گروه غیرعادی و نامتعارف (۲)

اختلال شخصیت اسکیزوئید

بیمار شیوه زندگی منزوی و گوشه‌گیرانه‌ای دارد بدون آنکه تمایلی آشکار برای رابطه با دیگران داشته باشد.

تشخیص، علایم و نشانه‌ها

جدول زیر را ببینید. بیماران مشاغلی را انتخاب می‌کنند که تنها باشند. در کنار دیگران معذب هستند و ممکن است ارتباط چشمی ضعیف داشته باشند. عاطفه آنها معمولاً محدود یا سرد و خشک است. ممکن است به‌طور نامناسبی جدی و در حضور دیگران بی‌تفاوت یا هراسناک باشند. ممکن است اصلاً شوخی را درک نکنند. امکان دارد جواب‌های کوتاه بدهند، از صحبت کردن خودبه‌خودی بپرهیزند و گه‌گاه استارات عجیب به‌کار برند. ممکن است مجذوب اشیاء بی‌جان یا مفاهیم انتزاعی شوند و یا به مسائل فلسفی، نجوم و ریاضی علاقه‌مند شوند.

آنها معمولاً تودار هستند و در وقایع روزمره شرکت نمی‌کنند یا اینکه ممکن است احساس نابه‌جای خودمانی بودن با دیگران داشته باشند. آنان فاقد نیاز به روابط صمیمی با دیگران هستند اما ممکن است به حیوانات بسیار وابسته باشند. این بیماران ممکن اس بسیار منفعل و بدون حس قابت با علایق انفرادی باشند. فعالیت جنسی آنها ممکن است صرفاً در حد خیالپردازی باشد. مردان معمولاً مجرد باقی می‌مانند. اما زنان ممکن است منفعلانه با ازدواج موافقت کنند آنها ممکن است توانائی ابراز خشم را نداشته باشند و ممکن است در برابر تهدید از جانب دیگران، با احساس توانائی مطلق خیالی یا حالت تسلیم برخورد کنند.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اختلال شخصیت اسکیزوئید:
	الف ـ الگوی فراگیر جدائی از روابط اجتماعی و محدود شدن میزان سرکوب هیجانات در موقعیت‌های بین‌فردی که در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلف بروز می‌کند؛ به‌طوری که ۴ مورد (یا بیشتر) از موارد زیر را داشته باشد:
		۱. نه آرزوی روابط نزدیک، شامل عضوی از خانواده بودن، را دارد و نه از آن لذت می‌برد.
		۲. تقریباً همیشه فعالیت‌های انفرادی را برمی‌گزیند.
		۳. به داشتن روابط جنسی با فرد دیگر علاقه‌ای ندارد یا علاقه اندکی دارد.
		۴. از فعالیت‌ها لذت نمی‌برد یا از فعالیت‌های اندکی لذت می‌برد.
		۵. غیر از بستگان درجه اول دوست نزدیک یا محرمی ندارد.
		۶. نسبت به انتقاد یا ستایش دیگران بی‌تفاوت است.
		۷. سردی هیجانی، جدائی یا عاطفه سطحی را نشان می‌دهد.
	ب ـ صرفاً در طی دوره اسکیزوفرنی، اختلال خلقی با خصوصیات پسیکوتیک، اختلال پسیکوتیک دیگر یا یک اختلال رشد فراگیر روی نمی‌دهد و به‌علت آثار مستقیم فیزیولوژیک یک بیماری عمومی نیست.
	توجه: اگر معیارها قبل از شروع اسکیزوفرنی دیده شوند، عبارت 'پیش‌مرضی' را اضافه کنید. مثلاً 'اختلال شخصیت اسکیزوئید (پیش‌مرضی)' .

اپیدمیولوژی

ـ این اختلال ممکن است ۵/۷% از جمعیت عمومی را مبتلا کند.

ـ بروز آن در میان اعضاء خانواده بستگان اسکیزوفری بیشتر است.

ـ بروز در میان مردان با نسبت احتمالی ۲ به ۱ بیشتر است.

