حلزون ارغوانی، رنگزای فراموش شده

فنیقی ها اولین بار در ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح رنگ ارغوانی را کشف کردند، که منشأ آن شهر «تایر Tyr»، پایتخت فنیقی هاست. از این رنگ با عنوان «ارغوانی تایری Tyrian purple» هم یاد شده است و از دو نوع حلزون دریایی به نامهای «مورکس Murex» و «پورپوریا Purpurea» به دست می آید. غده ای مجاور حفره تنفسی آنها وجود دارد که این رنگ را ترشح می کند. برای به دست آوردن ۱ گرم از این رنگ باید حدود ۵۰۰۰ حلزون استفاده شود که همین امر و همچنین سختی فرآوری آن باعث بالا بودن قیمت آن بوده است.
افسانه ای یونانی «هرکول»، قهرمان اسطوره ای یونان را کاشف این رنگ می داند؛ او هنگامی که سگش یک حلزون را خورد و دهانش ارغوانی شد، این موضوع را فهمید. به تازگی در جزیره «کرت Crete» تعداد بسیار زیادی صدف حلزون از گونه «مورکس Murex» یافت شده است که بر اساس این شواهد تصور می شود، «مینوها Minoans»ی ساکن در «کرت Crete» کاشف این رنگ باشند نه فنیقی های «تایر Tyr».
تکه هایی از لباسی ارغوانی از یک آرامگاه یونانی به دست آمده است. یونانی ها از این رنگ به عنوان یک رنگ سلتنطی استفاده می کردند؛ در ایران هم برای لباس پادشاهان از ارغوانی استفاده می شد. تا قرن هفدهم میلادی در ایرلند هم این رنگ به عنوان رنگی پادشاهی شناخته می شد. در یونان از ریشه گیاهی به نام «الکانت»، برای رقیق کردن و گاهی کلاً به جای این رنگ استفاده می شد.
«پلینی Pliny»، طبیعی دان رومی در قرن اول میلادی، در مورد استفاده این رنگ توسط مصریان در ۱۵۰۰سال پیش از میلاد مسیح توضیحاتی را آورده است. در همین زمینه، پاپیروس هایی از مصر به دست آمده که رنج های یک رنگرز - که با این رنگ کار می کرده است - را به زبان شعر و با خط هیروگلیف بیان کرده است.
«پلوتارک Plutarch »، مورخ یونانی، از ۵۰۰۰ تالانت ( هر تالانت برابر ۲۶۰ کیلوگرم است ) پارچه ارغوانی که توسط سپاهیان «اسکندر Alexander» در سال ۳۳۱ پیش از میلاد از «شوش Susa» به غارت رفته نامبرده است. این پارچه ها که ۱۹۰ سال عمر داشتند، هنوز رنگ خود را به خوبی حفظ کرده بودند. ارزش این پارچه ها با مقیاس امروزی، بالغ بر ۶ میلیون دلار بوده است. در قرن چهارم میلادی، در زمان امپراتوری «آگوستوس Agustus» بر روم، لباسی به وزن ۱ پوند که با رنگ حلزون ارغوانی رنگ شده باشد، ارزشی معادل ۲۰,۰۰۰ دلار کنونی داشته است.

یاسمن چمن خورشید
منابع
۱. جهانشاهی افشار- ویکتوریا- « فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی »- انتشارات دانشگاه هنر- تهران- ۱۳۸۰.
۲. ژوله - تورج - « پژوهشی در فرش ایران » - انتشارات یساولی - تهران - ۱۳۸۱.
۳. نصیری - محمد جواد - « سیری در هنر قالیبافی ایران » - ناشر: مؤلف - تهران - ۱۳۷۲.
۴. دین - جنی - ترجمه: کورش کریمشاهی - « رنگ وحشی » - مرکز ملی فرش ایران - تهران - ۱۳۸۵.

منبع : مطالب ارسال شده