سالمندان

روز جهانی سالمندان روزی است که وقف بزرگداشت، احترام و مواظبت از سالمندان شده است. اگر خدا بخواهد روزی شما هم عضوی از این گروه بزرگ خواهید شد. کهولت یکی از موفقیت‌های دست یافتنی آدمی است که همزمان با عصر رقابت و تلاش و مدرنیته به‌عنوان یکی از افتخارات بشریت شناخته شده است.
سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد. طبق گزارش‌های سازمان ملل از هر ۱۰ نفر یکی بالای ۶۰ سال سن دارد که تا سال ۲۰۵۰ این نسبت ۱ به ۵ نفر و تا سال ۲۱۵۰ این رقم ۱ به ۳ خواهد شد. در سال ۱۹۹۲ شورای عمومی سازمان ملل ۱۹۹۹ را سال سالمندان اعلام کرد. ”به‌سوی جامعه‌ای برای همه سنین“ موضوع مشاهده‌ها و بررسی‌های سازمان ملل بود که سال جهانی سالمندی را از چهار جهت بررسی کرد؛ موقعیت سالمندان، پیشرفت‌های شخصی در طول زندگی، روابط چند ملیتی، پیشرفت و کهولت جمعیت، شورای عمومی سازمان ملل یک اصل ۱۸ ماده‌ای را تصویب کرد که بر اساس پنج دسته طبقه‌بندی می‌شود استقلال، مشارکت، توجه، احساس رضایت و شخصیت میانی اساسی این اصول است.
۱) سالمندان باید به غذا، آب، مسکن، لباس و خدمات درمانی مناسب از طریق مقرری، خانواده، حمایت جامعه و خودیاری دسترسی داشته باشند.
۲) آنها باید فرصت کار کردن با دسترسی به تولید درآمدهای دیگر داشته باشند.
۳) همچنین باید خود در تعیین زمان بازنشستگی شرکت داده شوند.
۴) سالمندان باید به برنامه‌های آموزشی و تحصیلی مناسب دسترسی داشته باشند.
۵) سالمندان باید در محیطی زندگی کنند که امن و مطابق علایق و قابلیت‌های جدیدشان باشد.
۶) سالمندان باید تا زمانی‌که امکان دارد و خانهٔ خود سکونت کنند.
۷) باید در جامعه حضور داشته باشند و در تصمیم‌هائی که برای رفاه ایشان و روش انتقال دانش‌شان به جوان‌ها گرفته می‌شود دخالت کنند.
۸) سالمندان باید برای فرصت‌های خدمات‌رسانی به جامعه امکان انتخاب داشته باشند و داوطلبانه در کارهائی که مناسب علایق و قابلیت‌هایشان است شرکت کنند.
۹) سالمندان باید جنبش‌ها و انجمن‌های مخصوص به خود داشته باشند.
۱۰) آنان باید از امنیت اجتماعی و توجه خانوادگی، مطابق باارزش‌های فرهنگی جامعه برخوردار باشند.
۱۱) سالمندان باید به خدمات درمانی دسترسی داشته باشند، به‌طوری که به حداکثر مطلوب سلامت جسمی، روحی و احساسی دست بیابند تا از ابتلاء به بیماری‌ها پیشگیری کرده با آنها را به تأخیر بیاندازند.
۱۲) سالمندان باید به خدمات اجتماعی و قانونی دسترسی داشته باشند تا استقلال، امنیت و آسایش خود را افزایش دهند.
۱۳) سالمندان باید به خدمات مؤسسه‌ای مناسبی دسترسی داشته باشند تا در یک محیط امن و انسانی به امنیت، توانبخشی، انگیزهٔ روحی و اجتماعی دست یابند.
۱۴) باید در هر جائی‌که سکونت دارند از حقوق انسانی و آزادی‌های بنیادی برخوردار شوند، این حقوق شامل برخورداری از احترام کامل نسبت به شخصیت، عقاید و نیازهایشان و هم چنین برخورداری از تصمیم‌گیری شخصی در مورد امکاناتی که از آن استفاده کنند و کیفیت زندگی شخصی‌شان است.
