شوش کهن ترین شهر جهان با قدمت حدود ۵۰۰۰ سال

شوش كهن ترین شهر جهان حدود ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد به عنوان كانون مذهبی ساكنان دشت اطراف بنیاد نهاده شد . نخستین كسی كه ویرانه های شوش باستان را باز شناخت بنجامین بن جناح خاخام كلیمی بود كه بین سالهای ۱۱۶۳ و ۱۱۷۳ میلادی برای بررسی وضعیت كلیمیان در ایران به سر می برد. وی هنگام زیارت دانیال نبی(ع) از تپه های باستانی شوش نیز دیدن كرد . عملیات اكتشاف باستان شناسی در شوش از سال ۱۸۵۰ میلادی آغاز گردید وچندین مرتبه ادامه یافت كه حاصل آن كشف آثار با ارزش وشكوهمندی از تمدن وفرهنگ اقوام ایلامی،هخامنشی واسلامی بوده است . از دیدنیهای این شهر می توان موزه شوش، بارگاه دانیال نبی(ع) ، كاخ شائور تپه های باستانی وقلعه شوش را نام برد. . شهر شوش در طول تاریخ بارها مورد هجوم قرار گرفت . اولین بار آشور بانی پال امپراطور آشور آن را تخریب وسپس به دست اسكندر غارت شد . در دوران جنگ تحمیلی عراق نیز این شهر در طی عملیات فتح المبین ،دلیرانه دست دشمن را از حریم مقدس این خاك كوتاه وایستادگی خود را تكرار كرد
● تاریخ شوش
شهر شوش از دیر باز بستر تولد و گسترش تمدنهای بزرگی بوده است ، تمدنهایی که اکنون چهره ای ماندگار در تاریخ از آنان به جا مانده است.
۱) ایلامی ها
در ابتدای تاریخ بشر که انسان متمدن با اختراع ذوب فلز و خط به پیشرفت چشمگیری دست یافته بود منطقه بین النهرین جایگاه ویژه ای داشت. سه تمدن مشهور در این قسمت در جوار یکدیگر می زیستند:آشوری ها ، ایلامی ها و بابلی ها . شوش پایتخت ایلام از موقعیت ممتازی برخوردار بود. ایلام در واقع تلفظ آشوری سرزمین هل تم تی به زبان ایلامی است و هل تم تی به معنای سرزمین خدایان است.دلایل اصلی پیشرفت ایلامی ها و پایتخت آنان شوش از حدود ۷۰۰۰ سال پیش به این شرح است: ۱- دلایل ژنتیکی مبتنی بر هوش ذاتی ۲- دلایل اقلیمی و مناسب بودن جلگه خوزستان برای کشاورزی و دامپروری ۳- رقابت با تمدنهای مجاور خصوصا" تمدنهای بین النهرین.از میان آثار باستانی شوش در دوره ایلامی پیکره خدایان جایگاه ویژه ای دارد. یک نمونه که در موزه لوور نگهداری می شود و از جنس طلاست بسیار چشمگیر است. جام معروف شوش که چند نمونه از آن در اکتشافات باستانی به دست آمده است و یک نمونه آن در موزه لوور فرانسه نگهداری می شود اثری بسیار زیبا و سمبولیک است.
۲) هخامنشیان
پس از سقوط ایلامی ها شوش برای مدتی اعتبار و شکوه خویش را از دست داد اما با ظهور بزرگترین سلسله تاریخ یعنی هخامنشیان و به دلیل علاقه و رابطه آنها با ایلامی ها ، شوش بار دیگر اعتبار و منزلت بسیار یافت. در این زمان شوش به مدت چهار قرن به عنوان مهمترین پایتخت هخامنشیان در جهان شناخته می شد. پادشاهان هخامنشی بناهای باشکوه بسیاری در شوش ساختند و سفرای سیاسی کشورها در شوش به دیدار شاه می رسیدند. پیوند و تعهد ملل مختلف در ساخت بناهای شوش در آثاری که به دست آمده مشهود است. داریوش در کتیبه ای در شوش می گوید : "به یاری اهورامزدا کاخ با شکوه شوش را بنا کردم".
