طبقه‌بندی اختلالات در DSM-IV-TR

در DSM-IV-TR هفده طبق اصلی برای اختلالات روانی، شامل بیشتر از ۴۰۰ بیماری جداگانه منظور شده است.

سیستم تشخیصی DSM-IV-TR سعی داشته است که پایا باشد (یعنی مشاهده‌کنندگان مختلف به نتایج یکسانی دست یابند) و معتبر (یعنی چیزی که را که قرار است اندازه‌گیری کند بسنجد، به‌عنوان مثال بیمارانی که اسکیزوفرنی تشخیص داده شده‌اند. واقعاً اسکیزوفرنیک باشند). DSM-IV-TR از نگرش توصیفی استفاده کرده است و علایم و نشانه‌های مخصوص هر اختلال باید قبل از تشخیص‌گذاری وجود داشته باشند به‌کار بردن معیارهای اختصاصی با این فرآیند تشخیصی را در بین متخصصان بالینی افزایش می‌دهد.

اختلالات دوره شیرخوارگی، کودکی یا نوجوانی

اختلالاتی که معمولاً نخستین‌بار در دوره شیرخوارگی، کودکی، یا نوجوانی تشخیص داده می‌شوند عبارتند از:

- عقب‌ماندگی ذهنی:

کارکرد هوشی زیر میانگین، شروع قبل از ۱۰ سالگی به همراه اختلال بالیدگی (maturation) و یادگیری و سازگاری اجتماعی؛ برطبق بهره هوشی (IQ) به‌صورت خفیف (۵۵-۵۰ تا ۷۰)، متوسط (۴۰-۳۵ تا ۵۵-۵۰)، شدید (۲۵-۲۰ تا ۴۰-۳۵)، یا عمیق (پائین‌تر از ۲۵-۲۰) طبقه‌بندی شده است.

- اختلالات یادگیری:

نقص‌های بالیدگی مربوط به رشد همراه با مشکلاتی در کسب مهارت‌های اختصاصی در ریاضیات، نوشتن و خواندن.

- اختلالات مهارت‌های حرکتی:

آسیب در رشد هماهنگی حرکتی (اختلال هماهنگی مربوط به رشد) کودکی که دچار این اختلال می‌باشند معمولاً ناهماهنگ و بی‌مهارت [و به‌اصطلاح دست و پا چلفتی] می‌باشند.

- اختلالات ارتباطی:

آسیب رشد که منجر به اشکال در ساختن جملات متناسب با سن (اختلال زبان بیانی)، اشکال در استفاده با فهم کلمات (اختلال زبان درکی - بیانی مختلط)، اشکال در تولید گفتار (اختلال واج‌شناختی) و اختلال در روانی، سرعت و ریتم گفتار (لکنت زبان) می‌شود.

- اختلالات فراگیر رشد:

این اختلال با رفتار اوتیستیک، آتیپیک و انزواجویانه، نابالیدگی عمده رشد ناکافی، و ناکامی در ایجاد هویت جداگانه از مادر مشخص می‌شود و به اینها تقسیم می‌شود. اختلال اوتیستیک (رفتار استریوتایپیک معمولاً فاقد قدرت تکلم)؛ اختلال رت (از دست دادن مهارت‌های حرکتی و گفتاری با کاهش رشد سر)؛ اختلال فروپاشنده کودکی (از دست دادن مهارت‌های گفتاری و حرکتی کسب‌شده قبل از ۱۰ سالگی)؛ اختلال آسپرگر (رفتار استریوپاتپیک با مقداری توانائی جهت ارتباط برقرار کردن)؛ و نوع 'به‌گونه‌ای دیگر مشخص نشده' ، (NOS).

