بنزودیازپین‌ها اغلب در طی ماه اول درمان قبل از اینکه آثار ضداضطراب داروهای ضدافسردگی شروع شوند، برای تشدید اثرهای آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ پس از ظاهر شدن اثر داروی ضدافسردگی، دوز بنزودیازپین به‌تدریج کاهش داده می‌شود. از بنزودیازپین‌های دارای قدرت بالا به‌عنوان درمان نگه‌دارنده برای افراد مبتلا به علایم پانیک استفاده می‌شود.
داروی انتخابی
مهم‌ترین تفاوت‌ها بین بنزودیازپین‌ها مربوط به قدرت و نیمه عمر دفعی آنها می‌باشد.
- قدرت:
به‌نظر می‌رسد که بنزودیازپین‌های دارای قدرت بالا مانند آلپرازولام و کلونازپام در سرکوب کردن حملات پانیک مؤثر می‌باشند (۱). بنزودیازپین‌های دارای قدرت کم باعث اثر آرام‌بخشی و رخوت‌زائی می‌شوند.
(۱) . کدامیک از بنزودیازپین‌های زیر در درمان اضطراب افراد مسن ارجح می‌باشد؟
(پیش‌کارورزی اسفند ۷۶)
الف ـ دیازپام (Diazepam)
ب ـ اکزازپام (Oxazepam)
ج ـ فلورازپام (Flurazepam)
د ـ کلونازپام (Clonazepam)
پاسخ: گزینه ب
- طول مدت اثر:
دیازپام و تریازولام به سادگی خوب می‌شوند و شروع اثر سریعی دارند؛ کلردیازپوکساید و اکسازپام آهسته‌تر عمل می‌کنند.
ترکیبات داروئی نیمه عمر طولانی، با تجویز مکرر تجمع می‌یابند و در نتیجه خطر آرام‌بخشی - رخوت‌زائی بیش از حد طی روز، مشکل در تمرکز و حافظه، و افتادن افزایش می‌یابد. میزان شکستگی لگن ناشی از افتادن و زمین خوردن، در افراد پیری که داروهای طولانی‌اثر دریافت می‌کنند، از آنهائی که ترکیبات کوتاه‌اثر می‌گیرند، بیشتر است (۲). بنزودیازپین‌های دارای نیمه عمر کوتاه همچنین دارای این مزیت هستند که با مصرف منظم باعث اختلال کمتری می‌شوند؛ البته به‌نظر می‌رسد که باعث سندرم ترک شدیدتری می‌شوند (۳). داروهائی که بر سرعت دفع بنزودیازپین‌ها اثر می‌گذارند. در جدول زیر نمایش داده شده‌اند.
(۲) . کدامیک از بنزودیازپین‌های زیر در درمان اضطراب افراد مسن ارجح می‌باشد؟
(پیش‌کارورزی اسفند ۷۶)
الف ـ دیازپام (Diazepam)
ب ـ اکزازپام (Oxazepam)
ج ـ فلورازپام (Flurazepam)
د ـ کلونازپام (Clonazepam)
پاسخ: گزینه ب
(۳) . قطع ناگهانی کدامیک از داروهای زیر علایم شدیدتری ایجاد می‌کند؟
(پیش‌کارورزی مهر ۷۸)
الف ـ لورازپام
ب ـ کلردیازپوکساید
ج ـ فلورازپام
د ـ دیازپام
پاسخ: گزینه الف
جدول داروهائی که بر سرعت دفع بنزودیازپین‌های اکسیدشده اثر می‌گذارند
افزایش نیمه عمر دفعی
کاهش نیمه عمر دفعی
سایمتدین
استفاده مزمن از الکل اتیلیک
پروپرانولول
ریفامپین
ضدبارداری‌های خوراکی (استروژن‌ها)
کلرامفنیکل
پروپوکسی‌فن
ایزونیازید
دی‌سولفیرام
لوپورینول
ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای
استفاده حاد از الکل اتیلیک
- وابستگی و علایم ترک:
یک نگرانی اصلی درباره استفاده طولانی‌مدت از بنزودیازپین، به‌خصوص در موارد داروهای پرقدرت، پیدایش وابستگی می‌باشد. قطع کردن بنزودیازپین علاوه بر عود و برگشت علایم می‌تواند باعث پدید آمدن علایم ترک شود. عوامل متعددی می‌توانند به پیدایش علایم ترک بنزودیازپین کمک کنند (جدول عوامل کلیدی در پیدایش علایم ترک بنزودیازپین). نوع دارو و طول مدت مصرف مهم‌ترین عوامل می‌باشند، اما سایر ملاحظات هر سهم هستند.
جدول عوامل کلیدی در پیدایش علایم ترک بنزودیازپین
عامل
توضیح
نوع دارو
ترکیبات پرقدرت با نیمه عمری کوتاه (مثل آلپرازولام، تریازولام و لورازپام)
طول مدت مصرف
خطر با گذشت زمان افزایش می‌یابد.
میزان دوز
دوزهای بالاتر خطر را افزایش می‌دهند.
سرعت قطع
ترک ناگهانی به‌جای قطع تدریجی خطر علایم شدید از جمله تشنج را افزایش می‌دهد.
تشخیص
بیماران مبتلا به اختلال پانیک بیشتر به علایم ترک مستعد هستند.
شخصیت
در بیماران مبتلا به صفات منفعل - وابسته نمایی، جسمانی‌سازی، یا آستنیک، احتمال تجربه ترک بیشتر است.
نگرانی درباره وابستگی باید باعث احتیاط در تجویز بنزودیازپین شود، نه اجتناب از آنها هنگامی‌که لازم می‌باشند. در برخی ازافرادی که بنزودیازپین‌ها را سال‌ها مصرف می‌کرده‌اند، هرگز واکنش‌های ترک به‌وجود نمی‌آیند، در حالی‌که بقیه تنها پس از چند هفته مصرف دچا مشکل می‌شوند.
علایم ترک گذشته از اینکه از نظر ذهنی ناراحت‌کننده هستند، ممکن است به اشتباه به‌عنوان بخشی از اختلال زمینه‌ای تللقی شوند و باعث ادامه مصرف غیرضروری دارو گردند.
آنتاگونیست بنزودیازپین
فلومازنیل یک آنتاگونیست بنزودیازپین است که برای برگرداندن اثر مصرف بیش از حد آگونیست‌های بنزودیازپین و برای وضعیت‌های بالینی مانند آرام‌بخشی - رخوت‌زائی با بیهوشی استفاده می‌شود. از آن برای برگرداندن اثر بنزودیازپین، بلافاصله قبل از تجویز ECT نیز استفاده می‌شود. آثار جانبی آن شامل تهوع، استفراغ و آژیتاسیون می‌باشد. فلومازنیل می‌تواند باعث وقوع تشنج گردد، به‌خصوص در افرادی که به اختلالات تشنجی مبتلا می‌باشند، به نبزودیازپین‌ها وابسته می‌باشند. با بسیار بیش از حد دارو مصرف کرده‌اند. رژیم معمول این است که ۲/۰ میلی‌گرم وریدی در عرض ۳۰ ثانیه داده شود. اگر هوشیاری به دست نیاید، می‌توان ۳/۰ میلی‌گرم دیگر را در عرض ۳۰ ثانیه تجویز کرد. بیشتر بیماران به مجموعاً ۱ تا ۳ میلی‌گرم پاسخ می‌دهند. بعید است که دوزهای بیش از ۳ میلی‌گرم کارآئی را بیشتر کنند.
