درمان اختلالات آب و الکترولیت

- آب بدن و نحوهٔ توزيع آن:

کل آب بدن، ۶۰-۴۵% وزن بدن را تشکيل مى‌دهد که اين درصد در افراد مختلف براساس سن و تودهٔ بدون جربى بدن (lean body mass) متغير است، ولى در فرد سالم بسيار ثابت مى‌باشد. آب داخل سلولى دو سوم کل آب بدون، يا ۴۰% وزن بدن را تشکيل مى‌دهد. يک سوم باقيمانده، خارج سلولى است که خود به دو بخش تقسيم مى‌گردد: ۱. آب پلاسما، که حدود ۲۵% ECF، يا ۵% وزن بدن را تشکيل مى‌دهد؛ و ۲. مايع بين سلولى که شامل ۷۵% ECF، يا ۱۵% وزن بدن است. ECF عمدتاً داراى سديم، کلر، و بى‌کربنات و غلظت‌‌هاى بسيار کمترى از ساير يون‌ها مى‌باشد. در ICF بيشتر پتاسيم، فسفات آلي، سولفات و يون‌هاى مختلف ديگر با غلظت‌هاى کمتر موجود مى‌باشند.

با اينکه آب پلاسما و مايع بين‌سلولى ترکيب الکتروليتى مشابهى دارند، در آب پلاسما و مايع بين سلولى پروتئين بيشترى موجود است. اين تفاوت، باعث اختلاف مختصرى در غلظت الکتروليت‌ها مى‌شود (طبق تعادل Gibbs-Donnan). پروتئين پلاسما که عمدتاً آلبومين مى‌باشد، عامل ايجادکنندهٔ فشار بالاى اسمزى کلوئيدى پلاسما است که نقش مهمى در تعيين نحويهٔ توزيع مايع بين قسمت‌هاى داخل عروقى و بين سلولى دارد.

کليه‌ها با دو مکانيسم جداگانه ولى مربوط به‌هم، حجم و ترکيبات مايعات بدن را ثابت نگاه مى‌دارند: ۱.فيلتراسيون و بازجذب سديم، که متناسب با تغييرات جذب سديم از طريق رژيم غذائي، ميزان دفع ادرارى سديم را تنظيم مى‌نمايد؛ و ۲. تنظيم دفع آب در پاسخ به تغييرات ترشح هورمون آنتى‌ديورتيک.

يون‌ها و پروتئين‌هاى خاص بين بخش‌هاى مختلف مايعات بدن جابجائى محدودى دارند، ولى آب آزادانه قابل انتشار مى‌باشد. درنتيجه، اسمولاليتهٔ (غلظت کل مواد محلول) تمام بخش‌هاى بدن، يکسان است (در حالت طبيعى حدود ۲۹۰mOsm/kgH2O). مواد محلول در مايعات بدون، مطابق با غلظت مولى خود، اسمولاليتهٔ کل را ايجاد مى‌نمايند: در ECF، قسمت اعظم اسمولاليته در اثر سديم و نمک‌هاى آن ايجاد مى‌شود، در صورتى که در ICF، نمک‌هاى پتاسيم مسئول اين امر مى‌باشند. کنترل اسمولاليته از طريق تنظيم جذب (تشنگي) و دفع آب (حجم ادرار، دفع نامحسوس، آب موجود در مدفوع) صورت مى‌گيرد که ارگان تنظيم‌کننده اصلى کليه مى‌باشد. اگر جذب آب کم باشد، کليه‌ها قادر هستند حجم ادرار را کاهش داده، غلظت آن را به چهار برابر غلظت پلاسما (يعنى تا ۱۴۰۰-۱۲۰۰ mOsm/kgH2O) برسانند؛ و اگر جذب آب زياد باشد، کليه‌‌ها مى‌توانند حجم زيادى از ادرار رقيق (۵۰mOsm/kgH2O) دفع کنند.