قانون ۸ ساله هوای پاک هیچ بودجه‌ای ندارد

فارس/ استاد بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه برای اجرای قانون هوای پاک هیچ بودجه‌ای در نظر گرفته نشده است، گفت: راه حل کاهش آلودگی هوا در کشور افزایش توان اقتصادی افراد است تا بتوانند وسائل نقلیه خود را نوسازی کنند.

آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی قرن حاضر است که تأثیری مستقیم بر زندگی، سلامت و رفاه انسان‌ها دارد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ذرات معلق، گازهای سمی، مواد شیمیایی و فلزات سنگین در هوای اطراف ما افزایش یابند و کیفیت هوای تنفسی را کاهش دهند. منابع اصلی آلودگی شامل وسایل نقلیه موتوری، صنایع سنگین، پالایشگاه‌ها، سوخت‌های فسیلی،و حتی سوزاندن زباله‌ها و محصولات کشاورزی است. طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، هر ساله بیش از ۷ میلیون نفر در جهان به طور مستقیم یا غیرمستقیم به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. از این میان، بخش قابل توجهی مربوط به بیماری‌های مزمن قلبی، سکته‌های مغزی، سرطان ریه، و بیماری‌های تنفسی از جمله آسم و انسداد مزمن ریه است. کودکان، سالمندان و افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، بیش از دیگران در معرض خطر قرار دارند. آلودگی هوا نه‌تنها سلامت جسمی بلکه سلامت روانی و کیفیت زندگی را نیز کاهش می‌دهد. استنشاق هوای آلوده موجب خستگی، اختلال خواب و کاهش تمرکز می‌شود و حتی عملکرد تحصیلی و شغلی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اهمیت مقابله با آلودگی هوا در این است که هوای پاک یک حق اساسی انسانی است. کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، توسعه حمل‌ونقل عمومی، گسترش فضای سبز و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از راهکارهای مؤثر در کنترل این بحران هستند.قانون هوای پاک به عنوان مهمترین قانون و سند اجرایی در این حوزه در سال 96 تدوین و تصویب شده اما اکنون با گذشته 8 سال تنها 15 درصد آن اجرا شده است.
برای بررسی عدم اجرای قانون هوای پاک و مهمترین مسائل مربوط به آلودگی هوا با «عباس شاهسونی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم سابق وزارت بهداشت» گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه بخشی کوچکی از آن از نظر گرامی‌تان می‌گذرد.

قانون هوای پاک هیچ بودجه ای ندارد

این یکی از موارد که شاخص کمی این قانون دیده نشده و هیچ شاخص کمی که مثلا محیط زیست بیاد رصد کند و بگوید آقا ما از یک مقدار برسیم به مقدار مشخص دیگر، این شاخص کمی برای این قانون دیده نشده؛ یک مورد نیز در خود قانون هوای پاک مطرح و از معضلات قانون است و آن این موضوع است که هیچ ردیف بودجه‌ای برای قانون در نظر گرفته نشده؛ بالاخره هر قانونی که می‌خواهد اجرا شود باید یک ردیف بودجه‌ای برایش مشخص شود. مثلا اگر ما می‌خواهیم سوخت انجام بدهیم؛ فرض کنید دستگاه کنترلی برای صنایع بگذاریم و... اینها بالاخره بودجه‌ای می‌خواهد؛ ولی در قانون هوای پاک این دیده نشده است و باید مجلس و دولت برای آن قانون بودجه اختصاص دهند. مورد دیگر اینکه خب یکی از مشکلاتی که دستگاهها دارند هم بحث بودجه‌ای هست که از لحاظ خودشان نیاز دارند.

آقای دکتر! جناب عالی به عنوان استاد بهداشت چه راهکاری برای وضعیت آلودگی هوای کشور و به ویژه تهران دارید؟ باید رشد اقتصادی مردم را داشته باشیم. موفق‌ترین کشور در سال‌های اخیر در کاهش آلودگی هوا چین بوده است؛ اما شما بررسی کنید که جی دی پی چین چقدر افزایش پیدا کرده؟ خب به دلیل در کنترل آلودگی هوا موفق بوده که جی دی پی افزایش پیدا کرده؛ شما نمی‌توانید جی دی پی کشورتان کاهش پیدا کند و آلودگی هوا نداشته باشید؛ چون آن هم کاهش پیدا می‌کند. باید جی دی پی مردم افزایش پیدا کند. برای توضیح بیشتر این موضوع وقتی که مثلاً یک نفر منبع درآمدش یک موتور سیکلت است که الان این موتور سیکلت فرسوده است و قیمتش مثلاً ۳۰ میلیون تومان است ولی این فرد با این موتور امرار معاش می‌کند؛ خب فرسوده است و بیشترین آلودگی را به همراه دارد اما چگونه 200 -300 میلیون تومان بپردازد تا نو تهیه کند.
چرا؟ چون توان مالی لازم را ندارد. یا اینکه ماشین فرسوده؛ مثلا فردی کامیون فرسوده دارد و با آن کار و امرار معاش می‌کند. اما اینقدر درآمد فرد بالا نیست که بتواند خودرو نو بخرد. آیا ایران خودرو می‌تواند اینقدر خودرو تولید کند؟ اینقدر موتور سیکلت تولید کند؟ الان ۱۱ میلیون موتور سیکلت داریم آیا چنین قدرت اقتصادی داریم که ۱۱ میلیون موتورسیکلت یا انقدر حجم عظیمی از ماشین‌های فرسوده و کامیون‌های فرسوده را تولید کنیم؟