۳) سلوکیان و پارتیان
پس از روی کار آمدن سلوکیان شوش به عنوان یک مرکز تجاری ، به صورت تقریبا" مستقلی اداره می شد. چنین وضعیتی تقریبا" تا پایان دوره اشکانی حاکم بود. از معدود آثار مکتوبی که از سلوکیان به دست آمده ، کتیبه هایی است که در شوش یافت شده است. سلوکیان برای ایجاد ارتباط تجاری قوی تر میان شوش و سرزمین های دیگر اقدام به کانال کشی رودخانه کارون(ائولایوس) نمودند. و بدین ترتیب ادویه و کالا از هند و عربستان از طریق دریا در بازار شوش تجارت می شد. سکه های یافت شده در شوش حقایق زیادی از دوره سلوکیه و اشکانی روشن ساخته است. در دوره پارتیان شوش متاثر از کشمکش ایران و روم بود و یونانیان به همراه بقایای ایلامی و یهودی و سایر ملل ساکن در شوش اکنون قسمتی از کشور پهناور اشکانی بودند.
۴) ساسانیان
در دوره ساسانیان شوش به همراه شوشتر و جندی شاپور به عنوان مراكز اقتصادی تولید و صادرات ابریشم به اقصی نقاط جهان مطرح بودند. در ابتدای دوره ساسانی و اواخر پادشاهی شاپور دوم شورش و نافرمانی بوجود آمده در شوش بوسیله حمله شاپور با فیل فرو نشست و شهر به ویرانه ای مبدل شد كه آثار آن هنوز در شوش وجود دارد. پس از این حادثه شهر شوش به "ایران خره شاپور "به معنی شكوه ایران به دست شاپور تغییر نام داد و در شمال شهر شوش شهر "كرخادی لادان" ساخته شد كه بعدها به " ایران آسان كر كواد " به معنی كواد ایران را آرام ساخت تغییر نام داد. در این زمان پس از شكست روم از ایران و انتقال اسرای رومی به شمال خوزستان این منطقه تحت تاثیر حضور آنان قرار گرفت. با نفوذ مسیحیت شوش به قسمتی از نواحی اسقفی قرار گرفت. با ظهور مانی و آیین او تمام منطقه غرب و شرق تحت تاثیر آیین او قرار گرفت و در نهایت مانی در زمان بهرام یكم و با فشار موبدان در زندان بیلاباد (گندی شاپور) از توابع شوش كشته شد.
● شوش در دوران جنگ
▪ عملیات فتح المبین
تجاوز بعثی ها در مرزهای شمالی این استان تا غرب دزفول وشوش ، جهت تصرف این دو شهر قطع راههای ارتباطی استان با سایر نقاط كشور ودر نتیجه محاصره كلی خوزستان بود . شهرهای شوش ودزفول مورد تهدید جدی قرار گرفتند . در طول ماهها توپخانه دوربرد وموشك های فراك بعثی ها شهر دزفول را مورد حمله ناجوانمردانه قرار دادند . رزمندگان دلاور اسلام چند ماه قبل از نوروز ۱۳۶۱ در تدارك حمله وسیعی برای آزاد سازی مواضع استراتژیك غرب شوش- دزفول ودشت عباس بودند.ایثارگران پرتوان جهاد سازندگی با احداث كیلومتر ها راه میان اراضی شنی ،پستی وبلندیها امكان دست یابی نیروهای ما را به توپخانه ومواضع دشمن فراهم ساختند وبا احداث سنگرهای اورژانس امكان عرضه حداكثر خدمات پزشكی را در نزدیكترین فاصله خط مقدم فراهم كردند .سرانجام در نخستین ساعات شب دوم فروردین ۱۳۶۱ عملیات با كلمه رمز «یا زهــزا» آغاز شد . در این عملیات ۲۴۰۰ كیلومتر مربع از اراضی استراتژیك اشغالی آزاد وبیش از پانزده هزار نفر از نفرات دشمن از ژنرال تا سرباز اسیر شدند
● سفر به شوش
اگر قصد بازدید از شوش را دارید می توانید از راه زمینی یا راه آهن به شوش سفر کنید. فراموش نکنید بهترین موقع برای بازدید از این شهر زمستان و بهار است. در اسفند و فروردین هوای منطقه بسیار مطبوع و دلپذیر است. اماکنی که می تواند دیدن آنها برای شما بسیار جالب و جذاب باشد عبارتند از : قلعه فرانسوی ها ، تپه های باستانی آپادانا ، موزه شوش ، هفت تپه ، موزه هفت تپه ، زیگورات چغازنبیل ، مقبره دانیال نبی (ع) ، مقبره دعبل خزاعی و شهر بازی شوش می باشد.
