تجارت در شهر الکترونیک

در شهر مجازی (و در دنیای گستردهء اطلاعاتی امروز) تجارت الکترونیک جزء لاینفک اقتصاد شهرها را تشکیل می‌دهد. سرمایه‌گذاری، بازاریابی، خرید، فروش، اطلاع‌یابی از خدمات و... همه‌وهمه از طریق اینترنت صورت می‌گیرد. حتی خریدهای کوچک را نیز می‌توان در شهر الکترونیک و به صورت دیجیتال انجام داد.
پس خرید و فروش الکترونیک یکی از مظاهر شهر الکترونیک است. این نوع داد و ستد به خریدار امکان خرید بدون جابه‌جایی مکانی و توانایی بازدید از کالاهای بیش‌تر در زمان کوتاه‌تر و به فروشنده امکان آزاد شدن از چارچوب بازارهای محلی و سنتی را می‌دهد، ضمن آن‌که رقابت بیش‌تر ایجاد شده بین فروشندگان می‌تواند باعث کاهش قیمت‌ها نیز باشد.
یکی از ابزارهای مهم در تجارت الکترونیک و خرید و فروش مجازی استفاده از پول الکترونیک و کارت‌های اعتباری است. پول الکترونیک حاوی اطلاعات پولی است که در یک تراشه یا کارت اعتباری به صورت دیجیتال ذخیره می‌شود و امروزه در بسیاری از مبادلات خرد و کلان و حتی مبادلات پولی شخص به شخص جای پول کاغذی را گرفته است.
استفاده از پول الکترونیک باعث صرفه‌جویی در وقت و هزینه،‌حذف هزینه‌های چاپ اسکناس، حمل‌ونقل راحت آن در قیاس با نقل و انتقال و حمل پول کاغذی و بالا رفتن سرعت در تبادلات تجاری می‌شود. حذف بسیاری از کارمزدها و هزینهء انتقال پولی به ویژه در مسافت‌های دورتر نیز باعث کاهش هزینهء مبادلات در صورت استفاده از پول الکترونیک می‌شود.
البته در حال حاضر پول الکترونیک دارای مشکلات خاص خود نیز هست. از معایب پول الکترونیک عدم اعتماد به امنیت آن است، چرا که «هکرها» با ترفندهای مختلف و به دست آوردن رموز و اطلاعات کارت‌ها از آن‌ها سوءاستفاده می‌کنند. تولید و بهره‌برداری از کارت‌های اعتباری نیز نیازمند نرم‌افزارها و امکانات سخت‌افزاری مناسب است. بنابراین برای بهره‌گیری از کارت‌های اعتباری و پول الکترونیک باید برنامه‌ریزی‌های مناسب صورت گیرد و زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم ایجاد شود. مطمئنا در صورت سیاستگذاری و تهیهء امکانات مورد نیاز و برنامه‌ریزی‌های لازم جهت اعتمادسازی و افزایش امنیت پول‌های الکترونیک، استفاده از آن روز به روز بیش‌تر خواهد شد.
در عین حال باید توجه داشت که احتمالا تجارت الکترونیک نیز در کنار تجارت سنتی در شهر واقعی پیش خواهد رفت اگر چه در مقیاس حجم از آن پیشی خواهد گرفت.
کاستنر معتقد است در مورد خرید الکترونیکی نیز آنچه بیش‌تر اتفاق افتاده است، مکمل بودن خریدهای سنتی تجاری است نه جایگزین آن‌ها. به ویژه در مورد خرید از مراکز تجاری و خریدهای روزمره و خانگی، هنوز خریدها به صورت سنتی انجام می‌شوند و تنها خریدهایی که در شهرهای مدرن توسط کاتولوگ‌های پستی صورت می‌گیرد امروزه از طریق الکترونیک صورت می‌گیرد. عملیات بانکی از راه دور روز به روز در حال توسعه است اما باز هم بسیاری از معاملات و فروش محصولات مالی به صورت سنتی انجام می‌گیرد. (کاستنر ۱۳۸۳)
● آموزش الکترونیک
یکی از جنبه‌هایی که در شهر الکترونیک مورد توجه است، آموزش الکترونیک است. آموزش الکترونیک نوعی آموزش است که از راه دور صورت می‌گیرد. در این نوع از آموزش نیز مانند سایر جنبه‌های توسعهء فن‌آوری‌های دیجیتال توجه به زیرساخت‌ها بسیار ضروری است; چرا که اگر زیرساخت‌های لازم برای آن مهیا نباشد نمی‌توان به کارآیی آن امید داشت. بهره‌مندی از حداقل سطح سواد در استفاده از کامپیوتر و اینترنت از زیرساخت‌های نرم‌افزاری و وجود امکان دسترسی به اینترنت پرسرعت و ارزان و با پهنای باند مطلوب از زیرساخت‌های سخت‌افزاری لازم - مانند سایر ملزومات شهر مجازی - محسوب می‌شوند.
علاوه بر بحث زیرساخت‌ها از دیگر لوازم ضروری آموزش الکترونیک مسالهء «فنون همکاری» (وبلاگ شهر الکترونیکی) است. به طور حتم فرد آموزش دیده از طریق آموزش الکترونیک، با فرد تحصیلکرده از طریق آموزش‌های سنتی دارای تفاوت‌های بسیاری، به ویژه در نحوهء تعاملات و روابط اجتماعی است. این فرد برای ورود به اجتماع و استفاده از دانش خود نیازمند فراگیری دروس و مهارت‌هایی است که از طریق آموزش الکترونیک امکان آن نبوده است. این مبحث مورد تاکید بسیاری از کشورهایی است که دربارهء آموزش الکترونیک و دانشگاه‌های مجازی فعالیت می‌کنند.
نکتهء بعد «تفاوت محتوای درسی» در آموزش‌های سنتی و الکترونیک است. مسلما در این بخش نیز برنامه‌ریزی و محتواسازی جداگانه‌ای مورد نیاز است. قرار دادن محتوای دروس سنتی روی سایت و گمان بهره‌گیری از آموزش الکترونیک بدین سان مسلما اشتباهی محض است; چرا که آموزش الکترونیک باید با برنامه‌ریزی و محتوای مناسب با روش آن صورت گیرد تا بازدهی مناسب داشته باشد.
علاوه بر دروس دانشگاهی و ارایهء مدارک تحصیلی از طریق آموزش الکترونیک می‌توان برای کاربردهای درون‌سازمانی و دوره‌های ویژهء کارکنان، کارمندان، بیکاران و افراد خانه‌نشین و جویای کار نیز از آموزش‌های الکترونیک بهره گرفت.
در مورد مدارس البته این موضوع تاحدی به دلیل نقش مراقبتی نگهداری کودکان است اما دربارهء دانشگاه‌ها، اگر چه دانشگاه‌های مجازی به سرعت گسترش می‌یابند اما شواهد نشان می‌دهد که همچنان آموزش از طریق ارتباطات رودررو بیش‌ترین تاثیر و برتری را دارد و آموزش از راه دور به عنوان گزینهء دوم مطرح می‌شود.
از دیگر بخش‌های شهر مجازی که کم‌تر توسعه یافته است، ارایهء خدمات بهداشتی است. در این باره اگر چه کار تا انجام اعمال جراحی از طریق کنفرانس‌های ویدیویی پیش رفته است اما هنوز مجتمع‌های پزشکی و بیمارستان‌های شهرها از تمرکز و مرکزیت مهم‌تری برخوردارند. (کاستنر ۱۳۸۳)

‌مریم فرمهینی‌
کارشناس ارشد جامعه‌شناسی

منبع : روزنامه سرمایه