خودروهای دیزلی منبع مهم آلودگی هوا

یکی از بزرگترین معضلات ما در آلودگی تهران معضل خودرو دیزلی هستند. ما الان خودروهای دیزلی یا کامیون‌های دیزلی جنگ جهانی دوم داریم که در بخشی از مناطق کشور در حال تردد هستند. این موتور فرسوده به اندازه ۲۰ خودرو آلودگی ایجاد می‌کند؛ خب شما چطور توقع دارید که این فرد خدورو و موتور جدید بخرد؟ این واقعیت است. شما بروید در شهرهای شمالی ببینید کامیون‌هایی که در ناوگان حمل و نقل عمومی ما هستند چند سال در حال کار هستند؟ این خیلی مهم و تاثیر گذار است که توسعه اقتصادی و وضع اقتصادی مردم بهتر شود و قدرت خریدشان افزایش پیدا کند. یکی از بزرگترین مشکلاتی که ما داریم متاسفانه به خاطر این است که ما را تحریم کردند. شما اگر بخواهید یک سیستم حذف آلاینده‌ها در نیروگاه راه اندازی کنید واقعیت این است که در فناوری اش تحریم هستیم و اگر بتوانیم وارد کنیم شاید بخواهیم نیروگاه را از اول بسازیم هزینه‌اش کمتر باشد، نسبت به اینکه از ابتدا سیستم کنترلی ایجاد کنیم.

عمدتاً تکنولوژی که ما در نیروگاههایمان داریم مربوط به حداقل ۴۰ سال قبل است. خب دیگر آنها الان جواب نمی دهند. ما الان کیفیت سوختمان، مازوت و بنزینی که وجود دارد، مطلوب نیست. ما بخش عمده از بنزین را از پتروشیمی‌ها تولید می‌کنیم و این خیلی سطح آلودگی اش نسبت به حد استاندارد بالاتر است. درباره استفاده کردن از مازوت آیا این ماده تاثیر گذار است و در کشور استفاده می‌شود؟ بله، مصرف می‌شود. حتی در دنیا سوخت بدتر از مازوت مصرف می‌شود؛ مثلا زغال سنگ در همین ترکیه کنار ما یا در کشورهای اروپایی زغال سنگ را در شهر ها برای تولید گرما استفاده می‌کنند. اما چرا آلودگی ندارند؛ چون وسایل کنترلی و دستگاه کنترلی فیلترها را با بالاترین کیفیت را دارند. واقعا این طوری نیست که ما بگویم یک دکمه داریم و این دکمه را بزنیم؛ از فردا هوای مثلاً کلان شهرها خوب خواهد شد و این دکمه را که تا دیروز نزدیم از فردا من می آیم و این کار را انجام می‌دهم.

در خصوص مهار آب و استفاده بهینه از آب چه نظری دارید؟ کاهش مصرف موضوع مهمی است. مثلاً الان دولت بیشترین سرمایه گذاری را در انتقال آب بین حوزه‌ای یا انتقال آب از جنوب کشور به شمال کشور انجام داده اما راهکار خوبی نیست. کشوری هستیم که نسبت به کشور اطرافمان خب شرایط نسبتا خوبی داریم البته در بعضی از سال‌ها کاهش بارش داریم. ولی همین استفاده بهینه از آب؛ همین آبی که الان تو همین استان‌های جنوبی کشور وجود دارد و میانگین ۱۰۰ میلی‌متر در این چند روزه بارش خواهیم داشت.
این آب بعد از مدتی که به خلیج فارس وارد می‌شود. استفاده از همین بارش‌هایی که خداوند عطا می کند را اگر درست استفاده کنیم هیچ مشکلی نخواهیم داشت. یکی از معضلات جدی کشورما بحث شبکه فرسوده‌ای است که در کشور وجود دارد. در تهران شبکه فرسوده ما باید بالاخره یک روز نوسازی شود. میزان زیادی هدر رفت آب داریم. خود مسئولین اعلام می‌کنند ۲۵ درصد آب با آن هزینه زیادی که دارد و تصفیه می‌شود نشت و پرت می‌شود.