۱۵) باید به سالمندان فرصتی برای تکامل استعدادهای نهانی‌شان داده شود.
۱۶) آنها باید به منابع تحصیلی، فرهنگی، روحی و سرگرمی اجتماع دسترسی داشته باشند.
۱۷) سالمندان باید در امنیت و تشخص زندگی کنند و از هرگونه سوء‌استفاده جسمی یا روحی در امان باشند.
۱۸) باید با سالمندان، صرف‌نظر از سن، جنسیت، سابقهٔ نژادی و قومی، ناتوانی یا هر موقعیت دیگر عادلانه رفتار شود و بدن توجه به وضعیت اقتصادی‌شان برای آنها ارزش قائل شد.
● پیام کوفی عنان در روز جهانی سالمندان
بیشتر جمعیت سالمندان جهان را زنان تشکیل می‌دهند. ”سالخوردگی در هزارهٔ جدید“ موضوع امسال روز جهانی سالمندان است که بر فقر، زنان پیر و پیشرفت متمرکز شده است که بر نیاز شناسائی اثر پیری در زنان و مردان، تأمین برابری کامل بین آنها، ایجاد مزایای مناسب سن و جنسیت آنها در قانون‌گذاری، سیاست‌ها و برنامه‌های متمرکز بر ریشه‌کنی فقر تأکید می‌کند. در گردهمائی ما پیش، رهبران دنیا تصمیم خود را مبنی بر پیشرفت اهداف و مقاصدی که در کنفرانس‌های قبلی سازمان ملل برای اهداف پیشرفت هزاره موافقت کرده بودند، دوباره تأکید کردند.
قسمت مهمی از این تلاش‌ها طرح جنبش بین‌المللی مادرید برای پیری است که طبق آن قسم خورده‌اند نه تنها برای تأمین‌ امنیت سالمندان تلاش کنند بلکه به آنها اختیار شرکت در اقتصاد، سیاست و زندگی اجتماعی جوامع خود را بدهند. از آنجا که تعداد سالمندان در نسل بعد زیادتر می‌شود، تعداد آدم‌های فقیر که سن آنها بیش از ۶۰ سال است نیز بیشتر خواهد شد.
اما آنها بیشتر از پیش برای ریشه‌کن ساختن فقر تلاش خواهند کرد. سالمندان قبلاً تعهد، عزم و حرکت خود را برای این مبارزه نشان داده‌اند. هر چند به‌ندرت به کمک آنها حساب می‌شود. ولی ما نمی‌توانیم فقر را ریشه‌کن کنیم یا به دیگر اهداف خود برسیم مگر درک کنیم که سالمندان - به‌خصوص زنان پیر - چگونه فقر را تجربه می‌کنند، و مگر شرکت فعال سالمندان را در طرح‌ها و اجراء برنامه‌ها و فعالیت‌های مناسب ترویج دهیم. در روز جهانی سالمندان من از همهٔ دولت‌ها و افرادی که در زمینهٔ ترقی جامعه برای همهٔ سنین فعالیت می‌کنند دعوت می‌کنم که تلاش‌های خود را برای اجراء مقررات طرح جنبش بین‌المللی مادرید در زمینهٔ پیری دو برابر کنند و برای تغییر گرایش‌ها، سیاست‌ها و عملیات‌ها تلاش کنند به‌طوری که در قرن بیست‌ویکم از توانائی‌های عظیم قشر سالمند بهره‌برداری شود. این گزیده‌ای از متن سخنرانی دبیرکل سازمان ملل بود.