● طبیعت در شهرستان شوش
هوای شوش گرم و خشك است. در مركز این شهرستان بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها ۵۳ درجه بالای صفر و كم ترین آن در زمستان ها یك درجه بالای صفر است. میزان باران سالیانه این مركز به طور متوسط ۲۵۰ میلی متر است. این شهرستان در جلگه خوزستان قرار گرفته است و هیچ گونه ناهمواری در آن مشاهده نمی شود به طور كلی این شهرستان یك دست دشتی و هموار است. منابع آبی شهرستان شوش را رودخانه ها تشكیل میدهند رودخانه مشهور كرخه كه به نام گاماسیاب از دامنه های الوند سرچشمه گرفته و در لرستان موسوم به رود سیمره می شود در خوزستان معروف به كرخه بوده و از شمال به جنوب شهرستان شوش جریان یافته و در انتها به باتلاق هورالعظیم وارد می شود. درختان گز، كنار و كهور عمده ترین پوشش گیاهی این منطقه را تشكیل می دهند. هم چنین گیاهان مرتعی برای چرای دام موجود است. روباه، شغال، گرگ، گراز، آهو، كفتار، دراج، كبك، قرقاول، غاز و مرغابی از جمله جانوران این شهرستان به شمار می روند.● شغل مردم شوش
شغل بیشترمردم شهرستان شوش كشاورزی است. محصول عمده این شهرستان گندم، جو، كنجد و حبوبات می باشد. نهرهای متعددی كه از رود شاوور جدا می شوند به مصرف كشاورزی می رسند. دامداری پس از كشاورزی اصلی ترین شغل مردم ناحیه بوده و انواع فرآورده های دامی و لبنی از تولیدات این بخش محسوب می گردد.
● اماکن اماکن زیارتی ؛ تاریخی و دیدنیهای
۱) چغازنبیل
در ۴۵ كیلومتری جنوب شرقی شهر شوش یكی از اعجب انگیزترین آثار باستانی جهان متعلق به ۳۲۰۰ سال پیش مشهور به زیگورات چغازنبیل وجود دارد . چغازنبیل به ساختمان طبقاتی معبد ایلامیان كه توسط اونتاش گال پادشاه این قوم در سال ۱۲۵۰ قبل از میلاد ساخته شد اطلاق می شود . این بنا با ابعاد ۱۰۵*۱۰۵ متر وارتفاع ۵۳ متر( در گذشته ۵۲ متر ارتفاع داشته است واكنون ۲۵ متر از آن باقی است) از بزرگترین زیگوراتهای جهان محسوب می شود . عملیات باستان شناسی در این بنا از حدود سال ۱۳۲۵ خورشیدی آغاز گردید وتا سال ۱۳۴۱ ادامه داشت . چغازنبیل به بنای زیگورات محدود نمی شود بلكه مشتمل به حصاری است كه به حول یك مجموعه گرد آمده است . محوطه مقدس چغازنبیل از طریق هفت دروازه با محیط اطراف ارتباط دارد . در درون این مجموعه سه معبد با حیاطهای سنگ فرش وانبارهای متعدد آلات وادوات جنگی قرار دارد .
