وقتی فراموشی به سراغمان می آید…

بیماری آلزایمر یك بیماری پیش رونده است كه با گذشت زمان وخیم تر می شود. عامل اصلی «دمانس» یا زوال عقل بیماری آلزایمر است كه علائم مشخصه آن از دست دادن حافظه، قضاوت، استدلال و تغییراتی در حالات و رفتار فرد است. گرچه هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما به كمك شناخت علائم آن و در صورت تشخیص زودهنگام این بیماری، می توان پیش از حاد شدن بیماری، نسبت به درمان آن كمك كرد. برخلاف تصور عموم، بیماری آلزایمر بخشی از روند طبیعی پیری نیست بلكه...
برای شناخت بیشتر این بیماری متن زیر را كه به مناسبت برپایی «اولین كنگره بین المللی بیماری آلزایمر در ایران» كه ۲۴ و ۲۵ آذرماه ۸۴ در تهران برپا شد، با هم می خوانیم.
●●●
●بیماری آلزایمر چیست؟
آلزایمر یك بیماری است كه بر كاركرد مغز تاثیر می گذارد. این بیماری یك بیماری «تحلیل برنده» و «پیش رونده» قوای عقلانی سیستم عصبی مركزی انسان است. این بیماری شایع ترین نوع «دمانس» (زوال عقل) است كه طی روندی چند ساله باعث می شود كه به طور تدریجی حافظه و توانایی های ذهنی دیگر همچون تفكر، استدلال و قضاوت از بین برود. دكتر مریم نوروزیان متخصص مغز و اعصاب و دبیر «اولین كنگره بین المللی بیماری آلزایمر در ایران» در این زمینه می گوید: پیش از شناخت بیماری آلزایمر ابتدا باید بیماری دمانس (فراموشی) را تعریف كرد. بیماری آلزایمر یكی از انواع دمانس است. شایع ترین علت فراموشی آلزایمر است به طوری كه ۶۰ تا ۷۰ درصد علل فراموشی را بیماری آلزایمر تشكیل می دهد. به عقیده این پزشك متخصص، فراموشی بیش از ۱۰۰ علت دارد كه در میان این علل، آلزایمر از همه شایع تر است. دكتر نوروزیان در تعریف آلزایمر می گوید: اختلال و اضمحلال تدریجی قوای عقلانی و كاركردهای عالی مغز به ویژه حافظه به حدی كه فراموشی، در اعمال اجتماعی و زندگی شخصی و اجتماعی فرد ایجاد اختلال كند.
●علت این بیماری چیست؟
علت این بیماری كاملاً مشخص نبوده و درمان قاطعی هم برای آن در حال حاضر در دسترس نیست. اعتقاد بر این است كه عوامل ژنتیكی (ارثی) در این بیماری می تواند، دخیل باشد.
- اطمینان نداشتن از این موضوع كه امروز چه روزی است؟ گم كردن راه و مكان ها هنگام رفتن به خرید.
- بی تفاوتی نسبت به سرگرمی های مورد علاقه و لذت نبردن از آنها.
- دوری گزیدن و گوشه گیری از دیگران به ویژه دوستان و خانواده.
- ایجاد مشكل در تصمیم گیری و یا انتخاب.