● سالمندان و مشکلات تغذیه‌ای
در کشورهای پیشرفته، بیشتر مشکلات گوارشی با زیاد خوردن ارتباط دارد اما در سالمندان کم‌خوری خود یک مشکل است. بین بیماری‌های مزمنی که سالمندان از آن رنج می‌برند (سرطان، ناراحتی‌های قلبی، دیابت، پیوست و دردهای استخوانی) و ترکیبی از رژیم غذائی نامناسب و زندگی ناسالم، رابطهٔ مستقیم وجود دارد. شخص به نسبت پیر شدن به دلایل گوناگون مقدار خوراکش نیز کمتر می‌شود. برخی مشکل بلع دارند، برخی به علت داشتن درد مفاصل برای خرید و درست کردن غذا دچار مشکل هستند، عده‌ای به‌علت از دست دادن همسر ی ناخوش بودن، اشتهای خود را از دست می‌دهند و بعضی نیز به دلیل ضعف مالی قدرت خرید ندارند.● اصول تغذیه برای سالمندان
شاید رعایت چند نکتهٔ اساسی که در زیر آمده کمکی باشد برای سالمندان تا راحت‌تر بتوانند نیازهای تغذیه‌ای خود را شناخته و مرتفع سازند. البته امروز بخشی از صنایع غذائی جهان به فرآوری غذاهای ویژهٔ غنی شده و کم حجم با قیمت مناسب برای سالمندان پرداخته‌اند که به‌نظر می‌رسد در کشور ما جای اینگونه تولیدات صنعتی خالی است.
▪ خوردن طیف وسیع‌تری از خوراکی‌ها به‌خصوص آنها که تراکم تغذیه‌ای بیشتری دارند.
▪ ایجاد توازن در دریافت انرژی با فعالیت‌های فیزیکی و معمولی.
▪ از خوراکی‌های نشاسته‌ای در طول روز باید استفاده شود. در افرادی که از بیماری‌های حاد و مزمن رنج می‌برند و اشتهای محدودی دارند، استفاده از مواد نشاسته‌ای باید با نیازهایشان تناسب داشته باشد. آنها باید از مواد قندی بیش از حد استفاده کنند.
▪ برای افراد سالم، چهار قطعه میوه و سبزی با بیشتر در روز توصیه می‌شود. برای افرادی که از بیماری‌‌های حاد و مزمن رنج می‌برند استفاده از میوه و سبزی بستگی به نیازهای شخصی دارد.
▪ استفادهٔ مقدار مناسبی از مواد و مایعات فیبری پیشنهاد می‌شود.
▪ گوشت قرمز، ماکیان و ماهی باید به‌طور منظم خورده شوند. مواد لبنی مانند شیر، ماست و پنیر کم چرب هر روز باید مصرف شوند. برای افرادی که از بیماری‌های مزمن و حاد رنج می‌برند استفادهٔ بیشتر از مواد لبنی توصیه می‌شود. استفاده از شیر غنی شده به مقدار زیاد برای سالمندان پیشنهاد شده مگر اینکه آنها مجبور به تبعیت از رژیم خاصی باشند.
▪ برای افراد سالم، استفادهٔ معمولی از چربی اشکالی ندارد ولی برای افراد بیمار استفاده از چربی به نیازهای شخصی بستگی دارد.
▪ باید حداقل ۸ لیوان آب و سایر مایعات در روز نوشیده شود.
▪ سالمندان باید از مواد غنی‌شده و مکمل‌های غذائی استفاده کنند. به‌خصوص اگر پزشک معالج یا متخصص تغذیه تأکید کرده باشد. استفاده از این مواد باید به‌طور مرتب تکرار شود.
● پیرتر شدن، بهتر خوردن
در ۶۵ یا ۸۵ سالگی، بالاخره زمانی می‌رسد که سالمندان برای توانائی خوب خوردن دچار یک یا دو مشکل می‌شوند. به‌عبارت دیگر تغذیهٔ نامناسب بهبود بیماری را به تعویق می‌اندازد. مخارج بالائی دارد و گاهی نیاز به بستری شدن هست که به زندگی بدون کیفیت منتهی می‌شود. سالمندان برای تغذیه‌ٔ خوب و مناسب با مشکلات زیر روبرو هستند. تنها زندگی کردن در انزوا به سر بردن یکی از مشکلات سالمندان است. سالمندانی که بعد از سالیان دراز زندگی با فردی دیگر، ناگهان تنها می‌شوند، تنها زندگی کردن را به‌خصوص به هنگام غذا خوردن بسیار سخت می‌دانند. آنها اشتهای خود را از دست می‌دهند و دوست ندارند برای خود غذا درست کنند.
