تقویم دوازده حیوانی

سال حیوانی یک نوع محاسبه تقویم است که ظهور آن را در ایران، به دوران مغول‌ها نسبت می‌دهند. محققان اذعان دارند که به‌طور قطع نمی‌توان گفت که ابداع این تقویم کار کدام یک از ملل جهان است. این تقویم از سوئی به تقویم ترکی شهرت دارد. گو این‌که عده‌ای آن را به مغولان منسوب می‌دارند. این تقویم در ایران از زمان صفویان مقبولیت یافت. و در سال ۱۲۸۹ هجری شمسی از رسمیت افتاد.
تقویم دوازده حیوانی جور عجیبی است. به‌ جائی‌ این‌که خطی باشد و مبدئی برای شمارش داشته باشد، دوره‌ای و چرخشی است. بدین صورت که نام دوازده حیوان را که انتخاب کرده‌اند و هر سال که می‌آید به نام یکی از آن حیوانات می‌خوانند. بعد که یک دوره دوازده ساله تمام شد روز از نو و روزی از نو.
نام این سال‌ها و و عدد مربوط به آنها این‌گونه است: مار (۰)، اسب (۱)، گوسفند (۲)، مار (۳)، مرغ (۴)، سگ (۵)، خوک (۶)، موش (۷)، گاو (۸)، پلنگ (۹)، خرگوش (۱۰)، نهنگ (۱۱). اگر نام حیوانی سالی را بخواهید به‌دست آورید کافی است عدد آن سال را برحسب تقویم هجری شمسی بر دوازده تقسیم کنید و باقی‌مانده‌اش را پیدا کنید. با کمک اعداد مربوطه نام سال مشخص می‌شود. مثلاً از تقسیم ۱۳۸۰ بر عدد دوازده چیزی باقی نمی‌ماند. پس متوجه می‌شویم طبق این تقویم، سال ۱۳۸۰ سال مار است.
اگر با معیار این تقویم از شخصی سنش را بپرسند و او جواب دهد که ”گاو۲“ می‌شود فهمید او ۲۸ سال عمر کرده است. عدد دو نشان از آن دارد که وی دو دوره دوازده ساله را پشت سر گذاشته است گاو هم نام سالی است که وی در آن به‌دنیا آمده و چون از سال گاو تا سال ۱۳۸۰ که سال مار است، چهار سال فاصله است، پس به ۲۴ سال قبلی چهار سال می‌افزائیم و سن این شخص به‌دست می‌آید.
گفتنی است هر دوره دوازده ساله از سال موش آغاز می‌شود و به سال خوک ختم می‌گردد و ترتیب فوق به جهت سهولت در محاسبات اتخاذ شده است. امروزه در کشور چین علاوه بر تقویم گریگوری (میلادی) که برای تنظیم امور اداری به‌کار می‌آید، در نزد مردم همین تقویم سنتی رواج دارد. نام سال‌ها در نزد آنان به قرار زیر است:
موش، گاو، ببر، گربه، اژدها، مار، اسب، بز، میمون، خروس، سگ و خوک