|
|
|
| برش‌نگاری کامپیوتری (computed tomography ـ CT)
|
|
| - اندیکاسیون‌های بالینی:
|
| دمانس یا افسردگی، بررسی عمومی شناختی و طبی و بررسی معمول برای تمام حملات اولیه پسیکوز.
|
|
| - پژوهش:
|
| ۱. افتراق زیرگونه‌های بیماری آلزایمر.
|
| ۲. آتروفی مغزی در سوءمصرف‌کنندگان الکل.
|
| ۳. آتروفی مغزی در سوءمصرف‌کنندگان بنزودیازپین.
|
| ۴. آتروفی مغزی و مخچه‌ای در اسکیزوفرنی.
|
| ۵. افزایش اندازه بطن در اسکیزوفرنی.
|
|
| تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (magnetic resonance imaging ـ MRI)
|
|
| - قبلاً به آن تشدید مغناطیسی هسته‌ای می‌گفتند.
|
|
| - فرکانس‌های رادیوئی را که پس از به‌کار بردن یک میدان مغناطیسی خارجی از عناصر مختلف مغز منتشر می‌شوند، اندازه‌گیری میکند و تصاویر برشی تولید می‌نماید.
|
|
| - ساختمان را نشان می‌دهد نه عملکرد را.
|
|
| - ۳۰ سال است که این روش در علوم دیگر به‌کار می‌رود.
|
|
| - به‌خصوص در ماده خاکستری قدرت تمایز بسیار بیشتری از CT دارد.
|
|
| - هیچ‌گونه پرتوتابی ندارد؛ میدان‌های قوی مغناطیسی برای بیماران هیچ خطری ندارد یا خطر بسیار کمی دارد.
|
|
| - می‌تواند ساختمان‌های عمقی خط وسط را به‌خوبی نمایش دهد.
|
|
| - واقعاً تراکم بافت را اندازه‌گیری نمی‌کند؛ تراکم هسته خاص مورد مطالعه را اندازه می‌گیرد.
|
|
| - یک مشکل اساسی زمان لازم برای تهیه اسکن است (۵ تا ۴۰ دقیقه)
|
|
| - ممکن است در آینده بتواند درباره عملکرد سلول اطلاعاتی را فراهم کند، اما میدان‌های مغناطیسی قوی‌تری مورد نیاز هستند.
|
|
| - روش مطلوب برای ارزیابی اسکلروز متعدد (MS) و سایر بیماری‌های دمیلینه‌کننده.
|
|
| برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (positron emission tomography ـ PET)
|
|
| - گسیل‌کننده‌های پوزیترون (مثل کربن ۱۱ یا فلورین ۱۸) برای نشاندار کردن مواد مختلفی به‌کار برده می‌شوند، مانند گلوکز، اسیدهای آمینه، پیش‌سازهای نوروترانسمیترها و بسیاری از مولکول‌های دیگر (به‌خصوص لیگاندهای دارای میل ترکیبی بالا)، که از آنها برای اندازه‌گیری تراکم گیرنده‌ها استفاده می‌شود.
|
|
| - می‌تواند توزیع و سرانجام این مولکول‌ها را پی‌گیری کند.
|
|
| - همانند CT تصاویر برشی تهیه میکند.
|
|
| - آنتی‌پسیکوتیک‌های نشاندار شده می‌توانند موقعیت و تراکم گیرندههای دوپامین را مشخص کنند.
|
|
| - نشان داده شده است که گیرندههای دوپامین با افزایش سن کاهش می‌یابند (توسط PET)
|
|
| - می‌تواند عملکرد جریان خون ناحیه‌ای مغز را بررسی کند.
|
|
| - ۲- دزکسی گلوکز (یک آنالوگ گلوکز) به سادگی گلوکز به داخل سلول‌ها جذب می‌شود، ولی متابولیزه نمی‌شود. می‌تواند برای اندازه‌گیری جذب ناحیه‌ای گلوکز به‌کار رود.
|
|
| - عملکرد و فیزیولوژی مغز را اندازه می‌گیرد.
