حشیش

گیاه شاهدانه هندی كه بوته شاهدانه نامیده می‌شود، از چهارهزار سال پیش در آسیای مركزی و چین شناخته شده است. شاهدانه هندی، گیاهی مقاوم و معطر با رشد سالیانه است. مواد فعال زیستی مشتق از آن روی هم رفته، حشیش نامیده می‌شوند. طبق بیشتر برآوردها، حشیش رایج‌ترین ماده غیرقانونی مصرفی در جهان است.
قوی‌ترین انواع حشیش از سرشاخه‌های گلدار گیاه از ترشح رزینی قهوه‌ای مایل به سیاه خشك‌شده برگ‌های آن به‌دست می‌آید. بوته شاهدانه را معمولا می‌برند، خشك و خرد كرده، داخل سیگار (كه به آن سیگاری می‌گویند) ریخته و آن را می‌كشند. اسامی رایج حشیش عبارتند از: علف، ماری ‌جوانا و البته بسیاری اسامی دیگر كه در كشور ما كمتر به‌كار می‌رود.طبق آخرین آماری كه كشورهای غربی منتشر كرده‌اند، میزان شیوع سوء مصرف حشیش یا وابستگی به آن در طول عمر پنج درصد است. مطالعات نشان داده است كه تا سن ۳۴ سالگی و با افزایش سن، شیوع مصرف ماری‌جوانا یا حشیش افزایش نشان می‌دهد و پس از آن، به تدریج كاهش می‌یابد.
● تجربیات ناشی از مصرف حشیش
با تدخین حشیش، اثرات نشئه‌آور آن ظرف چند دقیقه ظاهر می‌شود. حدود نیم ساعت بعد از مصرف، این اثرات به اوج می‌رسد و حداكثر چهار ساعت دوام می‌یابد. البته به‌خاطر داشته باشیم كه برخی از اثرهای حركتی و شناختی ناشی از مصرف حشیش پنج تا دوازده ساعت به‌طول می‌انجامد.
مصرف‌كنندگان حشیش به‌دنبال تدخین این ماده، به اتساع در عروق خونی چشم دچار می‌شوند و به همین دلیل می‌توان قرمزی چشم را در آنها مشاهده كرد. در عین حال ضربان قلب افزایش می‌یابد و بیماران دچار افت فشارخون نیز می‌شوند. خشكی دهان و افزایش اشتها از علایم دیگری است كه به‌خصوص طی مسمومیت با حشیش دیده می‌شوند. خوشبختانه این ماده روی مركز تنفسی اثر چندانی ندارد و به همین دلیل تا به حال مرگ مستند ناشی از سركوب‌شدن مركز تنفسی به‌دنبال مصرف حشیش گزارش نشده است.
● مصرف‌كنندگان حشیش خود را در چنگال سرطان گرفتار می‌كنند!
جدیدترین یافته‌های پژوهشگران نشان می دهد كه برخی از عوارض احتمالی حشیش ناشی از مواد سرطان‌‌زایی است كه در آن وجود دارد. در اصل مصرف‌كنندگان در معرض خطر بیماری‌های مزمن تنفسی و سرطان ریه قرار دارند. داستان به همین جا ختم نمی‌شود... بسیاری از گزارش‌ها حاكی است كه مصرف درازمدت حشیش باعث افزایش استعداد تشنج، تحلیل رفتن مغز، آسیب‌های ژنتیكی، اختلال در فعالیت سیستم ایمنی بدن، تغییر در میزان هورمون مردانه و بی‌نظمی دوره‌های قاعدگی در خانم‌ها هم می‌شود.
● و حالا دنیا عجیب می‌شود...
مسمومیت با حشیش اغلب حساسیت مصرف‌كننده را نسبت به محرك‌های بیرونی بالا می‌برد، به‌طور مثال جزئیات تازه‌ای را آشكار می‌كند، رنگ‌ها را غنی‌تر و عمیق‌تر از گذشته می‌نمایاند و درك ذهنی‌ فرد را كند می‌كند. مصرف‌كنندگان در مقادیر بالا، به حالتی كه مسخ شخصیت و مسخ واقعیت نامیده می‌شود مبتلا می‌شوند.
