حقوقی معادل تعویض یک پوشال کولر

مهاجرت نیروی کار پزشکی، همواره از دغدغه‌های بزرگ دست‌اندرکاران بخش بهداشت و درمان در تمامی کشورها به شمار می‌رود. ایران نیز از قاعده کلی مهاجرت پزشکان مستثنا نبوده و نیست. آمارهای موجود حاکی از شتاب گرفتن روند مهاجرت پزشکان عمومی و متخصص به کشورهای غربی و به خصوص آمریکا، کانادا و استرالیا است. برگزاری آزمون‌‌های دستیاری سخت و غیر استاندارد، وجود سهمیه‌های متعدد در آزمون، تخلف‌های صورت گرفته در آزمون‌های برگزار شده، تمایل نداشتن پزشکان به اشتغال در مناطق روستایی و دورافتاده و ساختار مالی نامناسب بخش بهداشت و درمان، وضعیتی را رقم زده که اکثر پزشکان ایرانی فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند...
در سال‌های اخیر مهاجرت پزشکان ایرانی به ایالات متحده بیشتر در قالب شرکت در برنامه‌های دستیاری یا پژوهشی و عزیمت آنان به استرالیا اغلب به انگیزه اشتغال به حرفه طبابت صورت گرفته است. ساختار مالی بخش بهداشت و درمان از یک سو باعث شده که حقوق و مزایای دریافتی پزشکان بخش دولتی به زحمت پاسخگوی احتیاجات اولیه آنها باشد و از سویی محدودیت فرصت‌های شغلی در بخش خصوصی و نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت در ابتدای کار، امکان کسب درآمد و استقلال را از پزشکان جوان سلب کرده است. از طرف دیگر ساختار اجرایی وضوابط موجود باعث شده که توزیع موقعیت‌های شغلی بر مبنای شایستگی‌های علمی و مهارت‌های حرفه‌ای صورت نگیرد. با این تفاصیل پزشکان جوان دلسرد و سرخورده (به خصوص آنهایی که از نظر تحصیلی و توانایی‌های علمی در سطح بالاتری قرار دارند) به امید پیشرفت و موفقیت‌ بیشتر و همچنین رضایت شغلی بالاتر ایران را ترک گفته و به یکی از کشورهای پیشرفته مهاجرت می‌کنند. ظرفیت دانشجوی پزشکی در سه دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و ایران ۴۱۵ نفر است که بر اساس مصوبه جدید در سال ۱۳۸۷، ۱۰ درصد به این میزان اضافه می‌شود. به گفته خبرگزاری مهر (۲۳/۶/۸۷)، دکتر رحمت‌اله حافظی، معاون توسعه منابع و مدیریت وزارت بهداشت عنوان کرده که در حال حاضر ۲۰ هزار نفر از جمعیت ۱۱۰ هزار نفری دانشجوی رشته‌های وابسته به پزشکی در رشته پزشکی تحصیل می‌کنند که این میزان نسبت به دوران قبل از انقلاب رشد ۲۸ برابری داشته است. این در حالی است که دکتر حسن هویدا، رییس انجمن پزشکان عمومی در خصوص مشکلات پزشکان اظهار کرده که حدود ۶ تا ۷ هزار نفر از دانشجویان پزشکی فارغ‌التحصیل در کشور بیکار هستند و به امر طبابت نمی‌پردازند (برنانیوز ۲۱/۷/۸۷). به عقیده دکتر هویدا تنها ۵ درصد از پزشکان عمومی کشور از وضعیت نسبی معیشتی و مالی برخوردار هستند. وی با تاسف از اینکه حقوق دریافتی پزشکان عمومی در حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان متغیر است، می‌گوید: «این میزان حقوق در مورد رده‌های پایین خدمتی با ۵ کلاس سواد صدق می‌کند.» اکبر عبدالهی‌اصل، سرپرست اداره کل نظارت بر امور دارویی وزارت بهداشت متاسف است که حقوق پزشکان عمومی از تعویض پوشال کولر کمتر است! وی همچنین معتقد است که حقوق این افراد با منشی‌هایشان تنها ۴۰ درصد تفاوت دارد!