- اختلالات نقص توجه و رفتارتخریبی:

با بی‌توجهی، پرخاشگری بیش از حد، بزه‌کاری، تخریب، خصومت، احساس طردشدگی، منفی‌کاری، با رفتار تکانشی مشخص می‌شود. این بیماران معمولاً دیسپلین تربیتی ناهماهنگ یا تنبیه‌گرانه داشته‌اند و اختلال بیش‌فعالی / نقص توجه (ضعف فراخنای توجه، رفتار تکانشی)؛ اختلال سلوک (بزهکاری)؛ و اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه‌ (منفی‌کاری) تقسیم می‌شوند.

- اختلالات تغذیه و خوردن در دوره شیرخوارگی و اوایل کودکی:

با عادات تغذیه‌ای و خوردن عجیب یا مختل‌شده مشخص می‌شود که معمولاً در کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. به پیکا (Pica) (خوردن مواد غیرخوراکی) و اختلال نشخوار شیرخوارگی (برگردان غذا از معده و جویدن دوباره آن) تقسیم می‌شود.

- اختلالات تیک:

با تولید صوت یا حرکت ناگهانی، غیرارادی، راجعه و قالبی (استریوتایپیک) مشخص می‌شود. به اختلال تورت (تیک صوتی و هرزه‌گوئی ـcoprolalia)، اختلال تیک صوتی یا حرکتی مزمن و اختلال تیک گذرا، تقسیم می‌شود.

- اختلالات دفعی:

ناتوانی در حفظ کنترل مدفوع (بی‌اختیاری مدفوع ـ encpresis) یا ادرار (بی‌اختیاری ادرار ـenuresis) به‌دلیل عدم بالیدگی روان‌شناختی با فیزیولوژیک.

- سایر اختلالات شیرخوراگی، کودکی، نوجوانی:

موتیسم انتخابی (امتناع ارادی از صحبت کردن)؛ اختلال دلبستگی واکنشی شیرخوارگی و اوایل کودکی (آسیب شدید در توانائی برقاری ارتباط که قبل از ۵ سالگی شروع می‌شود)؛ اختلال حرکت استریوتایپی (مکیدن انگشت شست، ناخن جویدن، کوبیدن سر، کندن پوست)؛ و اختلال اضطراب جدائی (شخص به‌دلیل داشتن اضطراب قادر به ترک خانه نیست.

دلیریوم، دمانس و اختلالات فراموشی و سایر اختلالات شناختی

این اختلالات یا تغییر در ساختار و کارکرد مغز که منجر به آسیب در یادگیری، موقعیت‌یابی، قضاوت، حافظه و کارکردهای هوشی می‌شوند، مشخص می‌گردند.

- دلیریوم:

با کنفوزیون کوتاه‌مدت و تغییراتی در شناخت مشخص می‌شود. به‌دلیل بیماری طبی عمومی (مثل عفونت)، مصرف مواد (مانند کوکائین، مواد شبه‌افیونی، فن‌سیکلیدین)، یا علل متعدد (مانند ضربه به سر و بیماری کلیوی) به‌وجود می‌آید، دلیریوم NOS ممکن است دلایل دیگری (مانند محرومیت از خواب) داشته باشد.

- دمانس:

با آسیب شدید در حافظه، قضاوت، موقعیت‌یابی و شناخت مشخص می‌شود. دمانس نوع آلزایمر معمولاً در افراد بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد و با اختلال موقعیت‌یابی ذهنی عقلی و دمانس، هذیان یا افسردگی تظاهر می‌کند؛ دمانس عروقی به‌دلیل ترومبوز عروقی یا خونریزی؛ دمانس ناشی از سایر اختلالات طبی بیماری HIV، ضربه به سر، و گروه متفرقه - بیماری پیک، بیماری کرونسفلد، یاکوب (به‌دلیل ویروس آهسته رشد قابل انتقال به‌وجود می‌آید)؛ همچنین ممکن است ناشی از سموم یا دارو باشد (ناشی از مواد) - مانند بخار بنزین، آتروپین، یا علل متعدد و NOS.

