نمایش نقاط قوت و ضعف

بازی عبارت است از هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفدار که به صورت فردی یا گروهی انجام و موجب کسب لذت و برآورده شدن نیازهای کودک شود. کودکان نقاط قوت و ضعف خود از جمله تمایل به فرمان دادن یا فرمان بردن، تهاجم یا تسلیم، اجتماعی بودن یا منزوی بودن و همچنین احساسات دوستانه یا خصمانه، افسردگی یا شادی، امیال و آرزوهای خود را از طریق بازی نشان می دهند. کودکان به بازی های متفاوتی می پردازند که هر کدام از بازی ها نشان دهنده یکی از احساسات آنهاست. کودکان برای بیان رفتارهای پرخاشگرانه خود به بازی هایی می پردازند که در آن بتوانند با حمله و تخریب پدیده های عادی و معنوی راهی برای بروز خشم خود پیدا کنند. همچنین برای بیان آرزوها و امیال خود به رویا و تخیل می پردازند و برای رسیدن به هرآنچه آرزو دارند خود را با بازی های تخیلی سرگرم می کنند. و سرانجام برای ساخت و پیدا کردن نقش مورد علاقه خود به بازی های تقلیدی می پردازند. در ادامه انواع بازی های کودکان شرح داده می شود.
● بازی های جسمی
بازی های جسمی از قدیمی ترین انواع بازی ها هستند. کودک برای خارج ساختن نیروی (انرژی) اضافی بدن خود یا رهایی از خمودگی و خستگی اوقاتی را به بازی های جسمی اختصاص می دهد. از مشخصات این بازی نیاز به محیط مخصوص بازی و توان جسمی کودک در اجرای بازی است. بازی های جسمی می توانند هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی یا ترکیبی از هر دو آنها انجام گیرند.
● بازی های تقلیدی
کودک در هر دوره یی دست به بازی های تقلیدی می زند. کودک در آغاز به تقلید نقش مطمئن دوستان، والدین، خواهران، برادران و کلاً نزدیکان می پردازد و از ایفای نقش آنها بزرگ ترین لذت و تجربه را به دست می آورد. در دوران دبستان بیشتر نقش مربیان و معلمان را ایفا می کند و هنگامی که به سن نوجوانی نزدیک می شود، الگوی رفتاری او نیز تغییر می یابد. از این سنین کودک (نوجوان) به تقلید رفتار همسالان خود می پردازد. در واقع از این زمان به بعد تقلید نقش از طرف کودک دیگر به عنوان بازی نیست، بلکه آغازی است برای چگونگی همخوانی با گروه های اجتماعی و ایفای نقش واقعی زندگی.
● بازی های نمایشی
مهم ترین بازی که در آن احساسات، نیازها و عواطف کودکان می تواند بروز و ظهور کند، بازی نمایشی است. بازی نمایشی می تواند کمک کند کودک از خودمرکزی بیرون آید و متوجه بیرون خود شود. و همچنین به کودک فرصت می دهد شخصیت درونی خود را آشکار کند. اگرچه بازی های تقلیدی و نمایشی با هم مشترکند و در حقیقت بازی نمایشی خود نوعی از بازی تقلیدی است اما نکته ظریف اینجاست که در بازی تقلیدی کودک سعی در تقلید نقش دارد، در حالی که در بازی نمایشی کودک علاوه بر تقلید نقش انتظار خود از آن نقش را نیز بیان می دارد.
● بازی های نمادین
بازی های نمادین نقطه اوج بازی های کودکانه است که از حدود یک و نیم یا دوسالگی آغاز می شود و در پنج،شش سالگی به کمال خود می رسد و تا هشت،نه سالگی نیز ادامه می یابد. در واقع بازی نمادین زمانی آغاز می شود که کودک به تدریج زبان می گشاید و توانایی کاربرد علائم و نمادهای زبان را دارد. بازی های نمادین با بازی های تقلیدی و نمایشی تفاوت دارد. در بازی های تقلیدی و نمایشی کودک با استفاده از وسایل موجود به برون فکنی یا درون فکنی امیال و خواسته های خود می پردازد و از این طریق به لذتی درونی و برونی دست می یابد و خود را از قید تنش ها رها می سازد. در بازی های تقلیدی و نمایشی کودک سعی دارد به اشیا و وسایل واقعی موجود در محیط خود دست پیدا کرده و با آن وسایل بازی کند اما در بسیاری از اوقات محدودیت ها مانع دستیابی کودک به ابزار و وسایلی است که در بازی به آن نیاز دارد. در این مرحله است که کودک برای حل مشکل خود به بازی های نمادین رو می آورد و عناصری تازه وارد بازی کودکان می شوند. واقعیت ها تغییر شکل می یابند. اشیایی که وجود ندارند به وسیله اشیای دیگر به نمایش درمی آیند.
● بازی های تخیلی
بازی های تخیلی ریشه در خلاقیت کودک دارند. تخیل کودک به مرور و همگام با رشد ذهنی او از مرحله بازی ها خارج شده و به صحنه داستان ها و گفتارهای کودک کشانده می شود. نظریه پردازان معتقدند رشد تخیل کودک هنگام کودکی و از طریق بازی می تواند باعث شود در زندگی بزرگسالی این کودکان تبدیل به هنرمندان، نویسندگان، نقاشان، مخترعان و کاشفانی بزرگ شوند.
● بازی های آموزشی
بازی های آموزشی، برای تقویت و رشد قوای حسی و ذهنی کودک است. آنچه در بازی های آموزشی مورد نظر است، چگونگی استفاده از بازی در رشد قوای حسی حرکتی و به فعالیت واداشتن کودک از طریق تمرین با وسایل بازی است. از جمله بازی های آموزشی می توان از بازی های دستی مثل پازل نام برد. نظارت مربیان و والدین در بازی های آموزشی بسیار بااهمیت و حساس است اما میزان این نظارت باید تا حدی محدود باشد. با اینکه هدف از انجام بازی های آموزشی، بیشتر آموزش است تا بازی، اما جنبه بازی گونه بودن آن باید حفظ شود. باید سعی شود کنترل اصلی در اختیار کودک بوده و جهت و مسیر آن را خود کودک تعیین کند، تنها هنر مربی یا والدین، هدایت جهت و مسیر بازی به صورت غیرمستقیم و غیرتحمیلی به سوی آموزش است.

فاطمه اسلامیه
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان

منبع : روزنامه اعتماد