|
|
| - امکان افزایش درک ما از عملکرد مغز و مکان‌های اثر داروها را فراهم میکند.
|
|
| - پژوهش:
|
| ۱. معمولاً طرفی بودن، شیب‌های قدامی - خلقی، و شیب‌های قشری به زیرقشری را مقایسه میکند.
|
|
| ۲. یافته‌های گزارش‌شده در اسکیزوفرنی:
|
| - هیپوفرونتالیته قشری (در بیماران افسرده هم دیده می‌شود).
|
| - شیب زیرقشری به قشری بیشتر است.
|
| - جذب در کورتکس چپ نسبت به سمت راست کاهش یافته است.
|
| - میزان فعالیت در لوب گیجگاهی چپ بالاتر است.
|
| - میزان متابولیسم در هسته‌های قاعده‌ای چپ کمتر است.
|
| - تراکم بیشتر گیرندههای دوپامین (تکرار این مطالعات لازم است).
|
| - افزایش بیشتر متابولیسم در نواحی قدامی مغز در پاسخ به محرک‌های ناخوشایند، اما این یافته برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی اختصاصی نیست.
|
|
| نقشه‌برداری فعالیت الکتریکی مغز (brain electrical activity mapping ـ BEAM)
|
|
| ـ تصویربرداری توپوگرافیک EEG و پتانسیل‌های تحریکی
|
|
| ـ از راه الکترودهای پوست سر، نواحی تغییر فعالیت الکتریکی مغز را نشان می‌دهد.
|
|
| ـ روش‌های جدید پردازش داده‌ها، راه‌های جدیدی برای مشاهده مقادیر انبوه داده‌هائی که توسط EEG و پتانسیل‌های فراخوانده به‌دست آمده‌اند، فراهم می‌کنند.
|
|
| ـ به هر نقطه از نقشه، یک مقدار عددی داده می‌شود که نمایانگر فعالیت الکتریکی آن است.
|
|
| ـ هر مقداری با انترپولاسیون خطی بین نزدیک‌ترین سه الکترود، محاسبه می‌شود.
|
|
| ـ برخی نتایج مقدماتی، تفاوت‌هائی را در بیماران اسکیزوفرنیک نشان می‌دهند. پتانسیل‌های فراخوانده از نظر فضائی و زمانی متفاوت هستند؛ فعالیت غیرقرینه موج بتا در نواحی خاصی افزایش می‌یابد؛ فعالیت موج دلتا افزایش یافته است که این افزایش در لوب‌های فرونتال بسیار بارزتر می‌باشد.
|
|
| جریان موضعی خون مغز (regional cerebral blood flow ـ rCBF)
|
|
| - یک تصویر دوبعدی از قشر مغز به‌دست می‌دهد که نشان‌دهنده جریان خون به نواحی مختلف مغز است.
|
|
| - اعتقاد بر این است که جریان خون به‌طور مستقیم با فعالیت نورونی همبستگی دارد.
|
|
| - گزنون ۱۳۳ (رادیوایزوتوپی که پرتوهای گامای کم‌انرژی گسیل می‌دارد) تنفس می‌شود. به آزادی از سد خونی مغزی عبور میکند، اما بی‌اثر است.
|
|
| - آشکارسازها سرعت پاک شدن گزنون ۱۳۳ از نواحی اختصاصی مغز را اندازه می‌گیرند و با شاهد محاسبه‌شده مقایسه می‌کنند تا زمان متوسط عبور آن را به‌دست آورند.
|
|
| ۱. ماده خاکستری: به سرعت پاک می‌شود.
|
| ۲. ماده سفید: به آهستگی پاک می‌شود.
|
|
| - rCBF ممکن است سودمندی بالقوه زیادی در مطالعه بیماری‌هائی داشته باشد که در آنها کاهشی در مقدار بافت مغز وجود دارد (مثل دمانس، ایسکمی، آتروفی)
|
|
| - بسیار حساس به آرتفکت‌های گذرا (مثل اضطراب، نفس نفس زدن، فشار دی‌اکسیدکربن پائین، میزان CBF بالا).