۲) دانیال نبی (ع)
دانیال یكی از پیامبران بنی اسرائیل (قرن هفتم قبل از میلاد) است . دانیال به زبان های عبری مفهوم (خدا حاكم من است) را دارد . در سال ۶۵۵ قبل از میلاد وی را به دربار «نبوكد نصر» پادشاه بابل به اسارت بردند . وی در آنجا به علوم كلدانیان وزبان مقدس واقف گردید ودر حكمت از آنان پیشی گرفت . اولین واقعه ای كه سبب نفوذ دانیال نبی گردید تعبیر خواب نبوكد نصر بود . بدین گونه پیغمبری خود را آشكار نمود ومورد توجه آن پادشاه قرار گرفت . وی به همراه عده ای از قوم یهود به ایران مهاجرت نمود ودر شوش ساكن شد ودر آنجا وفات یافت . آرامگاه دانیال نبی در ساحل شرقی رودخانه شاوور و روبروی تپه ارگ قرار دارد . بنای زیارتگاه شامل دوحیاط است . بر روی گنبد مخروطی – پله ای قرار دارد كه نوع رایج گنبدهای منطقه است .
۳) مقبره دعبل خزاعی شاعر اهل بیت
دعبل خزایی که در زمان حکومت عباسیان می زیست شاعر معروف شیعه و مداح اهل بیت(ع).نقل است که امام رضا (ع) پیراهن خویش را به عنوان صله به وی داد. آرامگاه این شاعر معروف عرب در مرکز شهر کنار مجتمع فرهنگی دعبل خزاعی واقع است.
● آپادانا ،آکروپل ، شهر شاهی و شهر پیشه وران
منطقه باستانی شوش در زمان حفاریهای باستان شناسی برای شناسایی سهل تر به چهار قسمت تقسیم شد که آپادانا در واقع قسمت کاخ آپادانا (به معنی بار عام) پادشاهان هخامنشی است. بر روی تپه های باستانی پی و برخی تندیسها و ستون های کاخ باقیست. آکروپل و شهر شاهی در جوار آپادانا گنجینه ای از تاریخ تمدن بشر را در دل خویش داراست و لایه های تمدنی از دوره ایلامی ، هخامنشی ، پارتی ، ساسانی و دوره اسلامی به خوبی در این قسمت عیان است.
۱) آپادانا
محوطه باستانی شوش در شهر شوش، محوطه وسیعی را در برمی‌گیرد، كه بناها و سازه‌های معماری بسیار متنوعی پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در خود جای داده است. كاخ «آپادانا» یكی از باشكوه‌ترین كاخ‌های آن از شهرت عالمگیر برخوردار است.كاخ آپادانا به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سال‌های ۵۱۵-۵۲۱ پیش از میلاد در شوش روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوارهای كاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است. كاخ داریوش دارای قسمت‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، دروازه و كاخ پذیرایی و همچنین دارای سه حیاط مركزی است. دیوارهای كاخ از خشت با نمای آجری و ستون‌های آن از سنگ است. كاخ داریوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و كاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مركزی دارد. دیوارهای داخلی كاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند كه بقایای به‌جای‌مانده آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شوند.زیباترین آثار به دست آمده از ایوان‌های كاخ، آجرهای لعابدار منقوش، با طرح‌های سرباز گارد جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی است. ستون‌های سنگی این كاخ متشكل از چند قسمت، زیرستون، پایه ستون، شالی‌ستون، ساقه ستون، گل
۲) قلعه شوش (آكروپل)
