لیزر شبکیه (رتین)

● لیزر شبکیه یا رتین چیست؟
دستگاه لیزر یک دستگاه مولد انرژی نورانی با شدت زیاد و متمرکز است. طراحی لیزر رتین به گونه ای است که می تواند دقیقا" شبکیه را هدف قرار داده و تاثیری بر بافت های در مسیر شبکیه یا اطراف آن نداشته باشد. در بسیاری از افراد لیزر می تواند باعث حفظ دید باقیمانده و از دست نرفتن بینائی شود.
● لیزر شبکیه چگونه انجام می شود؟
این عمل یک عمل سرپائی است و در آن از قطره های چشمی که باعث بی حسی چشم و گشاد شدن مردمک می شوند استفاده می شود. شما روی یک صندلی معمولی مانند زمان معاینه چشم پزشکی می نشینید. این عمل معمولا" درد کمی دارد و حداکثر ۳۰ دقیقه طول می کشد و شما می توانید بعد از انجام این عمل بلافاصله به منزل بروید.
● موارد کاربرد لیزر شبکیه کدامند؟
توجه داشته باشید: در بیماری های شبکیه تقریبا" همیشه ظاهر چشم حتی زمانی که در قسمت های خلفی آن خونریزی یا نشت مایع وجود دارد طبیعی است. دید شما نیز ممکن است با وجود خطرات تهدید کننده بینائی تا مدتی طبیعی باشد. تنها راهی که به پزشک در تشخیص وجود یا عدم وجود خطرات تهدید کننده بینائی کمک می کند معاینه کامل ته چشم با مردمک گشاد شده است.
▪ رتینوپاتی دیابتی diabetic retinopathy :
دیابت بیماری است که باعث اختلال جریان خون در سرتاسر بدن می شود. در این بیماری عروق شبکیه (رتین) ممکن است نشت کرده و باعث ورم (ادم) شبکیه شوند. دید شخص مبتلا به دیابت زمانی تغییر می کند که این ورم در ناحیه مربوط به دید مرکزی شبکیه (ماکولا) اتفاق افتاده باشد. لیزر رتین می تواند منافذی را که باعث نشت مایع می شوند مسدود کرده و از از دست رفتن بیشتر بینائی جلوگیری کند.
در بعضی از افراد دیابیتی نیز عروق جدیدی در شبکیه ایجاد شده است که در واقع می خواهند جایگزین عروق مسدود شوند. این عروق از نظر بافت شناسی طبیعی نبوده و عملکرد مناسب ندارند و حتی خونریزی از آنها می تواند باعث کوری فرد مبتلا شود. لیزر می تواند این عروق جدید را از بین برده و مانع از نابینائی فرد از طریق خونریزی از این عروق شود.
▪ انسداد ورید شبکیه retinal vein occlusion:
بعضی اوقات عروق کوچکی که باعث خروج خون از شبکیه می شوند با بالا رفتن سن مسدود شده که این پدیده به خصوص در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون دیده می شود. انسداد ورید شبکیه می تواند باعث ورم آن در نتیجه نشت مایع و خون شود و در نتیجه دید محیطی و مرکزی را تار کند. در موارد دیگر ممکن است عروق جدیدی تشکیل شوند که می توانند درد شدید و فشار داخل چشم بالائی ایجاد کنند (neovascular glaucoma). لیزر می تواند باعث کاهش این تورم و یا از بین رفتن عروق جدید شود.
▪ دژنرسانس وابسته به سن ماکولا:
بعضی از افراد با بالارفتن سن دچار تغییراتی در ماکولا می شوند که در بسیاری از افراد این تغییرات از نوع خشک dry است که با لیزر قابل درمان نیست. نوع شدیدتر که wet نامیده می شود می تواند باعث تورم ماکولا به دلیل نشت خون یا مایع شود. دژنرسانس ماکولار نوع مرطوب معمولا" باعث تاری دید بدون درد میشود.
▪ جداشدگی شبکیه و سوراخ های آن:
سوراخ های شبکیه می تواند در نتیجه بالارفتن سن یا آسیب های چشمی یا نزدیک بینی شدید و یا حتی به صورت خود به خود و بدون عامل زمینه ساز ایجاد شود.
▪ central serous chorioretinopathy:
در این بیماری ممکن است یک یا چند blister (تاول) در ناحیه ماکولا ایجاد شده باشد. این ضایعات می توانند باعث تاری دید، دید غیر طبیعی رنگ، دوربینی موقت و یا ایجاد نقاط کور شوند. اگر چه اکثر افراد مبتلا بدون اقدام خاصی بهبود می یابند اما گاهی در بعضی از موارد لازم است که لیزر شبکیه انجام شود.
▪ تومورهای چشمی:
بعضی از تومورهای خوش خیم چشمی باعث نشت مایع و ادم (ورم) شبکیه می شوند. لیزر می تواند باعث تخریب این تومورها و بهبود تورم شبکیه شود.
● چه آمادگی هائی قبل از لیزر رتین لازم است؟
هیچ نوع اقدام خاصی قبل از لیزر رتین نیاز نیست. شما می توانید به طور عادی قبل از این اقدام غذا بخورید و داروهای متداول خود را استفاده کنید.
● محدودیت ها و عوارض لیزر رتین کدامند؟