● آن سوی مرزها چه خبر است؟
پزشکانی که به امید فرار از مشکلات ایران و کسب موفقیت بیشتر به کشورهای خارجی مهاجرت می‌کنند، با چالش‌ها و موانع متعددی برخورد می‌کنند. از جمله بزرگ‌ترین این مشکلات تایید کردن مدارک تحصیلی و تجربیات کاری خود در دوران پیش از مهاجرت است.
مهاجرت به کانادا: پزشکان مهاجر با مدارک دکترا نمی‌توانند در این کشور کار طبی انجام دهند و باید برای گرفتن مجدد مدرک دکترا اقدام کنند. پزشکان برای دریافت مدرک دکترا باید در دو امتحان تحت عنوان MCCQ یک و دو شرکت کنند. MCCQ-I در واقع مهارت‌های بالینی و اطلاعات پزشکی فرد آزمون دهنده را در یک امتحان ۴ ساعته مورد ارزیابی قرار می‌دهد. امتحان‌ MCCQ-II یک امتحان عملی است که در ۵ ایستگاه عملکرد فرد آزمون‌دهنده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این دو امتحان برای دریافت مدرک دکترا برای تمام دانشجویان و حتی افرادی که در خود کشور کانادا تحصیل کرده‌اند، الزامی است، اما دانشجویان خارجی علاوه بر این دو ابتدا باید در آزمونی تحت عنوان MCCEE موفق شوند. این آزمون توانایی و اطلاعات پزشکان خارجی را بر اساس استانداردهای کانادا مورد بررسی قرار می‌دهد و تنها در صورت موفقیت در این آزمون پزشکان خارجی اجازه ورود به مرحله بعد، یعنی شرکت در آزمون‌های MCCQ-I و MCCQ-II را می‌یابند. پس از گذراندن این مراحل هر فارغ‌التحصیل رشته پزشکی باید از طریق سیستمی تحت عنوان CaRMS برای ورود به دوره تخصص اقدام کند. در این سیستم پزشکان برای دوره‌های تخصصی در دانشگاه‌های مختلف ثبت‌نام می‌کنند و منتظر می‌مانند تا برای آنها وقت مصاحبه تعیین شود، اما معمولا به علت رقابت فشرده، شانسی برای دعوت شدن به مصاحبه (به خصوص برای پزشکان خارجی) وجود ندارد. تنها راه برای موفقیت در این مرحله داشتن یک رزومه برتر نسبت به دیگران است. برای داشتن یک رزومه‌ قوی، پزشکان مجبور به کار در مراکز تحقیقاتی و چاپ مقاله در مجلات معتبر هستند و یا اینکه باید دوره‌های آموزشی را در رشته تخصصی موردعلاقه خود بگذرانند تا بتوانند از یکی از استادان دانشکده‌های پزشکی توصیه‌نامه دریافت کنند. تنها در این صورت است که آنها شانس موفقیت خود را افزایش خواهند داد. طبق آمار یک سایت غیررسمی، در کانادا بیش از ۱۲۰۰۰ پزشک خارجی وجود دارد که تنها ۴۰۰ نفر از آنها مشغول به کار طبابت هستند. از هر ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ نفر متقاضی برای دوره‌های تخصصی تنها ۱۶۹ نفر این امتحانات را با موفقیت می‌گذرانند و در بهترین شرایط این روند حدود ۲ سال به طول می‌انجامد
(mohajerat.blogfa.com).