در سال ۱۸۹۷ میلادی ژان ماری ژاك دومورگان جهت تحقیق واكتشاف به شوش آمد ، دولت فرانسه را متقاعد ساخت تا محلی امن ومناسب برای هیات باستان شناسی فرانسه در شوش ایجاد نماید . به همین منظور بلندترین نقطه تپه های شوش یعنی اكروپل برای این منظور انتخاب گردید وقلعه ای با یك طرح قرون وسطایی اروپا بر فراز آن ساخته شد . ساختمان این قلعه كه با نظارت حاج مصطفی دزفولی وبا مصالح محلی از جمله خشت بنا گردید . تا سال ۱۹۱۲ میلادی به انجام رسید . پلان قلعه ذوزنقه شكل است كه قاعده كوچك آن در سمت شمال واقع شده است . دور تا دور آن را راهرویی احاطه كرده وردیف اطاقهایی به سمت حیاط،برگرد آن قرار گرفته اند . برج شمال غربی قلعه مربع شكل وبرج شمالی شرقی،دایره شكل است
موزه شوش
۳) موزه شوش با زیر بنای ۵۵۰ متر مربع در باغی به مساحت ۱۴۶۳۵ متر مربع در جوار كتابخانه عمومی شوش قرار دارد . این موزه در سال ۱۳۴۵ خورشیدی گشایش یافت
۴) كاخ شاوور
در سمت غربی رودخانه شاوور در سال ۱۳۴۷ خورشیدی كاخ جدیدی كشف شد كه به سبب همجواری با این رودخانه به همین نام مشهور است . این كاخ دارای تالاری به اندازه ۶/۳۴ *۵/۳۷ متر با ۶۴ ستون است . پایه ستونها از سنگ بوده ودیوارها از خشت ساخته شده اند . این كاخ در ۳۵۰ متری غرب آپادانا واقع است وتوسط اردشیر دوم بنا گردید .
۵) هفت تپه
هفت تپه در ۱۵ كیلومتری جنوب شرقی شهر شوش قرار دارد . تحقیقات باستان شناسی هفت تپه از سال ۱۳۴۴ خورشیدی توسط دكتر نگهبان باستان شناس توانای ایرانی آغاز گردید كه تاكنون منجر به كشف آثار با ارزشی همچون مجسمه های سفالی وفلزی ،آرامگاه ، معبد ،گورهای دسته جمعی ،انواع ظروف سفالی وآلات موسیقی شده است . با وجود آنكه تمدن در این منطقه به ۶۰۰ سال قبل از میلاد بر می گردد ولی آثاری كه در انجا از نظر بازدیدكنندگان می گذرد مربوط به بخشی از یك شهر ایلامی متعلق به ۱۵۰۰ تا ۱۳۰۰ قبل از میلاد است .
۶) منطقه باستانی شوش
شوش در سرزمین جنوب غربی ایران ، مهد فرهنگ باستان واقع است . جایی كه تمدن ایلامیان در حدود ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد متولد شده است . پیشینه تاریخی این منطقه وآثار كشف شده در آن ،باستان شناسان را بر آن داشت تا با مطالعه دوره های مختلف تپه های باستانی شوش را به چهار قسمت تقسیم كنند :
▪ آكروپل
این بخش از تپه های باستانی بالاترین نقطه این اراضی است كه پیش از سایر نقاط ، توجه باستان شناسان را به خود جلب كرده است . پس از انكه آلات و ادوات مربوط به تمدن های عصر هخامنشی وما قبل آن در این حوالی كشف شد قلعه ای بر قله تپه ها ساخته شد ، كه پس از مدتی به محل نگهداری آثار كشف شده قلعه اختصاص یافت . آثاری كه در این محل بدست آمده شامل چند قطعه از ستونهای سنگی دوران ما قبل هخامنشیان وتعداد زیادی آثار منقوش به خط میخی هستند .
▪ شهر شاهی
این بخش در قسمت شرق قلعه وتقریبا در شمال شرقی آپادانا واقع است . تاریخ اسرار آمیز نهفته دردل لایه های مختلف این سرزمین از بالا به پایین كه متعلق به دوره های اسلامی ،ساسانی ،پارتی ،هخامنشی وماقبل آن هستند برای باستان شناسی پر اهمیت هستند . آثار كشف شده در این ناحیه روشن می سازدكه ساكنان این حوالی از قوم سامی نبوده وعمدتا بومیانی بودند كه پیش از مهاجرت آریایی ها در سرتاسر نواحی جنوبی ومركزی ایران سكونت داشته اند .

منبع : روزنامه تفاهم