این به آن معناست كه آنها دچار احساس ذهنی غیرواقعی و نیز بیگانه و ناآشنا بودن می‌شوند و این احساس را هم نسبت به خود و هم نسبت به محیط اطراف پیدا می‌‌كنند. مهارت‌های حركتی با مصرف حشیش مختل می‌شود و اختلال مهارت‌های حركتی تا پس از رفع اثرات ذهنی و نشئه‌آور ادامه می‌یابد. هشت تا دوازده ساعت پس از مصرف حشیش، اختلال مهارت‌های حركتی در رانندگی وسایل نقلیه و سایر ماشین‌آلات ایجاد می‌شود. حتی مقادیر اندك حشیش می‌تواند موجب تخریب حافظه، كاهش سرعت واكنش نشان دادن، اختلال در ادراك وحتی اختلا‌ل درتوجه و هماهنگی حركتی شود. با مصرف مقادیر بالا سطح هوشیاری بیمار تخریب می‌شود.
● ادامه دردسرها...
به‌دنبال مصرف افراطی و طولانی‌مدت حشیش، حالتی بروز می‌كند كه به آن بیماری "فقدان انگیزش" می‌گویند. همان‌طور كه از نام این بیماری مشخص است، فرد دچار بی‌میلی در استمرار كارهایش می‌شود (در مدرسه، محیط كار و یا هر زمینه‌ای كه توجه یا پافشاری طولانی‌ را ایجاب می‌كند.) بیمار فاقد نیرو و بی‌حال، اغلب فربه و در ظاهر تنبل به‌نظر می‌رسد. در مصرف‌كنندگان حشیش، بروز اختلالات اضطرابی نیز شایع است. ممكن است در آنها نشانه‌های افسردگی، اختلالات خواب و اختلالات جنسی بروز می‌كند.
از دیگر نتایج مصرف حشیش، آشكارشدن علایمی از جنون است. هرچند كه این حالت شایع نیست ولی بسیار مهم است. فرد در چنین وضعیتی به شك و سوءظن دچار می‌شود كه خوشبختانه این حالات و افكار در بیشتر موارد گذرا هستند ولی گاه داستان به همین جا ختم نمی‌شود و فرد تا مراحل شدیدتری از جنون نیز پیش می‌رود كه حتی ممكن است تا پایان زندگی نیز بهبود نیابد و موجب افت جدی و قابل توجه عملكرد در همه جنبه‌های زندگی ‌شود.
● راه برگشت...
درمان مصرف حشیش بر دو اصل كلی استوار است: اول، پرهیز از مصرف و كنارگذاشتن حشیش و دوم، حمایت اطرافیان و پزشك. پرهیز را می‌توان از طریق مداخله مستقیم مثل بستری‌كردن یا كنترل دقیق به‌طور سرپایی صورت داد. حمایت نیز از طریق روان‌درمانی فردی، خانوادگی و گروه‌درمانی انجام می‌شود. آموزش باید پایه و اساس برنامه‌های پرهیز و حمایت باشد. چون كسی كه دلایل عقلانی پرداختن به مشكل سوء مصرف مواد را درك نمی‌كند، انگیزه چندانی برای ترك نشان نمی‌دهد.
برای برخی از افراد ممكن است نیاز به تجویز داروهایی باشد تا نشانه‌های كوتاه‌مدت ناشی از ترك را رفع كند. تجویز این داروها باید تحت نظر مستقیم پزشكی صورت گیرد كه با اصول ترك اعتیاد آشنایی كامل دارد.
با توجه به اینكه امروزه ترك مواد اعتیادآور ازجمله حشیش راه‌های متنوع و موثری دارد، با آگاهی از اثرات مضر این مواد، بهتر است فرصت را از دست نداد و هرچه زودتر اولین گام را برای زندگی بهتر برداشت.‌

دكتر ژامك مدرسی - روانپزشك

منبع : روزنامه سلامت