بعد از لیزر شبکیه شما هیچ محدودیتی ندارید و تقریبا" می توانید کلیه برنامه های روزانه خود را داشته باشید. در بسیاری از بیماران بعد از لیزر شبکیه هیچ تغییر بینائی مشاهده نمی شود. اگر چه بعضی از افراد تا چند ماه بعد از لیزر شبکیه از تاری دید و در بعضی موارد کاهش دید در شب یا کاهش دید نزدیک شکایت دارند اما اکثر بیماران بعد از لیزر شبکیه هیچ نوع مشکل دید جدیدی ندارند. بسته به وضعیتی که بیمار به خاطر آن درمان شده، ممکن است به دنبال لیزر نقطه کور تشکیل شود و یا کاهش دید محیطی در شب اتفاق بیافتد.
● آیا ممکن است من احتیاج به لیزر شبکیه بیشتر از یک جلسه داشته باشم؟
معمولا" چندهفته تا چند ماه طول می کشد که مشخص شود که آیا لیزر شبکیه موفق بوده است یا نه. ممکن است در بعضی از افراد برای کنترل مشکلات بینائیشان و از دست نرفتن بیشتر بینائی به بیش از یک جلسه لیزر احتیاج داشته باشند. این مورد به خصوص در رتینوپاتی دیابتی همراه با رگ زائی وجود دارد.
● انواع لیزر شبکیه کدامند؟
انواع لیزر شبکیه عبارتند از:
▪ PRP=Panretinal Photocoagulation:
این نوع لیزر که scatter photocoagulation نیز نامیده می شود در افراد دیابتی در مرحله رتینوپاتی همراه با رگ زائی به کار می رود.
Proliferative diabetic retinopathy به معنای تشکیل عروق خونی بد (ناکارآمد) در داخل چشم است. درمان این حالت ایجاد سوختگی هائی در کل رتین (در ۳۶۰ درجه رتین) به جز ناحیه ماکولا ( ناحیه مربوط به دید مرکزی) است. دانشمندان معتقدند که با لیزر کردن قسمت بزرگی از شبکیه نه تنها عروق ناکارآمد بلکه عوامل مولد عروق جدید نیز از بین می روند. معمولا" این نوع لیزر به دلیل احساس ناخوشایند و دردی که ایجاد می کند در ۲ تا ۳ جلسه انجام می شود. اگر چه PRP برای کنترل رگ زائی جدید الزامی است اما می تواند باعث از بین رفتن قسمتی از دید محیطی شده یا دید در شب را مختل کند و یا باعث ورم شبکیه شود. از طرفی درمان ناکافی باعث ادامه رشد تولید عروق جدید شده که می تواند درنهایت منجر به از دست رفتن بینائی به دلیل خونریزی ویتره یا جداشدگی شبکیه شود.
لازم است به این نکته توجه داشته باشید که رتینوپاتی دیابتی همراه با رگ زائی proliferative diabetic retinopathy گاهی همراه با درگیری کلیه ها و عروق قلب در بیماران دیابتی است.
▪ Focal Grid Laser:
این نوع لیزر برای درمان ادم (ورم) شبکیه در افراد مبتلا به دیابت به کار می رود. مراحل اولیه رتینوپاتی دیابتی nonproliferative معمولا" همراه با خونریزی شبکیه و ناهنجاری هائی در عروق میکروسکوپی است. شایع ترین علت از دست رفتن بینائی دررتینوپاتی دیابتی ورم ماکولا است که عروق غیر طبیعی باعث نشت مایع و پروتئین به داخل شبکیه می شوند. چشم پزشکان متخصص شبکیه می توانند با نگاه کردن از طریق slit lamp به داخل چشم افزایش ضخامت شبکیه و تورم را تشخیص دهند. درمان ایده آل برای این حالت استفاده از لیزر در نقاط ضخیم شده شبکیه است و این درمان به ندرت باعث بهبود بینائی می شود و هدف از انجام آن حفظ باقیمانده بینائی است. بنابراین در اینجا یک بار دیگر اهمیت معاینات مکرر چشم پزشکی دربیماران دیابتی مشخص می شود که می توان لیزر را در مراحل اولیه و بدون از دست رفتن بینائی انجام داد.
● لیزر شبکیه توسط چه افرادی انجام می شود؟
دربیمارستان چشم پزشکی نور این لیزر توسط چشم پزشکانی که فوق تخصص شبکیه هستند انجام می شود.
آیا لیزر شبکیه همان لیزر اکسایمر است که برای اصلاح عیوب انکساری از آن استفاده می شود؟
خیر. لیزر اکسایمر نوعی از لیزر است که توسط دستگاه های دیگری مانند Concerto تولید شده و در جراحی های اصلاح عیوب انکساری مانند لیزیک، لازک یا PRK کاربرد دارد.

تهیه و تنظیم: دکتر الهام محمدی
ویرایش علمی متن: دکتر مهدی بهنیا، فوق تخصص شبکیه
منابع:
http://www.eyecenters.com/retinal_laser_surgery۱.html
http://www.digbyeye.com/services/retinal-surgery/
http://www.emedicinehealth.com/diabetic_eye_disease/page۱۰_em.htm
http://www.emedicinehealth.com/script/main/art.asp?articlekey=۹۸۰۹
http://www.cdha.nshealth.ca/patientinformation/nshealthnet/۰۴۶۵.pdf
http://www.diabetes.org/type-۱-diabetes/eye-complications.jsp
http://www.mayoclinic.com/health/diabetic-retinopathy/DS۰۰۴۴۷/DSECTION=treatments%۲Dand%۲Ddrugs

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اصلاح دید نور