مطالعات روی افرادی که به‌تازگی بیوه شده‌اند بیشتر نیز زنان بوده‌اند نشان می‌دهد آنها موقعی که زوجشان در قید حیات بوده از غذا درست کردن لذت می‌بردند ولی بعد از فوت همسر، آنها غذا درست کردن را کار خسته‌کننده‌ای می‌دانند. به‌خصوص اگر کسی نباشد که از زحماتی که برای آن غذا کشیده‌اند قدردانی کند. در نتیجه زنان بیوه و زن خود را از دست داده و بسیار ضعیف می‌شوند. برای مردانی که همیشه زنانشان غذا می‌پختند این مسئله بغرنج‌تر است.
آنها حتی نمی‌دانند غذای خود را چگونه تهیه و آماده کنند و در این صورت غذای حاضری می‌خورند یا در رستوران غذا نمی‌خورند که این باعث افزایش وزن ایشان و در نتیجه افزایش کلسترول، قند و غیره می‌شود، بدون آنکه ویتامین و املاح به بدن برسد.
▪ مشکلات جسمی:
برخی از سالمندان دچار مشکلاتی از قبیل یبوست، اسهال یا سوزش معده ناشی از نجویدن غذا می‌شوند. به دلیل نداشتن دندان‌های کامل یا دندان‌های نامناسب مصنوعی جویدن برای آنها مشکل است، آنها از خوردن میوه و سبزی‌ها که منابع خوب ویتامین، املاح و فیبر هستند، منصرف می‌شوند. برای جلوگیری از نفخ و پیوست از خوردن لبنیات که حاوی کلسیم، پروتئین و ویتامین است، خودداری می‌کنند. از سوئی سایر مشکلات پزشکی تغذیه‌ای نیز سالمندان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد مانند آلزایمر، آرتروز و سکته. کسانی‌که دچار این بیماری‌ها هستند برای خرید کردن و حتی بلند کردن چنگال نیز مشکل دارند.
▪ رژیم‌های غذائی:
بسیاری از سالمندان به دلیل ابتلاء به برخی از بیماری‌های مزمن باید از خوردن چربی و سدیم بپرهیزند. تغذیهٔ این افراد به توجه بیشتری نیاز دارد که معمولاً از عهدهٔ سالمندان خارج است. آنها روش‌های ساده‌تر تغذیه را مانند خوردن کنسرو، غذای آماده و یا سوسیس و کالباس ترجیح می‌دهند.
▪ مشکلات اقتصادی:
کمبود پول در میان سالمندانی که تنها منبع درآمدشان حقوق بازنشستگی است بسیار شایع است، آنها از ترس‌ گرانی و فساد غذاهای تازه مانند میوه و سبزی، از خرید آنها امتناع می‌کنند. و مشکلات مالی مراجعه به دکتر را برای درمان بیماری به تعویق می‌اندازند که خود باعث طول دورهٔ درمان می‌شود.
▪ تحرک بدنی:
در کنار تغذیهٔ مناسب، تحرک جسمانی برای تأمین یک زندگی سالم در هر سنی لازم است. با سوختن کالری در اثر ورزش وزن بدن کنترل می‌شود. ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، استحکام استخوان‌ها را بیشتر می‌کند. دانشمندان معتقدند که حرکت فیزیکی باعث عملکرد خوب ریه‌ها و قلب می‌شود، قدرت و انعطاف‌پذیری را زیاد کند و حس سلامتی را القاء کند. به‌خاطر بیاورید روزی را که اولین موی سپیدتان را دیدید، شاید روزگاری نه چندان دور بود به آخرین موی رنگینتان با حسرت خیره شوید. سالمندان را عزیز بداریم.

منبع : سایر منابع