سبب‌شناسی

ـ عوامل ژنتیک محتمل هستند.

ـ معمولاً سابقه روابط مختل خانوادگی در اوایل زندگی به‌دست می‌آید.

روان‌پویشی

ـ مهار اجتماعی، فراگیر است.

ـ نیازهای اجتماعی برای دفع کردن پرخاشگری سرکوب می‌شوند.

تشخیص افتراقی

ـ اختلال شخصیت پارانوئید: بیمار با دیگران در ارتباط است.

ـ اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: بیمار رفتارهای عجیب و غیرعادی بروز می‌دهد.

ـ اختلال شخصیت اجتنابی: بیمار منزوی است، اما می‌خواهد با دیگران در ارتباط باشد.

سیر و پیش‌آگهی

ـ متنوع است.

ـ ممکن است عوارضی مثل اختلال هذیانی، اسکیزوفرنی، سایر پسیکوزها یا افسردگی ایجاد شود.

درمان

ـ ممکن است روان‌درمانی حمایتی با تمرکز بر ارتباط با دیگران، از روابط نزدیک و شناسائی هیجانات کمک‌کننده باشد.

ـ روان‌درمانی گروهی ممکن است مفید باشد.

ـ محیط درمانی برای برخی بیماران ممکن است کمک‌کننده باشد.

ـ دارودرمانی: برخی به ضدافسردگی‌ها، محرک‌های روانی یا دوز کم‌آنتی‌پسیکوتیک‌ها جواب می‌دهند. از آنجا که روابط نزدیک برای بیماران تهدیدکننده است، ممکن است درمان را رها کنند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

بیماران دچار اختلال شخصیت اسکیزونایپال در موارد متعددی رفتار، فکر، عاطفه،سخن گفتن و ظاهر عجیب و نامتعارف دارند. آنها به‌نظر دیگران عجیب می‌رسند، درگیر تفکرات سحرآمیز هستند، عقاید منحصربه‌فرد دارند و عقاید انتساب، ایلوزیون (خطای ادراکی)، و مسخ واقعیت را نشان می‌دهند ^(۱).

(۱) . فردی که دارای رفتاری بعضاً عجیب و غیرعادی است، مبهم و با استعارات و حاشیه‌پردازی حرف می‌زند، افکار انتساب (رفرانس) و سحرآمیز (ماژیکال) داشته و به کسی اعتماد نمی‌کند، مبتلا به کدام‌یک از اختلالات شخصیتی زیر است؟ (پرانترنی شهریور ۷۶)

