گرهارد ارتل (Gerhard Ertl) برنده جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۷

جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۷ به «گرهارد ارتل» آلمانی اهدا شد. وی در زمینه شیمی سطح پژوهش های بسیاری انجام داد. شیمی سطح یکی از شاخه های مهم شیمی صنعتی است و در آن فرآیندهای بسیار گوناگونی مانند زنگ زدن آهن، کارکرد سلول های سوختی و چگونگی کار کاتالیزگرها در اگزوز خودروها بررسی می شود. واکنش های شیمیایی انجام شده در سطح کاتالیزگر ها نقش بسیار مهمی در بسیاری از عملیات صنعتی (مانند تولید کودهای مصنوعی) دارد. علاوه بر این شیمی حتی می تواند فرآیند تخریب لایه ازن را نیز توضیح دهد، زیرا یکی از مهمترین مراحل این واکنش روی سطح بلورهای کوچک یخ موجود در جو روی می دهد. گرهارد ارتل یکی از نخستین کسانی بود که توانایی های این فن تازه را دریافت.
وی گام به گام روش هایی را برای دانش نوخاسته شیمی سطح ابداع کرد و نشان داد که چگونه می توان فرآیندهای آزمایشی گوناگونی را به کار برد و تصویری کامل از واکنش های شیمیایی ارائه کرد.این شاخه از شیمی به ابزارهای آزمایشگاهی پیشرفته خلاء شدید نیاز دارد. برای مثال اگر بخواهیم ببینیم یک لایه خاص از اتم ها و مولکول ها در سطح بسیار خالص یک فلز چگونه رفتار می کنند، به چنین ابزارهایی نیازمندیم. بنابراین با دقت می توان مشخص کرد چه عنصری جذب سیستم شده است. وجود آلودگی ها به شدت اندازه گیری ها را مختل می کند.
برای به دست آوردن تصویر کاملی از واکنش نیازمند دقت بسیار و استفاده از روش های گوناگون آزمایشی هستیم.گرهار د ارتل یک موسسه آزمایشگاهی تاسیس کرد و نشان داد چگونه می توان در این حوزه پژوهشی دشوار به نتیجه های قابل اعتمادی دست یافت.بینش وی اساس علمی شیمی سطح نوین را فراهم آورد؛ روش شناسی وی هم در پژوهش های دانشگاهی به کار رفت و هم در پیشرفت صنعتی فرآیندهای شیمیایی.نگرشی که ارتل ارائه کرد بر پژوهش های وی از فرآیند هابر بوش مبتنی است. در این فرآیند نیتروژن را از هوا می گیرند تا از آن کودهای شیمیایی بسازند. این واکنش که برای انجام آن از سطح فلز آهن به عنوان کاتالیزگر استفاده می شود، اهمیت اقتصادی بسیاری دارد، زیرا معمولاً نیتروژن کمی در دسترس گیاهان است.
ارتل اکسید شدن کربن مونوکسید در سطح فلز پلاتین را نیز بررسی کرد.این واکنش در کاتالیزگرهای موجود در اگزوز خودروها روی می دهد تا از آلایندگی گازهای خروجی از خودرو بکاهد.گرهارد ارتل متولد ۱۹۳۶ در آلمان است. در سال ۱۹۶۵ از دانشگاه صنعتی مونیخ دکترای شیمی فیزیک گرفت. وی هم اکنون استاد موسسه فریتز-هابی در برلین آلمان است. مبلغ جایزه ۱۰ میلیون کرون سوئد (۵/۱ میلیون دلار امریکا) است که به وی اهدا می شود.

منبع : مطالب ارسالی