مهاجرت به استرالیا: پزشکان ایرانی اکثرا برای اشتغال به کار اقدام به مهاجرت به کشور استرالیا می‌کنند. این پزشکان باید دارای مدرک IELTS با نمره حداقل ۷ و دو سال تجربه کاری باشند. اگر این شرایط موجود باشد، پزشکان ابتدا باید مدارک خود را به شورای پزشکی استرالیا (AMC) ارسال کنند. اگر این مدارک مورد تایید قرار گیرد، می‌توانند در یک امتحان دو مرحله‌ای تحت عنوان MCQ برای گرفتن مدارک دکترا در استرالیا اقدام کنند. مرحله اول آزمون از سوالات چند جوابی تشکیل شده و مرحله دوم آن نیز یک آزمون عملی چند ایستگاهی است که برای ارزیابی مهارت‌های بالینی فرد طراحی شده است. پس از گذراندن این مراحل پزشک می‌تواند در یکی از مناطقی در استرالیا که نیاز به پزشک خارجی دارند، برای اشتغال به کار اقدام کند و یا برای ورود به دوره دستیاری آماده شود.
مهاجرت به ایالات متحده: کشور آمریکا از نظر جذب افراد تحصیل کرده ایرانی (و به خصوص پزشکان) در رتبه نخست قرار می‌گیرد. بر اساس تحقیقات انجام شده از سوی دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد، ۲۵۰ هزار ایرانی دارای تحصیلات عالی در آمریکا زندگی می‌کنند و در مجموع حدود ۴۶ درصد ایرانیان مقیم آمریکا دارای تحصیلات دانشگاهی هستند. پزشکان در ایالات متحده برای تایید مجوز پزشکی خود مجبور هستند ابتدا در دو امتحان کتبی معروف USMLE۱ و USMLE۲ شرکت کنند که به ترتیب اطلاعات پزشکی علوم پایه و بالینی پزشکان را مورد سنجش قرار می‌دهد. پس از آن شرکت در مرحله سوم امتحان تحت عنوانStep ۲ CS که در گذشته به نامCSA مشهور بود، برای ارزیابی مهارت‌های بالینی الزامی است. پس از گذراندن این مراحل و تایید مدرک دکترا، پزشکان می‌توانند سالی یک بار برای پذیرش در دانشگاه‌های ایالات مختلف در رشته تخصصی مورد نظر اقدام کنند. در این مرحله دعوت برای مصاحبه و پذیرش در بعضی از رشته‌ها داشتن یک رزومه قوی و توصیه‌نامه از یکی از اساتید دانشگاه‌های آمریکا ضروری است.
● راه برگشتی وجود دارد؟
بسیاری از پزشکان پس از مهاجرت به کشورهای خارجی و شروع دوره دستیاری و مواجه شدن با مشکلات در این کشورها، تصمیم می‌گیرند به وطن برگردند و با ارزیابی نمرات و دوره‌های گذرانده شده، دوره دستیاری را در کشور خود ادامه دهند. قبل از سال ۲۰۰۸ دانشجویانی که به هر دلیلی در یکی از کشورهای غربی ویا حتی کشورهایی نظیر مجارستان، بلغارستان، سوریه، مالزی، فیلیپین، هند و... مشغول به تحصیل بودند، می‌توانستند با ارایه مدارک قابل‌قبول به وزارت بهداشت و ارزیابی این سازمان، باقی‌مانده دوره دستیاری خود را در یکی از دانشگاه‌های ایران ادامه دهند، اما به تازگی وزیر بهداشت اعلام کرده که دستیاران و دانشجویان دوره دکترای تخصصی که در خارج کشور تحصیل خود را آغاز کرده باشند، به دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل کشور منتقل نمی‌شوند. دکتر لنکرانی عنوان کرد دستیاران ایرانی که تحصیل خود را خارج از کشور از سال ۲۰۰۸ آغاز کرده باشند، حق انتقال به دانشگاه‌های داخل کشور را نخواهند داشت. این محدودیت انتقال دستیاران به علت حفظ و توسعه متناسب فضا و کیفیت آموزشی است. به این ترتیب به نظر می‌رسد راه برای بازگشت نیز دشواتر شده و پزشکان تحصیل کرده در خارج از کشور باید تحت ارزیابی‌های گوناگون گروه‌های مختلف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گیرند.

دکتر سحر میرپور

منبع : هفته نامه سپید