●چه كسانی بیشتر در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند؟
آلزایمر به دو نوع زودرس و دیررس تقسیم بندی می شود. نوع زودرس آن كه خوشبختانه چندان هم شایع نیست، افراد را از سنین ۳۵ سال تا ۵۰ و ۶۰ سال مبتلا می سازد و نوع دیررس آن مربوط به سنین ۶۵ سال به بالاست. آنچه در حال حاضر به عنوان یك بیماری نسبتاً شایع با آن روبه رو هستیم، آلزایمر دیررس بوده كه مهم ترین مسئله آن «ژنتیك» به شمار می رود. خانم دكتر نوروزیان در این زمینه می گوید: افرادی كه پدر، مادر، خواهر و برادرشان به آلزایمر مبتلاست، سه تا چهار برابر بیش از سایرین در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. این افراد ضروری است، اختلال حواس را جدی بگیرند، اما رسیدگی زودهنگام به این موضوع جای نگرانی را در مورد این افراد از بین می برد. عامل سن از جمله عوامل مهم دیگری است كه با افزایش سن، خطر ابتلا به آلزایمر نیز افزایش می یابد. دكتر نوروزیان ادامه می دهد: رشد جمعیت كشور در دهه ۶۰ در كشور سبب شده است كه با خیل عظیم جوانانی روبه رو باشیم كه ۴۰ تا ۵۰ سال آینده وارد مرحله سالمندی می شوند و در صورت آنكه برای این افراد برنامه ریزی صحیحی انجام نگرفته باشد، طی سال های آینده با انفجار جمعیت سالمندان و با مشكلات خاص آنان از جمله آلزایمر مواجه خواهیم بود كه حل این معضل برنامه ریزی های دقیقی را می طلبد. آمارها نشان می دهد، آلزایمر در زنان بیش از مردان است، چرا؟ دبیر اولین همایش بین المللی بیماری آلزایمر در ایران در پاسخ به این پرسش می گوید: چون زنان كمتر از مردان در معرض یادگیری قرار دارند. برای مثال بیشتر زنان روستایی بی سوادند كه خود بی سوادی، عامل مهمی در ابتلا به آلزایمر قلمداد می شود. از دیگر سو، طولانی بودن عمر زنان نسبت به مردان، علت مهم دیگری در بالا بودن آمار زنان مبتلا به آلزایمر تلقی می شود. هورمون «استروژن» در اعمال مغزی فرد تاثیر مثبتی به جا می گذارد كه افت هورمون استروژن بعد از یائسگی نیز از دیگر عوامل ابتلا به این بیماری است. همچنین آلزایمر عده ای را كه به ضربه مغزی مبتلا می شوند و كسانی را كه سابقه ضربه مغزی شدید منجر به بیهوشی یا ضربات و یا شكستگی جمجمه دارند، بیش از سایرین تهدید می كند. بالا بودن كلسترول و چربی خون نیز به غیر از افزایش خطر سكته مغزی با ابتلا به آلزایمر در ارتباط است. اسید فولیك كه یك مكمل غذایی به شمار می رود نیز می بایست به میزان كافی به بدن برسد، در غیر این صورت كمبود آن از عوامل مستعدكننده ابتلا به بیماری آلزایمر است مصرف الكل نیز در ابتلا به این بیماری موثر است. بی سوادی نیز از عوامل مستعدكننده آلزایمر شناخته شده، برای مثال پژوهش ها بیانگر این امر است كه افرادی كه كمتر از هشت سال تحصیل كرده اند، بیش از افرادی كه تحصیلات بیشتر دارند، به آلزایمر مبتلا شده اند. تغییرات متعددی در مغز رخ می دهد كه باعث كوچك شدن مغز و نیز از بین رفتن سلول های آن می گردد و به جای آنها تكه های متعددی با اشكال خاصی به نام «پلاك های پیری» می نشینند. علامت دیگر بیماری، وجود كلافه هایی ظرف مارپیچی شكل در سلول های مغزی است كه در نهایت سلول های سالم را از بین می برد. به عقیده متخصصان، در این بیماری، بخش هایی از بافت مغزی با رسوبات پروتئینی جایگزین شده و آسیب می بینند. به همین دلیل پیام های عصب را درست منتقل نمی كنند. پیدایش علائم بیماری به دنبال این آسیب رخ می دهد. عفونت و عوامل محیطی نیز می تواند، در پیشرفت بیماری موثر باشد، هر چند میزان اثر آن هنوز مشخص نیست.
