطع اجرائی شد. که ۳ سال اول آن برای مقطع تحصیلی دیپلم و ۲ سال بقیه به مقطع تحصیلی فوق‌دیپلم اختصاص یافت. قابل ذکر است محتوبات این برنامه‌ها علوم پایه تخصصی و عمومی را شامل می‌گردد. پس از تصویب شورای عالی وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم تحقیقات و فن‌آوری آماده‌سازی مراکز آموزشی به‌عمل امد و در سال ۱۳۶۲ اولین هنرستان علوم و فنون دریائی در بندر انزلی ایجاد شد در حال حاضر با توجه به نیاز جامعه و گرایش قابل توجه به نیاز جامعه و گرایش قابل توجه جوانان به این رشته‌ها، ۶ هنرستان و ۳ آموزشکده در استان‌های ساحلی گیلان، بوشهر، مازندران، گلستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان (بندر چابهار) فعالیت دارند.
از اقدامات بسیار ارزشمند و حائزاهمیت تأمین تجهیزات این مراکز می‌باشد که در حد ۹۰ درصد استاندارد فراهم گردیده است.
اقدام دیگری که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است آماده‌سازی کتب درسی است که تاکنون تعداد ۳۸ عنوان کتاب‌های درسی برای اولین بار در کشور به زبان فارسی تألیف شده است و سایر مراکز آموزشی مانند شرکت ملی نفتکش ایران و سازمان بنادر و کشتیرانی از این منابع استفاده می‌کنند.
فارغ‌التحصیلان چنانچه مایل به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر نباشند پس از فراغت از هر مقطع تحصیلی، براساس توافق‌های انجام شده با اداره نظام وظیفه عمومی و نیروی دریائی مدت ۲ سال خدمت خود را در نیروی دریائی انجام می‌دهند و بدین طریق مهارت عملی بیشتری را کسب می‌نمایند.
نامبردگان قبل از اعزام به خدمت جهت شرکت در آزمون‌های شایستگی به سازمان بنادر و کشتیرانی معرفی می‌شوند و پس از قبول در آزمون موفق به دریافت گواهینامه‌های شایستگی بین‌المللی می‌گردند.
کلیه برنامه‌های آموزشی به منظور به روز شدن و از سوئی ورود کشورمان به کنوانسیون STCW، با کنوانسیون مذکور تطبیق داده شده و مراتب مورد تأیید سازمان بنادر و کشتیرانی قرار گرفته است.
با توجه به موارد فوق هم‌اکنون شاهد تحصیل ۱۸۷۶ نفر دانشجو و هنرجو در مراکز آموزشی وزارت آموزش و پرورش هستیم.
● افسران فارغ‌التحصیل
حال اشاره‌ای هم به اصل مطالب در زمینه نگرانی‌های ارگان‌های دریائی در رابطه با تأمین افسران دریائی داریم که امید است مورد توجه قرار گیرد.
پذیرش خروجی‌های فوق‌دیپلم از سوی ارگان‌های دریائی دارای مزایائی است به‌طوری که کارکنان آموزش‌دیده‌ای را در مقاطع مذکور به‌طور رایگان در اختیار ناوگان تجاری قرار می‌دهد که در این زمینه ۳ پیشنهاد وجود دارد:
۱) پیشنهاد اول: جهت تأمین افسران دریائی از فوق‌دیپلم‌های وزارت آموزش و پرورش در رشته‌های علوم و فنون دریائی استفاده می‌شود.
برنامه‌های آموزشی ۵ ساله در هر یک از رشته‌های سه‌گانه از نظر تئوری برای رده‌های افسری برابر است. موارد تعیین‌شده کامل و کافی بود و کار عملی آنان نیز در شناورهای کرانه‌پیما و کارگاه‌های ساحلی با میانگین ۲۸۰۰ ساعت انجام گرفته است بنابراین پینشهاد می‌شود به‌منظور تکمیل کار عملی و تئوری فارغ‌التحصیلان فوق‌دیپلم یک دوره ویژه به مدت یک ترم از طریق ارگان پذیرنده در ساحل اجراء شود و سپس به مدت ۹ ماه به روی کشتی‌های اقیانوس‌پیما با عنوان دانشجوی ملوانی اعزام و پس از اتمام این دوره به سازمان بنادر و کشتیرانی معرفی شوند تا در آزمون شایستگی افسر دومی شرکت کنند. بدین طریق تعدادی خروجی در بخش فوق‌دیپلم وجود دارد که نه تنها کادر افسری کشتی‌های داخلی تأمین می‌شود، بلکه مازاد آنان نیز به کشورهای دیگر فرستاده خواهند شد.
۲) پیشنهاد دوم: جهت تأمین افسران از دیپلم‌های وزارت آموزش و پرورش در رشته‌های علوم و فنون دریائی استفاده شود.
۳) کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و سایر ارگان‌های دریائی دیگر سالیانه با برگزاری کنکور اختصاصی در رشته ریاضی - فیزیک دانشجو می‌پذیرد. حال سؤال این است که آیا بهتر نیست این دانشجویان از دیپلم‌های علوم و فنون دریائی انتخاب گردند که از دانش کافی ر این حوزه برخوردارند.
با امید به اینکه این پیشنهادها مورد توجه قرار گرفته و شاهد روزی باشیم که کلیه کارکنان ناوگان با وجود چنین جوانان پرشور و قدرتمندی مأموریت‌های مربوطه را با سرافرازی بر روی کشتی‌های ایرانی به انجام رسانند.
● سخن پایانی
در تمام نشست‌ها و گردهمائی‌های ردیائی کمبود نیروی متخصص دریائی به‌عنوان شاخص‌های اصلی مسائل مطرح می‌شود و در چشم‌انداز آینده نیز همچنان دغدغه خاطر مسئولان خواهد بود.
این نگرانی‌ها را می‌توان ناشی از چند علت زیر دانست که به نوعی پیشنهاد نیز محسوب می‌شود:
۱) عدم اطلاع دقیق از مراکز آموزشی علوم و فنون دریائی در کشور
۲( باور به اینکه تنها عامل نگرانی ارگان‌های دریائی تأمین افسران است.
۳) کم‌توجهی کانون دریانوردان در زمینه پژوهش مربوط به آموزش‌های دریائی
۴) ایجاد مرکز کنترل برای اموزش‌های دریائی و یکنواختی آن
۵) توسعه و رفع مشکلات دانشکده علوم دریائی چابهار که زمینه آموزش در این دانشکده رشته‌های دریائی بوده و نیز استفاده از اکثر اساتید مقیم در دانشکده باشد.
● آمار اشتغال به تحصیل هنرجویان و دانشجویان در سال تحصیلی ۸۵-۸۴
رشته/ دیپلم/ فوق‌دیپلم/ جمع
ناوبری/ ۳۷۰ نفر/ ۲۲۶ نفر/ ۶۳۶ نفر
مکانیک موتورهای دریائی/ ۳۰۴ نف/ ۴۳۴ نفر/ ۷۳۸ نفر
الکترونیک و مخابرات دریائی/ ۲۶۵ نفر/ ۲۳۷ نفر/ ۵۰۲ نفر

مهندس لطیف احراری

منبع : ماهنامه پیام دریا