- اختلال فراموشی:

با آسیب در حافظه و فراموشکاری مشخص می‌شود. ناشی از بیماری طبی (هیپوکسی)، سم، یا مواد و داروها (مانند ماری‌جوانا، دیازپام) می‌باشد.

اختلالات روانی ناشی از بیماری طبی عمومی

علایم و نشانه‌های اختلال روانی که به‌عنوان اثر مستقیم بیماری طبی رخ می‌دهند، شامل اختلالات مرتبط با سیفیلیس، آنسفالیت، آبسه، بیماری قلبی - عروقی یا ضربه، صرع، نئوپلاسم داخل جمجمه، اختلالات غدد درون‌ریز، پلاگر، آویتامینوزها، عفونت سیستمیک (مانند تیفوئید، مالاریا)، و بیماری‌های دژنراتیو سیستم عصبی مرکزی (CNS) (مانند اسکلروز متعددی یا MS) می‌باشند. ممکن است منجر به اختلال کاتاتونیک (مانند بی‌حرکتی به‌دلیل سکته مغزی) یا تغییر شخصیت (به‌عنوان مثال در نتیجه تومور مغزی) گردند. همچنین ممکن است به دلیریوم، دمانس، اختلال فراموشی، اختلال پسیکوتیک، اختلال خلفی، اختلال اضطرابی، اختلال جنسی، و اختلال خواب منجر شوند.

اختلالات وابسته به مواد

- اختلالات مصرف مواد:

وابستگی به یا سوؤمصرف هر نوع داروی روانگردان (در گذشته به آن اعتیاد به مواد می‌گفتند) دربرگیرنده بیمارانی است که به موادی مانند الکل، نیکوتین (توتون) و کافئین معتاد یا وابسته هستند. بیماران ممکن است به مواد شبه‌افیونی (مانند تریاک، آلکالوئیدهای تریاک و مشتقات آن، و ضددردهای سنتتیک با آثار شبه‌مورفین، توهم‌زاها (مانند لیزرژیک اسید دی‌اتیل آمید 'LSD' )؛ فن‌سیکلیدین، خواب‌آورها، آرام‌بخش‌ها، یا ضداضطراب‌ها، کوکائین، کانابیس، (حشیش، ماری‌جوآنا)، آمفتامین، و مواد استنشاقی وابستگی پیدا می‌کنند.

- اختلالات ناشی از مواد:

داروهای روان‌گردان و سایر مواد ممکن است علاوه بر سندرم‌های مسمومیت و ترک منجر به بروز دلیریوم، دمانس پایدار، اختلال فراموشی پایدار، اختلال پسیکوتیک، اختلال خلقی، اختلال اضطرابی، اختلال جنسی، و اختلال خواب نیز بشوند.

- اختلالات وابسته به الکل:

زیرگروهی از اختلالات وابسته به مواد که شامل موارد زیر است: مسمومیت با الکل (مستی ساده)؛ دلیریوم مسمومیت (ناشی از مست بودن به مدت چندین روز)؛ دلیریوم ترک الکل (به آن دلیریوم ترمنس نیز می‌گویند [DTs]؛ اختلال پسیکوتیک ناشی از الکل (شامل هالوسینوز الکلی - که از DTs با توجه به نظام جنسی شفاف و سالم متمایز می‌گردد)؛ اختلال فرامشوی پایدار ناشی از الکل [سندرم کورساکوف] غالباً قبل از آن آنسفالوپاتی ورتیکه که اختلال نورولوژیکی با علایم آتاکسی، فلج عضلات چشم، و کنفوزیون است، به‌وجود می‌آید یا هر دو ممکن است همزمان باشند [سندرم ورنیکه - کورساکوف]) و دمانس پایدار ناشی از الکل (که با نقص‌های شناختی متعدد از سندرم کورساکوف متمایز می‌شود). اختلال خلفی، اختلال اضطرابی، و اختلالات خواب ناشی از الکل ممکن است رخ بدهد.