الف ـ اسکیزونایپال

ب ـ اسکیزوئید

ج ـ مرزی

د ـ پارانوئید

پاسخ: گزینه الف

علایم، نشانه‌ها و تشخیص

جدول زیر را ببینید. این بیماران 'عجیب' یا 'غریب' به‌نظر می‌رسند، صحبت کردن آنها ممکن است متمایز و مشخص، غیرمتعارف یا منحصربه‌فرد باشد. ممکن است احساسات خود را نشناسند و به عاطفه منفی دیگران بسیار حساس باشند. بسیار خرافاتی هستند یا به ادراک فراحسی (Extrasensory perception) عقیده دارند. آنان یک زندگی فعال خیالبافانه دارند، تمایل دارند از دیگران جدا باشند و ممکن است تحت شرایط استرس علایم پسیکوتیک گذرا نشان دهند. ممکن است به فرقه‌ها، اعمال مذهبی عجیب یا پدیده‌های عینی روی آورند. تعداد بسیار کمی دوستان نزدیک دارند و اضطراب اجتماعی در اکثر این افراد بسیار زیاد است.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال:
	الف ـ الگوی فراگیر نقص‌های اجتماعی و این فردی که با ناراحتی شدید و کاهش ظرفیت روابط نزدیک و نیز با دگرگونی‌های شناختی یا ادراکی و غیرعادی بودن رفتار، که در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلف بروز می‌کند. به‌طوری که ۵ مورد (یا بیشتر) از موارد زیر را داشته باشد:
		۱. عقاید انتساب (ولی نه هذیان‌های انتساب).
		۲. باورهای عجیب با تفکر سحرآمیز که بر رفتار مؤثر است و با هنجارهای فرهنگی ناهماهنگ است. (مثلاً خرافاتی بودن، اعتقاد به غیب‌بینی، تله‌پاتی یا حس ششم؛ در بچه‌ها و نوجوانان، خیال‌پردازی‌ها یا اشتغالات ذهنی بسیار عجیب).
		۳. تجارب ادراکی غیرطبیعی، شامل ایلوزیون‌های (خطاهای ادراکی) جسمی.
		۴. تفکر و تکلم عجیب (مثلاً ابهام، حاشیه‌پردازی، استعاره، شرح و بسط مفرط یا کلیشه‌ای).
		۵. بدبینی یا تفکر پارانوئید.
		۶. عاطفه نامتناسب یا محدود
		۷. ظاهر یا رفتاری که عجیب، خاص یا غیرعادی است.
		۸. فقدان دوست نزدیک یا قابل اعتماد غیر از بستگان درجه اول
		۹. اضطراب اجتماعی شدید که با آشنائی برطرف نمی‌شود و بیشتر با هراس‌های پارانوئید مرتبط است تا قضاوت‌های منفی در مورد خود فرد.
	ب ـ صرفاً در طی دوره اسکیزوفرنی، یک اختلال خلقی با ویژگی‌های پسیکوتیک، یک اختلال پسیکوتیک یا یک اختلال رشدی فراگیر روی نمی‌دهد.
	توجه: اگر معیارها قبل از شروع اسکیزوفرنی مشاهده شوند. عبارت 'پیش‌مرضی' را اضافه کنید. مثلاً 'اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (پیش‌مرضی)' .

اپیدمیولوژی

ـ شیوع این اختلال ۳% است.

ـ شیوع آن در خانواده‌های بستگان اسکیزوفرنی افزایش می‌یابد. هنگامی بالاتر در دوقلوهای یک‌تخمکی نشان داده شده است.

ـ این اختلال در مردان شایع‌تر است.

سبب‌شناسی

الگوهای سبب‌شناختی اسکیزوفرنی ممکن است صادق باشند.

آزمون‌های روان‌شناختی

اختلال تفکر در آزمون رورشاخ شایع است.

پاتوفیزیولوژی

ـ کاهش مونوآمین‌اکسیداز.

ـ نقص در تعقیب اشیاء با حرکات روان (Pursuit) چشمی.

ـ کاهش توده مغز به‌خصوص در لوب‌تمپورال.

روان‌پویشی

پویش تفکر سحرآمیز، دوپارگی، جداسازی عاطفه

تشخیص افتراقی

ـ اختلال شخصیت پارانوئید: بیمار بدبین و محتاط است.

ـ اختلال شخصیت اسکیزوئید: بیمار هیچ رفتار عجیب خاصی ندارد.

ـ اختلال شخصیت مرزی: بیمار ناپایداری هیجانی، شدت بروز هیجانات، و رفتار تکانه‌ای را نشان می‌دهد.

ـ اسکیزوفرنی: واقعیت‌سنجی (reality testing) بیمار از دست رفته است.

سیر و پیش‌آگهی

ـ پیش‌آگهی قابل پیش‌بینی نیست.

ـ در بعضی مبتلایان، به اسکیزوفرنی تبدیل می‌شود.

ـ تا ۱۰% بیماران ممکن است خودکشی کنند.

درمان

- دارودرمانی: دوز پائین آنتی‌پسیکوتیک‌ها (مثلاً ۵/۲ میلی‌گرم الاتراپین در روز) یا داروهای ضدافسردگی ممکن است مفید باشند.

ـ روان‌درمانی حمایتی معمولاً کمک‌کننده است.

ـ روان‌درمانی گروهی ممکن است مفید باشد.

ـ محیط درمانی ممکن است برای برخی بیماران به‌کار رود.