|
|
| - انجام این آزمون سریع است و تجهیزات آن نسبتاً ارزان هستند.
|
|
| - میزان کم پرتوتابی
|
|
| - در مقایسه با PET قدرت تمایز فضای کمتر، ولی تمایز زمانی بهتر است.
|
|
| - داده‌های اولیه نشان می‌دهند که در بیماران اسکیزوفرنیک در طی فعالیت [مغزی] CBF در بخش خلقی طرفی لوب پیشانی ممکن است کاهش و در نیمکره چپ افزایش یافته باشد (برای مثال هنگامی‌که در معرض آزمون ردیف کردن کارت ویسکانسین قرار می‌گیرند).
|
|
| - در حال استراحت هیچ تفاوتی در بیماران اسکیزوفرنیک یافت نشده است.
|
|
| - هنوز در حال تکامل است.
|
|
| برش‌نگاری رایانه‌ای با گسیل فوتون منفرد (single photon emission computed tomography ـ SPECT)
|
|
| - تطبیق روش‌های rCBF برای به‌دست آوردن توموگرام‌های برشی به‌جای تصاویر سطحی دوبعدی
|
|
| - در حال حاضر می‌تواند توموگرام‌هائی ۲، ۶ و ۱۰ سانتی‌متر بالا و موازی با خط کانتومئاتال به‌وجود آورد.
|
|
| - در تشخیص بیماری آلزامیر کمک میکند. به‌طور معمول در بیماری آلزایمر کاهش خونرسانی دوطرفه گیجگاهی - آهیانه‌ای و در دمانس عروقی نقایص منفرد خونرسانی یا نواحی متعدد کاهش خونرسانی را نشان می‌دهد.
|
|
| MRI عملکردی (functional MRI)
|
|
| - می‌تواند از مغز تصاویر عملکردی با شفافیت MRI، فراهم کند.
|
|
| - fMRI می‌تواند با MRI سه‌بعدی با قدرت تمایز بالا همبستگی داشته باشد.
|
|
| - بیمارن اسکیزوفرنیک در مقایسه با افراد شاهد در حین انجام یک 'آزمایه روانی واژگانی ـ word fluency task' فعالیت فرونتال کمتر و فعالیت گیجگاهی بیشتری را نشان می‌دهند.
|
|
| - در پژوهش‌های بالینی در سایر اختلال‌ها نیز به‌کار می‌رود (برای مثال اختلال پانیک، فوبیاها، و اختلال‌های مربوط به مواد).
|
|
| طیف بینی با تشدید مغناطیسی (magnetic resonance spectroscopy ـ MRS)
|
|
| - از میدان‌های مغناطیسی قوی برای ارزیابی عملکرد و متابولیسم مغز استفاده میکند.
|
|
| - اطلاعاتی درباره pH داخل سلولی مغز، متابولیسم فسفولیپید، کربوهیدرات‌ها، پروتئین، و فسفات پرانرژی فراهم میکند.
|
|
| - می‌تواند درباره لیتیوم و عوامل داروشناختی روانی فلوئوریه اطلاعاتی به‌دست دهد.
|
|
| - در بیماران اسکیزوفرنی و در مقایسه با افراد شاهد کاهش سطح آدنوزین تری‌فسفات و ارتوفسفات غیرآلی که نشان‌دهنده کاهش فعالیت پره‌فرونتال خلفی می‌باشد نشان داده شده است.
|
|
| - با اصلاح این روش انتظار می‌رود که در پژوهش بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.
|
|
| مگنتوآنسفالوگرافی (magnetoencephalography)
|
|
| - ابزار پژوهشی.
|
|
| - داده‌های EEG معمولی و کامپیوتری را مورد استفاده قرار می‌دهد.
|
|
| - میدان‌های مغناطیسی مربوط به فعالیت الکتریکی نورونی در ساختمان‌های قشری و عمقی مغز را کشف میکند.
|
|
| - غیرتهاجمی بدون قرار گرفتن در معرض پرتوتابی.
|