●آیا آلزایمر بخشی از سیر طبیعی پیر شدن است؟
هنگامی كه پیر می شویم، به یاد آوردن اسامی، خاطره ها، چهره ها و.... به آسانی گذشته میسر نیست. در هر سنی كه باشیم، فراموش كردن نام ها، گم كردن اشیا و یا تامل برای به یاد آوردن یك كلمه، طبیعی است. به خاطر داشته باشیم كه آلزایمر یك بیماری است و با آنچه اشاره شد بیماری آلزایمر را نباید با پیر شدن یكی پنداشت، بلكه این بیماری با مشكلاتی كه در حافظه ایجاد می كند، زندگی روزمره را به طور كلی تحت تاثیر قرار می دهد.
●توانایی افراد مبتلا به آلزایمر در كدام بخش ها مختل می شود؟
به طور متوسط سیر این بیماری ۵ تا ۱۰ سال به طول می انجامد. طی این مدت فرد در یادآوری اسامی، به یادآوردن وقایع اخیر، درك مشكل و بیماری خویش، انجام وظایف روزانه، فكر كردن و حرف زدن و همچنین قدرت قضاوت دچار مشكل می شود. هر چند تشخیص بیماری آلزایمر در مراحل اولیه مشكل است، اما علائم بیماری به تدریج پیشرفت كرده و آشكار می شود. اگر فكر می كنید خود یا نزدیكانتان به آلزایمر مبتلا هستید، ده نشانه هشداردهنده زیرا را بخوانید. اگر بعضی از این عوامل را مشاهده كرده اید، حتماً با پزشك مشورت كنید:
- اسامی، تاریخ و زمان، شماره تلفن و چیزهایی دیگر را بیش از پیش فراموش كردن تا حدی كه این امر زندگی را تحت تاثیر قرار داده و از حال طبیعی خارج كند.
- به سختی انجام دادن كارهای روزمره و آشنا مانند آشپزی، جواب دادن تلفن و...
- گم كردن اشیا بیش از پیش، به شكلی كه آنها را در جای عجیب و نامربوط قرار داده و دیگران را متهم به برداشتن و جابه جا كردن وسایل شخصی خود كنیم.
- از یاد بردن كلمات ساده و یا فراموشی در زمان سخن گفتن.
- ایجاد اشكال برای انجام كارهای پیچیده تر مثلاً گیج شدن در هنگام دیدن فیلم، شنیدن یك داستان و فراموشی وقایع پیشین.
- بیش از پیش شكاك، بدبین، محتاط و یا مضطرب به نظر رسیدن.
- اطمینان نداشتن از این موضوع كه امروز چه روزی است؟ گم كردن راه و مكان ها هنگام رفتن به خرید.
- بی تفاوتی نسبت به سرگرمی های مورد علاقه و لذت نبردن از آنها.
●آیا آلزایمر قابل درمان است؟
برای درمان هر بیماری باید به عوامل ایجادكننده آن توجه شود. بیماری آلزایمر در اثر رسوب پروتئین آمیلوئید در مغز ایجاد می شود و تغذیه سلول ها را مختل می كند. این امر سبب مرگ سلول های عصبی (نورون ها) شده كه پدیده ای غیرقابل بازگشت است. دكتر مازیار سیدیان متخصص بیماری های مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه علوم پزشكی تهران در این زمینه می گوید: آلزایمر در حال حاضر درمان موثر ندارد. هر چند كه درمان هایی از ۲۰ سال پیش تاكنون برای بازگردانیدن حافظه فرد صورت گرفته است. وی با اشاره به اینكه برخی داروها كه در گذشته تجویز می شده، عوارض كبدی برای بیمار داشته تا جایی كه به دلیل عوارض منفی آن دیگر تجویز نمی شود، یادآور شد: در حال حاضر داروهایی برای بیماران مبتلا به آلزایمر تجویز می شود كه منجر به بهبود شناخت وی می شود. دكتر سیدیان ادامه می دهد: ساخت داروهای گیاهی و تولید واكسن برای ایجاد ایمنی علیه این بیماری از جمله راه هایی بوده كه دانشمندان را برای مقابله با این بیماری بسیج كرده است.
بنفشه پورناجی

منبع : روزنامه شرق